Πότε υπερβαίνετε τα ασφαλή όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες; Ποιά είναι τα επιτρεπτά και ποιά τα προτεινόμενα όρια;

Πόση ακτινοβολία επιτρέπει η νομοθεσία και πόση ακτινοβολία είναι ασφαλής; Ποια η διαφορά των επιτρεπτών και των προτεινόμενων ορίων έκθεσης; Ποιες είναι οι “φυσιολογικές” τιμές σήμερα; Ποιος ορίζει τα όρια της νομοθεσίας; Ποιοι προτείνουν χαμηλότερα όρια έκθεσης; Γιατί δεν λαμβάνονται υπόψη, τα συνεχώς αυξανόμενα ερευνητικά δεδομένα που εμπλέκουν ηλεκτρομαγνητικά πεδία από συνηθισμένες εκθέσεις (κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματες συσκευές, καλώδια ρεύματος κ.α.) με την πρόκληση προβλημάτων υγείας; Ποιες οι άμεσες επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και οι μακροχρόνιες επιδράσεις; Πότε υπερβαίνονται τα ασφαλή όρια έκθεσης που προτείνονται από επιστημονικούς φορείς τα τελευταία χρόνια;

asfalioriaekthesisaktinovolies2

Οι τεχνητές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, από γραμμές ρεύματος και οικιακές συσκευές έως Wi-Fi, κινητά και κεραίες, έχουν δημιουργήσει ένα πρωτόγνωρο ηλεκτρομαγνητικό περιβάλλον, στο οποίο ζούμε και κινούμαστε καθημερινά.

Τα επίσημα όρια έκθεσης που ισχύουν στην Ελλάδα (και στο μεγαλύτερο μέρος της Ε.Ε.) έχουν σχεδιαστεί κυρίως για να αποτρέπουν άμεσες επιδράσεις από πολύ υψηλής έντασης πεδία, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας, οι μυϊκοί σπασμοί κλπ.

Ωστόσο, τα τελευταία 20–30 χρόνια, ένα σημαντικό μέρος της διεθνούς βιβλιογραφίας έχει εξετάσει ενδεχόμενες μη θερμικές και μακροχρόνιες επιδράσεις σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης – επίπεδα που συναντάμε καθημερινά στα σπίτια και στους χώρους εργασίας.

Για αυτόν τον λόγο, αρκετοί ανεξάρτητοι φορείς, επιτροπές και γιατροί που ακολουθούν την Αρχή της Προφύλαξης έχουν προτείνει πολύ χαμηλότερα προληπτικά όρια.

Στόχος αυτού του άρθρου είναι να παρουσιάσει με σαφήνεια:

ποια είναι τα επίσημα όρια,
ποια είναι τα προτεινόμενα προληπτικά όρια από ανεξάρτητους φορείς,
ποια επίπεδα συναντάμε συνήθως στα σπίτια,
πώς μπορεί κάποιος να αξιολογήσει σωστά τις δικές του μετρήσεις.

Το άρθρο είναι μεγάλο, αλλά αξίζει κανείς να το διαβάσει αν θέλει κανείς να καταλάβει τι πραγματικά συμβαίνει με τα όρια της νομοθεσίας και γιατί είναι δύσκολο στην εποχή μας να έχουμε ασφαλή επίπεδα έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Για γρήγορη πλοήγηση στα επιτρεπτά και τα προτεινόμενα όρια έκθεσης:

Το άρθρο δεν αντικαθιστά τις επίσημες οδηγίες οργανισμών όπως ο ΠΟΥ, η ICNIRP ή οι εθνικές αρχές. Έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα και στηρίζεται σε διεθνείς δημοσιευμένες μελέτες και προτάσεις φορέων που υιοθετούν προληπτική προσέγγιση.

ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΗ ΙΟΝΙΖΟΥΣΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ

Δεν είναι μόνο οι ιονίζουσες ακτινοβολίες βλαβερές;

Ο διαχωρισμός των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών σε ιονίζουσες και μη, δημιουργεί την λανθασμένη εντύπωση ότι η μόνη βιολογικά επιβλαβής διαδικασία είναι ο ιονισμός.

Οι ιονίζουσες ακτινοβολίες (= ραδιενεργές – από ραδόνιο, ραδιενεργά πετρώματα, ιατρικά μηχανήματα κ.α.) ενεργοποιούν την παραγωγή ελευθέρων ριζών στα κύτταρα του ανθρωπίνου σώματος και μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στην δομή των χρωμοσωμάτων και της κυτταρικής μεμβράνης (μηχανισμοί που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου).

Ωστόσο και οι μη ιονίζουσες ακτινοβολίες από το ηλεκτρικό δίκτυο, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, τις ραδιοτηλεοπτικές κεραίες, τα κινητά τηλέφωνα κλπ έχουν επιπτώσεις στην υγεία, μέσω μηχανισμών που δεν έχουν σχέση με τον ιονισμό.

Το σημείο διαφωνίας των επιστημόνων, είναι τα επίπεδα μη ιονίζουσας ακτινοβολίας που είναι ασφαλή και όχι αν η μη ιονίζουσα ακτινοβολία έχει την δυνατότητα να προκαλέσει βλάβες σε ανθρώπους και ζώα.

“Δεν έχω καμία αμφιβολία, ότι την παρούσα στιγμή, ο μεγαλύτερος παράγοντας ρύπανσης του περιβάλλοντος είναι η εξάπλωση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων”

Δρ. Robert Becker, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ [42]

Επιτρεπτά / Νόμιμα Όρια έκθεσης ή Προτεινόμενα / Ασφαλή όρια έκθεσης;

Tα επιτρεπτά όρια έκθεσης, είναι αυτά που ορίζει η νομοθεσία της κάθε χώρας.

Τα προτεινόμενα όρια έκθεσης, είναι αυτά που προτείνουν διάφοροι επιστημονικοί φορείς και είναι πολύ χαμηλότερα από τα επιτρεπτά.

Το πόση ακτινοβολία επιτρέπει ο νόμος να δεχόμαστε και το πόση ακτινοβολία είναι ασφαλής είναι το ίδιο; Διαβάστε παρακάτω και βγάλτε τα συμπεράσματα σας.

Επιτρεπτά / νόμιμα όρια έκθεσης

Οι περισσότερες χώρες ακολουθούν τα όρια που ορίζει η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τη Μη Ιονίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP), είτε αυτούσια είτε με κάποιο συντελεστή μείωσης.

Τα όρια αυτά βασίζονται υπερβαίνονται μόνο σε επίπεδα ακτινοβολίας όπου καταγράφεται κάποια άμεση επίδραση στον οργανισμό όπως αύξηση της θερμοκρασίας, διέγερση νεύρων και μυών, ηλεκτροπληξία ή εγκαύματα.

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι εκατοντάδες / χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα πιθανώς καρκινογόνα επίπεδα και χιλιάδες/δεκάδες χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα προτεινόμενα όρια έκθεσης ή τις τιμές που συναντάμε ακόμη και στο σημερινό, επιβαρυμένο ηλεκτρομαγνητικά περιβάλλον και γιαυτό το λόγο οι υπερβάσεις τους είναι σπάνιες.

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι τα ίδια είτε αφορούν έκθεση 5 λεπτών, είτε έκθεση 50 ετών, δεν έχουν αλλάξει παρά την ραγδαία αύξηση της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης τα τελευταία χρόνια και τις νεότερες έρευνες για μη θερμικές επιδράσεις, δεν λαμβάνουν υπόψη τους την συνεχή και ταυτόχρονη έκθεση του πληθυσμού σε πολλαπλές πηγές ακτινοβολίας, αγνοούν την διαφορετική απορρόφηση των ακτινοβολιών από ενήλικες και παιδιά και διαχωρίζουν τις ακτινοβολίες μόνο με βάση την συχνότητα και όχι την κυματομορφή, που φαίνεται ότι αποτελεί ένα βιολογικά ισχυρό παράγοντα.

Παρακάτω θα βρείτε αναλυτικές πληροφορίες για την Διεθνή Επιτροπή για την Προστασία από τη Μη Ιονίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP) και τους επιστήμονες και φορείς που σχετίζονται με αυτή.

“Το σημαντικότερο σημείο που πρέπει να συνειδητοποιήσει ο κόσμος για τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, είναι ότι δεν είναι απαραίτητο να έχουν μεγάλη ένταση για να προκαλέσουν βιολογικές επιδράσεις. Υπάρχουν πια σημαντικές αποδείξεις ότι σήματα εξαιρετικά χαμηλής ισχύος έχουν συνέπειες. Οι επιδρώσες χαμηλές εντάσεις είναι περίπου 1000 φορές μικρότερες από τα όρια έκθεσης που έχουν εκτιμηθεί από τους κατά τα άλλα γνωστικούς θεωρητικούς επιστήμονες, οι οποίοι σε μια ματαιόδοξη προσέγγιση της επιστήμης, απέρριψαν όλα τα αντίθετα στοιχεία ως ασύμβατα με τους μεγαλοπρεπείς υπολογισμούς τους. Αυτά τα εσφαλμένα υπολογισμένα όρια έκθεσης πρέπει να διορθωθούν από τους νομοθέτες”

Abraham Liboff, ερευνητής, Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Florida Atlantic[1]

Προτεινόμενα / ασφαλή όρια έκθεσης

Τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστημονικοί φορείς έχουν προτείνει νέα όρια ασφαλούς έκθεσης για την προστασία του κοινού από τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία, πολύ χαμηλότερα από τα όρια που ορίζει η νομοθεσία, βασισμένοι σε νεότερες έρευνες που έχουν συσχετίσει επίπεδα ακτινοβολίας πολύ χαμηλότερα από αυτά που επιτρέπει η νομοθεσία με πιθανές μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία.

Πολύ χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία έχουν συσχετιστεί σε επιδημιολογικές και εργαστηριακές μελέτες με διάφορες βιολογικές αντιδράσεις, όπως αύξηση οξειδωτικού στρες, εκροή ασβεστίου, αύξηση διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, σύνθεση πρωτεϊνών του στρες, διατάραξη ενδοκυτταρικής επικοινωνίας, συντονισμό δεσμών υδρογόνου-οξυγόνου, συσσώρευση αιμοπεταλίων, αυξημένη παραγωγή ισταμίνης, κ.ά. και και πλήθος ερευνών έχουν βρει συσχετίσεις μεταξύ τεχνητών ακτινοβολιών και εμφάνισης ή επιδείνωσης διαφόρων ασθενειών

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) έχει εντάξει στα πιθανά καρκινογόνα τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων και τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων.

Παρακάτω θα βρείτε αναλυτικές πληροφορίες για τις μη θερμικές επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και τους επιστημονικούς φορείς που προειδοποιούν για αυτές.

“Τα επίπεδα έκθεσης στη συντριπτική πλειοψηφία όλων των προαναφερθεισών μελετών ήταν σημαντικά κάτω από τα επίσημα αποδεκτά όρια έκθεσης για τα ELF και τα RF EMFs, τα οποία συνιστώνται από έναν ιδιωτικό οργανισμό που ονομάζεται Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες (ICNIRP) για την πρόληψη των εκκενώσεων σε ανθρώπους στην περίπτωση των ELF και της οξείας θέρμανσης ζωντανών ιστών στην περίπτωση των RF/WC EMFs. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτός ο οργανισμός αγνοεί αυθαίρετα τα συντριπτικά στοιχεία για τις μη θερμικές επιπτώσεις που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των επιπτώσεων των ανθρωπογενών EMFs, και όμως, οι κυβερνήσεις υιοθετούν τις συστάσεις του αντί να ακολουθούν την Αρχή της Προφύλαξης, η οποία υπαγορεύει το προφανές, ότι καμία νέα τεχνολογία δεν πρέπει να εφαρμόζεται εκτός εάν όσοι την προωθούν έχουν αποδείξει την ασφάλειά της πέραν πάσης αμφιβολίας.”

Δημήτριος Παναγόπουλος, Διδάκτωρ Βιοφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ειδικός στις βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields 2025[2]

Γιατί τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι χιλιάδες/δεκάδες χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα προτεινόμενα όρια έκθεσης;

Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα επιτρεπτά και στα προτεινόμενα όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι φυσιολογική, γιατί τα δύο είδη ορίων αφορούν διαφορετικά επίπεδα προστασίας και διαφορετικά είδη επιδράσεων.

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης θεσπίζονται ώστε να αποτρέπουν άμεσες βιολογικές επιδράσεις, όπως η υπερθέρμανση των ιστών από έντονη ακτινοβολία.

Για να ξεπεραστούν, θα πρέπει η ένταση της ακτινοβολίας να είναι τόσο υψηλή ώστε να αρχίσει να μας… «ζεσταίνει» ή να προκαλεί μυϊκούς σπασμούς, ανασήκωμα των τριχών κλπ.

Αντίθετα, τα προτεινόμενα όρια στοχεύουν στην πρόληψη πιθανών μακροχρόνιων επιπτώσεων που δεν προκαλούν άμεση ενόχληση (εκτός και αν κάποιος έχει Ηλεκτροϋπερευαισθησία), αλλά μπορεί να επηρεάζουν τον οργανισμό με πολλούς, σωρευτικούς τρόπους.

Τέτοιες επιδράσεις μπορεί να αφορούν μεταβολές σε δείκτες υγείας, όπως οξειδωτικό στρες, νευροορμονικές αλλαγές ή άλλες μη θερμικές βιολογικές αντιδράσεις (αναλυτικές πληροφορίες παρακάτω).

Ένα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα: ο θόρυβος

Πολλοί θεωρούν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι αθώα επειδή δεν τα βλέπουμε, ακούμε ή μυρίζουμε.

Ωστόσο, έχουν και αυτά άμεσες και μακροχρόνιες επιπτώσεις και μία πιο κατανοητή παρομοίωση, για να καταλάβουμε που βασίζονται τα επιτρεπτά και τα προτεινόμενα όρια έκθεσης σε ακτινοβολίες, είναι το παράδειγμα του θορύβου.

Αν βρεθείτε για λίγα λεπτά δίπλα σε πολύ δυνατό ήχο, όπως μια σειρήνα, θα νιώσετε αμέσως πόνο στα αυτιά, ενώ σε πολύ μεγάλες εντάσεις μπορεί να σπάσει το τύμπανο ή να επέλθει προσωρινή ή μόνιμη κώφωση - αυτές είναι άμεσες επιδράσεις.

Όμως, αν εργάζεστε ή ζείτε για χρόνια σε περιβάλλον με συνεχή θόρυβο, έστω και πολύ χαμηλότερης έντασης, μπορεί να εμφανίσετε σταδιακή απώλεια ακοής, αυξημένο στρες, υπέρταση ή/και άλλα προβλήματα υγείας που θα προέλθουν από τον θόρυβο ή και από την έλλειψη χαλάρωσης/ξεκούρασης εξαιτίας του θορύβου. Αυτά είναι μακροχρόνια αποτελέσματα, τα οποία δεν φαίνονται άμεσα αλλά συσσωρεύονται με τον χρόνο.

Το ότι μια στάθμη θορύβου δεν μας «πονάει» τη στιγμή που τη βιώνουμε δεν σημαίνει ότι είναι ακίνδυνη.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία: η απουσία θερμικής ή άλλης άμεσης επίδρασης δεν αποτελεί απόδειξη ασφάλειας σε μακροχρόνιο ορίζοντα.

Το ότι κάτι δεν μας επηρεάζει ή δεν αισθανόμαστε ότι μας επηρεάζει σήμερα, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μας επηρεάσει σε βάθος χρόνου και γι’ αυτό αξίζει να περιορίζουμε την έκθεση όπου είναι εφικτό.

“Μια κύρια σύγχρονη απειλή για την δημόσια υγεία είναι το τεχνητό ηλεκτρομαγνητικό νέφος. Αυτή η μη ιονίζουσα ηλεκτρομαγνητική ρύπανση είναι ιδιαίτερα ύπουλη, γιατί διαφεύγει τον εντοπισμό της από τις αισθήσεις μας – μια συνθήκη που προκαλεί μια περιφρονητική στάση σε σχέση με την ανάγκη για την προσωπική μας προστασία. Κι όμως, η φύση του φαινομένου αυτού είναι τέτοια που κυριολεκτικά δεν υπάρχει μέρος να κρυφτούμε”

Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ Ιατρικής[3]

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ / ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

	ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ (ΕΛΛΑΔΑ)	ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΟΡΙΑ	ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ
	Υπερβαίνονται σπάνια, όταν υπάρχουν πολύ υψηλής έντασης πεδία και προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας, διέγερση νεύρων και μυών, ηλεκτροπληξία, εγκαύματα κ.α.	Υπερβαίνονται συχνά, από κοινές πηγές ακτινοβολίας και έχουν συσχετιστεί σε μελέτες με αύξηση οξειδωτικού στρες, εκροή ασβεστίου, σύνθεση πρωτεϊνών του στρες κ.ά.	Αυξάνονται συνεχώς λόγω επέκτασης/αναβάθμισης δικτύου κινητής τηλεφωνίας, αύξησης κατανάλωσης ρεύματος και χρήσης ασύρματων τεχνολογιών (Wi-Fi, συσκευές smart) κ.α.
ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Β) σε nT (νάνο τέσλα)
από εναέρια και υπόγεια καλώδια χαμηλής/μέσης/υψηλής τάσης της ΔΕΗ, υποσταθμούς, ηλεκτρολογικούς πίνακες, ηλεκτρικές συσκευές με μοτέρ, μετασχηματιστή κ.α.	100.000-1.000.000	30-200	25-110
ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε) σε V/m (βολτ ανά μέτρο)
από εναέρια καλώδια μέσης/υψηλής τάσης της ΔΕΗ, ηλεκτρικές συσκευές με διπολικό φις (όχι σουκο) κ.α.	5.000-10.000	0,3-10
ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΙΣΧΥΟΣ (S) σε μW/m² (μικροβάτ ανά τετραγωνικό μέτρο)
από Wi-Fi router, ασύρματα τηλέφωνα, smartphone, smartwatch, κεραίες κινητής τηλεφωνίας, κεραίες ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, ραντάρ κ.α.	1.400.000-50.000.000	1-170	5-3400

Ο παραπάνω πίνακας είναι ενδεικτικός, κυρίως για να γίνει αντιληπτή η διαφορά ανάμεσα στα επίπεδα των επιτρεπτών και των προτεινόμενων ορίων έκθεσης. Παρακάτω θα βρείτε αναλυτικούς πίνακες με επεξηγήσεις για κάθε είδος τεχνητών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.

Τελικά ποια όρια έκθεσης να λάβω υπόψη μου; Τα επιτρεπτά ή τα προτεινόμενα;

Αν σας απασχολούν μόνο άμεσες επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (θέρμανση, εγκαύματα, μυϊκοί σπασμοί, ηλεκτροπληξία κλπ), μπορείτε να λάβετε υπόψη σας μόνο τα όρια έκθεσης που επιτρέπει η νομοθεσία.

Αν κάποιος επιλέξει να λάβει υπόψη του μόνο τα επιτρεπτά όρια της νομοθεσίας, τότε θεωρητικά θεωρούνται αποδεκτές συνηθισμένες καταστάσεις σήμερα όπως: Wi-Fi router σε μικρή απόσταση όλη την ημέρα, smartphone διαρκώς στην τσέπη, φορητές συσκευές όπως smartwatch σε 24ωρη επαφή με το σώμα, έξυπνα κλιματιστικά, τηλεοράσεις, φωτιστικά, καφετιέρες, σκούπες, πλυντήρια, καφετιέρες κλπ δίπλα σε σημεία υψηλής χρήσης, ύπνος δίπλα σε γραμμές υψηλής τάσης, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.λπ.

Αν σας απασχολούν και οι μεταβολές σε δείκτες υγείας (οξειδωτικό στρες, διαρροή ασβεστίου κλπ) που μπορεί να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα (ή άμεσα, σε ευαίσθητα άτομα) σε προβλήματα υγείας, τότε λάβετε υπόψη σας τα προτεινόμενα όρια έκθεσης και προσπαθήστε να μειώσετε την ηλεκτρομαγνητική σας επιβάρυνση όσο είναι εφικτό.

Μα έχει μετρήσει η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και μας είπαν όλα ΟΚ, οι τιμές είναι χαμηλές…

Πολύ κόσμος θα ζητήσει μία επίσημη μέτρηση όταν υπάρχει κεραία κινητής τηλεφωνίας ή καλώδια υψηλής τάσης, κοντά στο ακίνητο που μένει ή στο ακίνητο που θέλει να αγοράσει και καθησυχάζεται αφού οι μετρήσεις είναι, σχεδόν πάντα, μέσα στα επιτρεπτά όρια έκθεσης.

Όσον αφορά τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, πριν την εγκατάσταση τους, ο πάροχος (π.χ. COSMOTE, Vodafone, NOVA/Wind) υποβάλλει αίτηση εγκατάστασης στην ΕΕΤΤ ((Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων) που περιλαμβάνει και μελέτη ραδιοεκπομπών. Έπειτα η ΕΕΑΕ (Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας) εγκρίνει τη μελέτη εφόσον πληρούνται τα όρια ασφαλείας και μετά την εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία, η ΕΕΑΕ πραγματοποιεί επιτόπιες μετρήσεις. Οι μετρήσεις γίνονται δειγματοληπτικά κάθε χρόνο. Ο στόχος είναι να ελέγχεται τουλάχιστον το 20–25% των σταθμών ετησίως, ώστε σε βάθος 4–5 ετών να έχει ελεγχθεί το σύνολο.

Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται είτε από συνεργεία της ΕΕΑΕ, είτε για λογαριασμό της ΕΕΑΕ, από ανεξάρτητα, διαπιστευμένα εργαστήρια που έχουν υπογράψει σύμβαση μαζί της (π.χ. ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κλπ).

Μπορείτε να βρείτε τις πλησιέστερες κεραίες κινητής τηλεφωνίας στους χώρους σας και να αναζητήσετε τις διαθέσιμες μετρήσεις, βάζοντας την διεύθυνση σας στην εφαρμογή αναζήτησης κεραιών της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων: https://keraies.eett.gr/anazhthshMap.php

Αν και έχουμε αναφορές για κεραίες που ξαφνικά σταμάτησαν ξαφνικά να εκπέμπουν, πριν πραγματοποιήσει μετρήσεις η ΕΕΑΕ ή αφού έχει γίνει καταγγελία για λειτουργία κεραίας παρά τα ασφαλιστικά μέτρα που απαγόρευαν την λειτουργία της, θεωρούμε ότι οι μετρήσεις από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας είναι γενικά αξιόπιστες.

Υπάρχει όμως ένα σημαντικό πρόβλημα.

Η ΕΕΑΕ συγκρίνει τις τιμές μέτρησης μόνο με τα επίσημα επιτρεπτά όρια έκθεσης της ελληνικής νομοθεσίας τα οποία είναι πολύ υψηλά και θεωρούνται ξεπερασμένα από μερίδα επιστημόνων. Δεν γίνεται αναφορά ούτε στα προτεινόμενα όρια από διάφορους επιστημονικούς φορείς τα τελευταία χρόνια ούτε για τις τιμές ακτινοβολίας με βάση τις οποίες ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τις έχει εντάξει στα πιθανά καρκινογόνα, αλλά ούτε και για τους μέσους όρους έκθεσης του πληθυσμού που θα δώσουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.

Τιμές 200.000 μW/m2 σε κατοικία δίπλα σε σταθμό βάσης, δηλαδή 400-4000 φορές μεγαλύτερες από τις φυσιολογικές τιμές σε κατοικίες, 1000-30000 φορές υψηλότερες από προτεινόμενα όρια έκθεσης, χαρακτηρίζονται νορμάλ και μέσα στα όρια της νομοθεσίας.

Τιμές 3000nT σε κατοικία κάτω από καλώδια υψηλής τάσης, δηλαδή 40-120 φορές μεγαλύτερες από τις φυσιολογικές τιμές (μέσοι όροι έκθεσης του πληθυσμού, 30 φορές υψηλότερες από προτεινόμενα όρια έκθεσης και 10 φορές μεγαλύτερες από τα επίπεδα ερευνών με βάση τις οποίες έγινε η ένταξη των μαγνητικών πεδίων στα πιθανά καρκινογόνα (παιδική λευχαιμία), χαρακτηρίζονται χαμηλές και μέσα στα όρια της νομοθεσίας.

Ισχύει η Αρχή της Πρόληψης; Γενικά ναι, για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία όχι

Η Αρχή της Πρόληψης είναι μια στρατηγική διαχείρισης κινδύνου που εφαρμόζεται όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για πιθανούς σοβαρούς ή μη αναστρέψιμους κινδύνους στην υγεία ή το περιβάλλον.

Δεν απαιτεί απόλυτη απόδειξη βλάβης για να ληφθούν μέτρα – αρκεί η εύλογη υποψία από επιστημονικά δεδομένα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενσωματώνει την Προληπτική Αρχή (Precautionary Principle) στο Άρθρο 191 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ και σε πολλές πολιτικές (π.χ. REACH, GMO, φυτοφάρμακα, PFAS - "forever chemicals").

Ωστόσο, στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF), δεν εφαρμόζει την αρχή αυτή και ακολουθεί κατά βάση τα όρια της ICNIRP.

Κατά την άποψη αρκετών επιστημόνων, η μη εφαρμογή της Προληπτικής Αρχής στην ΕΕ όσον αφορά τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, δεν οφείλεται σε πλήρη επιστημονική συναίνεση, αλλά σε πολιτικούς και οικονομικούς λόγους.

Κατά καιρούς εκδίδονται ψηφίσματα που προτείνουν την αυστηριοποίηση των ορίων έκθεσης, ακόμη και από το ίδιο το Ευρωκοινοβούλιο, αλλά οι αμφιβολίες υγείας απορρίπτονται ως «μη αποδεδειγμένες».

Για την Ε.Ε. το Wi-Fi και το 5G είναι "στρατηγική προτεραιότητα" και η Ψηφιακή Ενιαία Αγορά (Digital Single Market) και το 5G Action Plan είναι κεντρικοί πυλώνες.

"Προτείνουμε στα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα εύλογα μέτρα για τη μείωση της έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία (...), να επανεξετάσουν την επιστημονική βάση για τα όρια ασφαλείας που έχουν τεθεί (...) να εφαρμόσουν όρια που θα καλύπτουν τόσο τις θερμικές επιδράσεις όσο και τις άθερμες ή βιολογικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (...) και να διοργανώσουν καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με τους κινδύνους από τις δυνητικά επιβλαβείς μακροπρόθεσμες βιολογικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα με στόχο τα παιδιά, τους εφήβους και τους νέους σε ηλικία αναπαραγωγής"

Συμβούλιο της Ευρώπης, Ψήφισμα 1815/2011

Χαμηλότερα όρια θα σήμαιναν, περισσότερες κεραίες μικρής ισχύος, μεγαλύτερα ύψη ιστών, αυξημένο κόστος για εταιρείες τηλεπικοινωνίας και καθυστέρηση στην ανάπτυξη IoT, smart cities κ.α.

Η λύση της ΕΕ είναι να αποφεύγει την επανεξέταση και να λέει "δεν υπάρχει κίνδυνος". Η ΕΕ λέει ότι εφαρμόζει την Προληπτική Αρχή, αλλά στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία την αγνοεί.

“Τα ισχύοντα όρια ασφαλείας είναι ανεπαρκή. (...) Καλούμε τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν την Αρχή της Προφύλαξης, μέχρι να αναπτυχθούν βιολογικά επαρκή όρια για την προστασία του πληθυσμού, όχι μόνο από την απορρόφηση ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας από το κεφάλι, αλλά και από τις αρνητικές επιπτώσεις στην βιοχημεία, την φυσιολογία και τους ηλεκτρικούς βιορυθμούς”

Διεθνές Επιστημονικό Ψήφισμα της Βενετίας (2008)

Τελικά, δεν μας νοιάζει η Αρχή της Πρόληψης – Θέλουμε οι βλάβες να είναι «αποδεδειγμένες»

Μη εφαρμόζοντας την Αρχή της Πρόληψης στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, η Ε.Ε. και οι κυβερνήσεις περιμένουν όλες οι επιπτώσεις από αυτά να θεωρηθούν «αποδεδειγμένες».

Για να θεωρηθεί κάποια επίπτωση υγείας «αποδεδειγμένη», είναι απαραίτητο να αναπαράγεται κάθε φορά το ίδιο αποτέλεσμα μιας έρευνας από διαφορετικά πανεπιστήμια, ινστιτούτα και εργαστήρια. Δεν είναι αρκετό να δείχνουν βλάβες οι 50 έρευνες από τις 100 έρευνες, πρέπει να δείχνουν και οι 100.

Επομένως η δυσκολία αναπαραγωγής των ίδιων αποτελεσμάτων από τις έρευνες σε συνδυασμό με τις οικονομικές πιέσεις καθυστερούν τη λήψη μέτρων.

Στο παρελθόν πάντως αντίστοιχη χρονοτριβή είχε αρνητικές συνέπειες στην υγεία του πληθυσμού, όπως δείχνει και η έκθεση του Ευρωπαϊκού Πρακτορείου Περιβάλλοντος με τα μαθήματα από τις καθυστερημένες αντιδράσεις των αρχών σε θέματα όπως ο αμίαντος, το PCB, οι ακτίνες Χ κ.α. (Late lessons from early warnings: the precautionary principle 1896-2000,
http://www.eea.europa.eu/publications/environmental_issue_report_2001_22)

"Αν πέσω σε ένα τοίχο δέκα φορές και αποκτήσω μελανιά και τις δέκα φορές (...) και ενδιαφέρομαι να δημοσιεύσω την παρατήρηση μου επειδή θέλω να σταματήσει ο κόσμος να πέφτει στους τοίχους, τέτοια πράξη θα θεωρείτο ανώριμη, αντιεπιστημονική και με σκοπό να τρομάξει τον κόσμο. Και αυτό γιατί δεν θα έβρισκα αρκετούς άλλους που θα θέλουν να πέσουν σε τοίχο για να αναπαραχθεί το αποτέλεσμα της έρευνας. Ακόμη και αν τους έβρισκα, οι μελανιές ανθρώπων άλλης ηλικίας, χρώματος δέρματος ή ορμής δεν θα έβγαιναν ακριβώς μπλε όπως είχα παρατηρήσει αλλά κάπως πρασινωπές (...) Γιατί αναπτύχθηκε η μελανιά; Και γιατί δεν υπήρχε το ίδιο χρώμα, πόνος, ζάλη; (...) Χωρίς ακριβείς απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα (και σε πολλά άλλα), η παρατήρηση μου θα παραμείνει επιστημονικά μη υπερασπίσιμη - παρά τον πόνο και την ζάλη"

Wolfgang Maes, γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων [35]

Η Ε.Ε. αγνοεί ακόμη και τις συστάσεις του δικού της επιστημονικού οργάνου...

Το όργανο European Parliament STOA (Science and Technology Options Assessment) ιδρύθηκε ως πιλοτικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 1987 και λειτουργεί ως μόνιμη δομή από το 1988.

Η κύρια αποστολή του είναι να παρέχει στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (MEPs) ανεξάρτητες, επιστημονικά τεκμηριωμένες αξιολογήσεις τεχνολογιών και επιλογών πολιτικής, με σκοπό να υποστηρίξει τη νομοθετική και πολιτική διαδικασία.

Το STOA παρέχει γέφυρα μεταξύ επιστήμης & τεχνολογίας από τη μία, και πολιτικής/νομοθεσίας από την άλλη, βοηθώντας το Κοινοβούλιο να λάβει τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Αν και το STOA υποστηρίζει ανεξάρτητη επιστημονική ανάλυση, η επιλογή θεμάτων και οι τελικές επιλογές επηρεάζονται από πολιτικούς, οικονομικούς και θεσμικούς παράγοντες.

Η μελέτη του STOA με τίτλο «The Physiological and Environmental Effects of Non‑Ionising Electromagnetic Radiation» (Μάρτιος 2001) πρότεινε, μεταξύ άλλων, τιμή ~100 μW/m² για διαρκή έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων (HF EMF), δηλαδή χιλιάδες φορές χαμηλότερο από τα επιτρεπτά όρια έκθεσης που προτείνει η Ε.Ε. (>2.000.00μW/m2!) .

Ωστόσο, αυτό το όριο δεν υιοθετήθηκε ποτέ από την ΕΕ.

Η πρόταση της STOA για 100 μW/m² ήταν προληπτική, με στόχο να προστατεύσει από πιθανές μη-θερμικές επιδράσεις υψηλών συχνοτήτων.

Η ΕΕ εξακολουθεί να προτείνει όρια 2.000.000-50.000.000μW/m2…

“Στην ερώτηση αν υπάρχει αποδεδειγμένα πιθανός κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, η απάντηση είναι αδιαμφισβήτητα ναι. Στην πραγματικότητα είναι μάλλον απίθανο να είχε εγκριθεί ένα νέο φάρμακο αν υπήρχε αντίστοιχη αβεβαιότητα για την βλαπτικότητα του”

Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ Ιατρικής [43]

Ένα σκληρό καρύδι…

O έγκριτος καθηγητής Lennart Hardell, Σουηδός ογκολόγος, με πάνω από 300 δημοσιεύσεις σε EMF και καρκίνο εγκεφάλου το αποκαλεί το θέμα της μείωσης των ορίων έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία "hard nut to crack"[4].

Το άρθρο "The European Union assessments of radiofrequency radiation health risks – another hard nut to crack", δημοσιευμένο στο Reviews on Environmental Health το 2023, είναι μια κριτική ανασκόπηση (review) που εξετάζει τις αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τους κινδύνους υγείας από την ραδιοσυχνότητα ακτινοβολία (RF radiation), ιδιαίτερα από κινητά τηλέφωνα, 5G και ασύρματες τεχνολογίες.

O Hardell και άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι επίσημες αξιολογήσεις (π.χ. από SCENIHR και άλλες επιτροπές της ΕΕ) είναι ελλιπείς και προκατειλημμένες, αγνοώντας επιστημονικά δεδομένα από επιδημιολογικές μελέτες και πειράματα σε ζώα που δείχνουν πιθανή καρκινογένεση και άλλους κινδύνους (π.χ. νευρολογικά, αναπαραγωγικά), ενώ προωθούν την επέκταση του 5G χωρίς επαρκή προφυλάξεις. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά:

«Οι αξιολογήσεις της ΕΕ για κινδύνους υγείας από RF ακτινοβολία υποτιμούν σταθερά τους κινδύνους, παρά τα αυξανόμενα στοιχεία από επιδημιολογικές και ζωικές μελέτες. (…) Είναι ώρα η ΕΕ να σπάσει αυτό το σκληρό καρύδι: ανεξάρτητες, προληπτικές αξιολογήσεις είναι απαραίτητες για την προστασία της δημόσιας υγείας από την επεκτατική ασύρματη κοινωνία.»

Στοιχεία για χρηματοδότηση από τις εταιρείες

Σε άρθρο του The Verge [46], υπάρχουν αναλυτικοί πίνακες με τις συνεισφορές 101 εκατ. δολαρίων από τη βιομηχανία τηλεπικοινωνιών σε μέλη του Κογκρέσου και κομματικούς ηγέτες από το 1989 έως και το 2017 (ανανεωμένοι πίνακες στο άρθρο του Comparitech https://www.comparitech.com/internet-providers/isp-lobbying/), ενώ και σύμφωνα με την Activist Post, εκλεγμένοι υπάλληλοί των ΗΠΑ έλαβαν μεγάλα πόσα από την AT & T, Verizon και Comcast, τις μεγάλες εταιρείες ασύρματης τεχνολογίας και επικοινωνιών [47].

Και όπως ο πρόεδρος Τραμπ δηλώνει ενθουσιασμένος με τις τεχνολογικές εξελίξεις [48], παρά τις αντιδράσεις του κοινού και πολλών επιστημόνων, έτσι και στη χώρα μας το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών & Μέσων Ενημέρωσης έχει αναγάγει το 5G σε βασικό κομμάτι της στρατηγικής του [49].

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με την Ericson, το 2026 τα δυνητικά έσοδα της αγοράς Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών από την ψηφιοποίηση της βιομηχανίας στην Ελλάδα θα ανέλθουν στα 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια και από αυτό το ποσό, τα 3,9 δισεκατομμύρια δολάρια θα αφορούν μόνο έσοδα που δημιουργούνται από τεχνολογίες 5G [50].

"Αυτή είναι μια μοναδική κατάσταση στην ιστορία του ανθρώπινου είδους όπου ολόκληρος ο πληθυσμός θα εκτεθεί σε τεχνητές συσκευές που εκπέμπουν μη ιοντίζουσα ακτινοβολία που δεν είχε δοκιμαστεί επαρκώς πριν από την εφαρμογή της. Ποια είναι και ποια θα είναι η ευθύνη των επιστημόνων, των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και των ηγετών της βιομηχανίας που επιτρέπουν την ανάπτυξη ανεπαρκώς δοκιμασμένης τεχνολογίας που θα μας επηρεάσει όλους; Η απάντηση είναι απλή - καμία ευθύνη ... γιατί εάν κάποια προβλήματα υγείας εμφανιστούν στο μέλλον, αυτά πιθανότατα θα πάρουν δεκάδες χρόνια για να εκδηλωθούν και μέχρι τότε τα άτομα που επιτρέπουν σήμερα την ανάπτυξη ανεπαρκώς δοκιμασμένης τεχνολογίας 5G που εκπέμπει ακτινοβολία θα έχουν αποσυρθεί ή δεν θα ζουν"

Δρ. Darius Leszczynski, Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι [51]

Οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν περιμένουν να αλλάξουν τα όρια για να προστατευτούν

Οι ασφαλιστικές εταιρείες ήδη λαμβάνουν τα μέτρα τους, αφού πιθανές διεκδικήσεις για βλάβες από τις τεχνητές ακτινοβολίες μπορεί να τους κοστίσουν ακριβά.

Ειδικά για τις επιπτώσεις από τα κινητά τηλέφωνα, ο Guy Malyon, επικεφαλής μεσίτης ασφαλειών της Aon Global, σημειώνει ότι:

«Υπάρχει η ανησυχία ότι θα είναι το επόμενο μεγάλο θέμα», ενώ ο ασφαλιστικός κολοσσός Lloyd’s του Λονδίνου θεωρεί ότι «ο αριθμός των αναφορών για βλάβες είναι τεράστιος και τα αποτελέσματα των ερευνών αντιφατικά»[36].

Διαβάστε το παρακάτω ενδιαφέρον απόσπασμα από σχετικό άρθρο του περιοδικού «The Observer»[37]:

«Η ανησυχία για την ασφάλεια των κινητών τηλεφώνων οδήγησε κορυφαίο ασφαλιστικό οργανισμό του Lloyd's στην άρνηση να ασφαλίσει εταιρίες κινητής τηλεφωνίας για το ενδεχόμενο της βλάβης στην υγεία των χρηστών.

Η κίνηση έρχεται εν μέσω προβληματισμού για την επιρροή της βιομηχανίας κινητής τηλεφωνίας στην έρευνα για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της χρήσης κινητού.

Ο John Fenn του εν λόγω οργανισμού (Stirling) υποστηρίζει: "υπάρχουν άνθρωποι στην ασφαλιστική αγορά που κλείνουν τα μάτια τους στο θέμα γιατί λένε ότι δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη του προβλήματος. Αν πας πίσω, κάποια εποχή και ο αμίαντος δεν ήταν πρόβλημα".

Οι διεκδικήσεις για βλάβες από αμίαντο γονάτισαν την αγορά του Lloyd's στις αρχές του 1990»

"Eκφράζουμε την έντονη ανησυχία μας για το γεγονός ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες τείνουν να εξαιρούν την κάλυψη έναντι κινδύνων που σχετίζονται με Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία από τα ασφαλιστήρια αστικής ευθύνης, γεγονός που σημαίνει στην πράξη ότι οι ευρωπαϊκές ασφαλιστικές εταιρείες εφαρμόζουν ήδη μια δική τους εκδοχή της αρχής της προφύλαξης"

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2008/2211 Ψήφισμα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (2008/2211) [34]

“Οι άλλοι πόση ακτινοβολία έχουν;” και “Wi-Fi/Smartwatch/Smartphone/Καλώδια ρεύματος κλπ έχουν όλοι, οπότε όλα ΟΚ!” – Οι νοητικές παγίδες στις αποφάσεις για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία

Στα πάνω από 15 χρόνια όπου πραγματοποιώ μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων σε κατοικίες και χώρους εργασίας, η πιο συχνή ερώτηση που δέχομαι όταν μετράω ανεβασμένες, σε σχέση με τα προτεινόμενα όρια έκθεσης, τιμές ακτινοβολίας είναι:

«Οι άλλοι πόση ακτινοβολία έχουν;»

Πολλοί επιλέγουν ή απορρίπτουν ένα ακίνητο, όχι γιατί οι τιμές ήταν χαμηλές ή υψηλές τιμές σε σχέση με τα επιτρεπτά ή τα προτεινόμενα όρια έκθεσης αλλά γιατί ο γείτονας, οι φίλοι ή οι συγγενείς έχουν πιο χαμηλές/υψηλές τιμές…

Επίσης συχνά, όταν καταγράφουμε ανεβασμένες τιμές κοντά σε ασύρματες συσκευές, δίπλα σε σημεία υψηλής χρήσης, όπως κρεβάτια υπνοδωματίων, καθιστικά και θέσεις εργασίας, πολλοί δεν το θεωρούν σημαντικό, αφού:

«Ε, όλοι έχουν Wi-Fi / ασύρματες συσκευές στο σπίτι, δεν είναι κάτι σοβαρό. Με νοιάζει μόνο για την κεραία κινητής τηλεφωνίας που έχει βάλει ο γείτονας στην ταράτσα του»

Αντίστοιχα, όταν καταγράφουμε ανεβασμένα μαγνητικά πεδία από καλώδια χαμηλής τάσης, ακούμε συχνά:

«Δεν με νοιάζουν τα μαγνητικά πεδία από τα καλώδια χαμηλής τάσης, με νοιάζουν μόνο τα μαγνητικά πεδία από τους πυλώνες!»

Οι παραπάνω τρόποι σκέψης είναι διάχυτοι στην κοινωνία, φαίνονται λογικοί, αλλά βασίζονται σε νοητικά σφάλματα και μας οδηγούν σε λανθασμένες αποφάσεις.

Η παγίδα της σύγκρισης – «Αρκεί να είμαι όπως οι άλλοι»

Όταν ρωτάμε «οι άλλοι πόση ακτινοβολία έχουν», στην ουσία συγκρίνουμε τον εαυτό μας με το τι βιώνουν οι γύρω μας. Αυτό ονομάζεται μεροληψία κοινωνικής σύγκρισης (social comparison bias).

Η σκέψη είναι απλή: αν οι γείτονες έχουν παρόμοιες τιμές, τότε μάλλον όλα είναι καλά· αν έχουν χαμηλότερες, κάτι δεν πάει καλά με εμάς.

Το πρόβλημα είναι ότι η σύγκριση δεν λέει τίποτα για την ασφάλεια.

Οι μέσοι όροι έκθεσης του πληθυσμού διαφέρουν ανά περιοχή (πυκνοκατοικημένη, αραιοκατοικημένη), χώρα και εποχή και αυξάνονται συνεχώς. Η αύξηση αυτή θα έπρεπε να μας προβληματίζει, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα προτεινόμενα όρια έκθεσης μειώνονται συνεχώς.

Ωστόσο, για πολλούς, η σύγκριση είναι ένας τρόπος να αισθανθούν (λανθασμένα) πιο ασφαλείς, επειδή και οι άλλοι έχουν επίσης αυξημένη έκθεση.

Η σωστή ερώτηση δεν είναι «πώς είμαι σε σχέση με τους άλλους», αλλά αν οι τιμές που μετρήθηκαν βρίσκονται εντός των προτεινόμενων ορίων έκθεσης και αν υπάρχει τρόπος να μειωθούν ακόμη περισσότερο.

Για παράδειγμα στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων (ασύρματες ακτινοβολίες), πριν το 2010, οι μέσοι όροι έκθεσης σε εσωτερικούς χώρους ήταν σε όλες τις έρευνες <100μW/m2. Μετά το 2010 και την εξάπλωση της χρήσης των ασύρματων τεχνολογιών (Wi-Fi, smartphone, smart homes κλπ) οι μέσοι όροι έκθεσης που καταγράφουν οι μελέτες κυμαίνονται στα 5-3400μW/m2.

Αντίθετα, τα προτεινόμενα όρια έκθεσης συνεχώς μειώνονται. Για παράδειγμα, η διεθνής επιστημονική ομάδα Bioinitiative Working Group που πρότεινε τιμές έκθεσης <100 μW/m2 το 2002, το 2010 μείωσε το προτεινόμενο όριο έκθεσης στα 3-6 μW/m2.

Πως σας βοηθά λοιπόν ο μέσος όρος έκθεσης; Ένας μέσος όρος έκθεσης 3400μW/m2 που δεν καταγραφόταν πριν το 2010, αλλά καταγράφεται σήμερα, θεωρείται φυσιολογικός για τα δεδομένα της εποχής οπότε δεν ανησυχούμε ή 500-1000 φορές πάνω από τα προτεινόμενα όρια έκθεσης οπότε πρέπει να βρούμε τρόπο να τον μειώσουμε;

Παρόλαυτά, στους παρακάτω πίνακες θα αναφέρουμε μέσους όρους έκθεσης που έχουν καταγράψει διάφορες μελέτες, γιατί είναι ένα δεδομένο που θέλουν πολλοί να το γνωρίζουν.

Δυστυχώς, οι σωστά σχεδιασμένες μελέτες μέσων όρων έκθεσης του πληθυσμού είναι λίγες. Οι περισσότερες μελέτες γίνονται κοντά σε πηγές ακτινοβολίας π.χ. καλώδια υψηλής τάσης, ασύρματες συσκευές ή σε σημεία που δεν είναι ενδεικτικά των μέσω όρων έκθεσης π.χ. ταράτσες κτιρίων κλπ, ώστε να δείξουν ότι ακόμη και σε επιβαρυμένα περιβάλλοντα τα πολύ υψηλά θερμικά όρια έκθεσης της νομοθεσίας δεν υπερβαίνονται, οπότε δεν είναι αντιπροσωπευτικές των πραγματικών μέσων όρων έκθεσης του πληθυσμού.

“50 χρόνια πριν, ήταν αδύνατο να μετρήσουμε 10 pW/cm2 στην περιοχή συχνοτήτων 100 KHz - 300 GHz. Σήμερα αναλόγως με την τοποθεσία καταγράφονται τιμές 1-100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερες”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα Β3-0280[5]

Η παγίδα της πλειοψηφίας – «Αφού το κάνουν όλοι»

Η δεύτερη συχνή νοητική παγίδα είναι η τάση να θεωρούμε ότι κάτι είναι σωστό ή ακίνδυνο, μόνο και μόνο επειδή το κάνουν οι περισσότεροι.

Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, επιδεικνύει διάφορες, συχνά παράλογες, συμπεριφορές, που θα του εξασφαλίσουν μεγαλύτερες πιθανότητες ένταξης και διατήρησης στην ομάδα.

Στην ψυχολογία το φαινόμενο αυτό περιγράφεται ως νοοτροπία αγέλης (Herd Mentality) - όταν οι άνθρωποι ακολουθούν το πλήθος χωρίς να αξιολογούν λογικά την κατάσταση (“αν το κάνουν πολλοί, μάλλον είναι σωστό”).

Όταν κάποιος λέει «όλοι έχουν Wi-Fi, άρα δεν μπορεί να είναι επικίνδυνο», πέφτει ακριβώς σε αυτήν τη λογική.

Η ιστορία όμως έχει δείξει πολλές φορές πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι η γνώμη της πλειοψηφίας.

Τη δεκαετία του ’50, όλοι κάπνιζαν – ακόμα και οι γιατροί στις διαφημίσεις. Αυτό όμως δεν έκανε το κάπνισμα ασφαλές.

Η κοινωνική αποδοχή δεν είναι απόδειξη ασφάλειας. Είναι απλώς ένδειξη συνήθειας που εξαπλώθηκε επειδή άρχισαν να την υιοθετούν πολλοί.

H σύγχρονη συνήθεια, να κυκλοφορούμε με κεραίες συνεχούς εκπομπής ακτινοβολίας, σε πολύωρη ή 24ωρη επαφή με το σώμα μας (smartwatch, handsfree, smartphone κλπ) δεν σημαίνει ότι είναι ασφαλής, επειδή είναι ευρέως διαδεδομένη.

Ορισμένοι επιστήμονες παρομοιάζουν την ευρεία υιοθέτηση ασύρματων συσκευών με το “κάπνισμα του 21ου αιώνα”, με την έννοια ότι πρόκειται για μια τεχνολογία που διαδόθηκε μαζικά πριν κατανοηθούν επαρκώς οι πιθανές μακροχρόνιες επιπτώσεις.

“Μας πήρε 100 χρόνια για να διαπιστώσουμε ότι το κάπνισμα είναι επικίνδυνο. Μας πήρε 80 χρόνια για να διαπιστώσουμε ότι ο αμίαντος είναι επικίνδυνος. Μας πήρε όμως μόνο 5 χρόνια (από τη ώρα που αρχίσαμε να ψάχνουμε...), για να διαπιστώσουμε ότι τα κινητά τηλέφωνα είναι επικίνδυνα και έχουν επίδραση μεγαλύτερη από το κάπνισμα και τον αμίαντο”

Δρ. George Carlo, Ιδρυτής Safe Wireless Initiative

Μήπως αυτά που θεωρούμε ασφαλή είναι πιο βλαβερά από αυτά που θεωρούμε επικίνδυνα;

Πολλοί από εμάς υποβαθμίζουμε τους κινδύνους που προκαλούμε οι ίδιοι π.χ. το Wi‑Fi, το smartphone, το smartwatch ή το tablet ή τους κινδύνους που υπάρχουν σχεδόν σε κάθε σπίτι π.χ. καλώδια χαμηλής τάσης.

Τα έχουμε καθημερινά και κοντά μας, οπότε αισθανόμαστε ότι τα «έχουμε υπό έλεγχο». Την ίδια στιγμή, η κεραία του γείτονα απέναντι ή ένας πυλώνας σε απόσταση φαίνονται πιο επικίνδυνα, παρόλο που είναι πιο μακριά και η πραγματική έκθεση που προκαλούν μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από πιο συνηθισμένες εκθέσεις.

Αυτό είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο γνωστό ως κανονικοποίηση του ρίσκου (normalization of risk): υποτιμούμε κάτι επειδή είναι κοινό ή δικό μας, ενώ υπερτιμούμε κινδύνους που είναι εξωτερικοί ή πιο σπάνιοι.

Στην πραγματικότητα, οι μετρήσεις δείχνουν συχνά ότι ένα καλώδια χαμηλής τάσης που βρίσκεται στα 5 μέτρα από το σπίτι μας μπορεί να μας επηρεάζει περισσότερο από ένα καλώδιο υψηλής τάσης που βρίσκεται 100 μέτρα από το σπίτι μας.

Αντίστοιχα, ένα smartphone, smartwatch που έχουμε εν επαφή με το σώμα μας ή ένα Wi-Fi router μία βάση ασύρματου τηλεφώνου που βρίσκεται 2 μέτρα από το καθιστικό, το κρεβάτι ή την θέση εργασίας μας, μπορεί να μας επηρεάζει πολύ περισσότερο από μια κεραία κινητής τηλεφωνίας που βρίσκεται σε 50 ή 100 μέτρα απόσταση. Αγανακτούμε με την κεραία που έχει εγκαταστήσει ο γείτονας, αλλά όχι με τις ασύρματες συσκευές που έχουμε εγκαταστήσει εμείς και επίσης επηρεάζουμε τους γείτονες μας;

“Κάποτε χρησιμοποιούσαμε τα μικροκύματα για αντισύλληψη. Σήμερα τηλεφωνούμε με αυτά. Βγάλτε συμπέρασμα”

Δρ. Huai Chiang, σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε θέματα ακτινοβολιών, Ιατρική Σχολή Zhejiang Κίνας [35]

Γιατί αυτά τα νοητικά σφάλματα είναι επικίνδυνα

Αυτοί οι τρόποι σκέψης είναι βολικοί, γιατί μας απαλλάσσουν από την ευθύνη να ψάξουμε, να μετρήσουμε και να αξιολογήσουμε. Όμως έτσι παραιτούμαστε από την προσωπική κρίση και υιοθετούμε στάσεις που μπορεί να διατηρούν προβλήματα στον χώρο μας χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Στην περίπτωση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, οι επιδράσεις μπορεί να είναι σωρευτικές και εξαρτώνται από τη συνολική έκθεση, τον χρόνο παραμονής και την ευαισθησία κάθε ατόμου.

Αντί να ρωτάμε «τι κάνουν οι άλλοι» ή «τι είναι συνηθισμένο στην εποχή μας» ας ρωτήσουμε:

Ποιες είναι οι πραγματικές τιμές έκθεσης στον χώρο μου; Πώς συγκρίνονται με τα προτεινόμενα όρια έκθεσης; Οι μετρήσεις ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, θα σας βοηθήσουν να βλέπετε πέρα από τις εντυπώσεις και να κατανοήσετε τις πραγματικά κύριες πηγές έκθεσης.

Ποιες απλές πρακτικές μπορώ να εφαρμόσω για να μειώσω την έκθεση χωρίς να χάσω τη λειτουργικότητα;

Η γνώση, και όχι η σύγκριση, είναι αυτή που οδηγεί σε πιο υγιείς και ασφαλείς επιλογές.

Η φράση «όλοι το κάνουν» δεν ήταν ποτέ εγγύηση ασφάλειας και σίγουρα δεν θα έπρεπε να είναι ο οδηγός μας σε ζητήματα που αφορούν την υγεία μας και το περιβάλλον όπου ζούμε.

“Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών η έκθεση σε τεχνητές πηγές ηλεκτρομαγνητικών πεδίων αυξάνεται συστηματικά λόγω της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρισμού και της ολοένα και μεγαλύτερης διάδοσης των ασύρματων τεχνολογιών (...) με αποτέλεσμα σήμερα κάθε πολίτης να εκτίθεται σε ένα σύνθετο μείγμα ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων διαφόρων συχνοτήτων, τόσο στο οικιακό όσο και στο εργασιακό του περιβάλλον”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2008/2211

Τι προτείνουμε;

1. Καταλάβετε ποια η διαφορά ανάμεσα στα όρια της νομοθεσίας, που προστατεύουν από άμεσες επιπτώσεις (θέρμανση, μυϊκούς σπασμούς) υψηλής έντασης πεδίων και στα προτεινόμενα όρια έκθεσης, που προστατεύουν από πιθανές μακροχρόνιες επιπτώσεις από χαμηλότερης έντασης πεδία (π.χ. αν η ακτινοβολία ήταν ήχος, τότε τα επιτρεπτά όρια σε προστατεύουν από τον ήχο που θα σου σπάσει το τύμπανο και θα σε κουφάνει άμεσα και τα προτεινόμενα όρια σε προστατεύουν από τον ήχο που θα σε κουφάνει σταδιακά και μέχρι τότε θα σε στρεσάρει, δεν θα σε αφήνει να κοιμηθείς κλπ).

2. Μετρήστε την πραγματική ακτινοβολία που υπάρχει στον χώρο σας και κοντά στις συσκευές που χρησιμοποιείτε καθημερινά.

3. Και έπειτα αποφασίστε αν υπάρχει λόγος να μειώσετε την καθημερινή σας έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Δείξτε μου τις έρευνες και θα κρίνω μόνος μου

Αν μετρήσετε τα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στον χώρο σας, μπορείτε να βρείτε έρευνες που έχουν γίνει σε αντίστοιχα επίπεδα έκθεσης και να διαβάσετε για τις επιπτώσεις τους στην υγεία, στην online εφαρμογή HEALH FX APP εδώ:

https://www.shieldyourbody.com/fx/ (επιλέγετε μονάδα μέτρησης και βάζετε τις τιμές που σας ενδιαφέρουν)

“Τα τελευταία χρόνια έχουμε παρατηρήσει μια δραματική αύξηση των σοβαρών και χρόνιων νοσημάτων στους ασθενείς μας όπως: προβλήματα μάθησης, συγκέντρωσης και συμπεριφοράς (σύνδρομο έλλειψης προσοχής κ.α.), ακραίες διακυμάνσεις στην πίεση που δυσκολότερα πια ρυθμίζονται με φάρμακα, καρδιακές αρρυθμίες, καρδιακές προσβολές σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες, εκφυλιστικές ασθένειες του εγκεφάλου (π.χ. Αλτσχάϊμερ) και επιληψία, λευχαιμία και όγκους στον εγκέφαλο.

Επίσης συμπτωμάτων που λανθασμένα χαρακτηρίζονται ως ψυχοσωματικά όπως πονοκέφαλοι, ημικρανίες, χρόνια εξάντληση, αϋπνία, βουητό των αυτιών και μυϊκοί πόνοι (...) Οι προσπάθειες αποκατάστασης της υγείας γίνονται όλο και πιο αναποτελεσματικές.

Η ανεμπόδιστη και συνεχής διείσδυση των ασύρματων ακτινοβολιών στους χώρους εργασίας και τα σπίτια (και ειδικά στα υπνοδωμάτια - απαραίτητους χώρους ξεκούρασης και αναζωογόνησης) προκαλεί αδιάκοπο στρες και εμποδίζει την πλήρη ανάρρωση του ασθενούς (...)

Έχουμε πλέον ξεκάθαρα παρατηρήσει τη χρονική και χωροταξική σύνδεση των ασθενειών με περιπτώσεις γειτονικής εγκατάστασης κεραίας κινητής τηλεφωνίας, εκτεταμένης χρήσης κινητού τηλεφώνου, εγκατάστασης ασύρματου τηλεφώνου στο ίδιο ή σε διπλανά σπίτια κ.α.

Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο χρόνιες ασθένειες να βελτιώνονται ή να θεραπεύονται σε σύντομο χρόνο από την μείωση της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης στο περιβάλλον του ασθενούς.”

The Freiburger Appeal - Ψήφισμα της Ένωσης Περιβαλλοντικής Ιατρικής Γερμανίας (IGUMED) [41]

ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Τα πεδία αυτά δημιουργούνται όταν υπάρχει κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, σε ηλεκτροφόρους αγωγούς (στα καλώδια του δικτύου της ΔΕΗ και των κτιριακών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, σε μετασχηματιστές, στις ηλεκτρικές συσκευές κ.α.).

Τα μαγνητικά πεδία μεταδίδονται κυκλικά γύρω από έναν αγωγό που διαρρέεται από ρεύμα και διαπερνούν με μικρή εξασθένηση σχεδόν όλα τα δομικά υλικά.

ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ/ΝΟΜΙΜΑ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Β)
ΧΩΡΑ	nT (νάνο τέσλα)	μΤ (μίκρο τέσλα)	mG (μίλι γκάους)
Διεθνές (ICNIRP)	200000	200	2000
Ευρωπαϊκή Ένωση - κοινό	100000	100	1000
Ευρωπαϊκή Ένωση - εργασία	1000000	1000	10000
Ελλάδα - κοινό	100000	100	1000
Ευρωπαϊκή Ένωση / Ελλάδα - εργασία	1000000	1000	10000
Πολωνία - κοινό	75000	75	750
Κροατία - ευαίσθητο πληθυσμό	40000	40	400
Λιθουανία - κοινό - εξωτερικοί χώροι	40000	40	400
Λιθουανία - κοινό - εσωτερικοί χώροι	20000	20	200
Ρωσία - μη κατοικημένες περιοχές	20000	20	200
Ρωσία - χώροι εργασίας	10000	10	100
Ρωσία - κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία	5000	5	50
Σλοβενία - νέες κατασκευές σχολείων, νοσοκομείων, πάρκων, δημόσιων κτιρίων κλπ	10000	10	100
Βέλγιο - κοινό	10000	10	100
Βέλγιο - νέα σχολεία	400	0,4	4
Ιταλία - νέες κατασκεύες	3000	3	30
Ελβετία - σχολεία, νοσοκομεία κλπ	1000	1	10
Γαλλία - σχολεία, νοσοκομεία κλπ	1000	1	10
Αυστρία - νέες γραμμές ηλεκτρισμού	1000	1	10
Φινλανδία - νέες κατασκευές	400	0,4	4

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ/ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Β)
ΦΟΡΕΑΣ	nT (νάνο τέσλα)	μΤ (μίκρο τέσλα)	mG (μίλι γκάους)
NCRP (Εθνικό Συμβούλιο για την Προστασία από τις Ακτινοβολίες των Η.Π.Α. - μη επικυρωμένες συστάσεις)	200	0,2	2
WHO (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας - μελέτες βάση των οποίων εντάχθηκαν στα πιθανώς καρκινογόνα - κατηγορία 2Β)	300-400	0,3-0,4	3-4
TCO (Οικολογικό Πρότυπο)	200	0,2	2
ΑrgeTQ (πράσινο αυστριακό πιστοποιητικό κατοικιών)	200	0,2	2
ÖKOPASS (πιστοποίηση κατοικιών, αυστριακού Ινστιτούτου Βιολογίας Κτιρίων)	100	0,1	1
Austrian Medical Association (Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας)	100	0,1	1
Διεθνής επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group	100	0,1	1
EUROPAEM (Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής)	Ημέρα: 100 Νύχτα: 100 Ευαίσθητες ομάδες: 30	Ημέρα: 0,1 Νύχτα: 0,1 Ευαίσθητες ομάδες: 0,03	Ημέρα: 1 Νύχτα: 1 Ευαίσθητες ομάδες: 0,3
IBN (Γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων)	Ιδανικά: <20 Ασθενή: 20-100 Ισχυρά: 100-500 Πολύ ισχυρά: >500	Ιδανικά: <0,02 Ασθενή: 0,02-0,1 Ισχυρά: 0,1-0,5 Πολύ ισχυρά: >0,5	Ιδανικά: <0,2 Ασθενή: 0,2-1 Ισχυρά: 1-5 Πολύ ισχυρά: >5

ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΟΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Β)
ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ	nT (νάνο τέσλα)	μΤ (μίκρο τέσλα)	mG (μίλι γκάους)
Ευρώπη	25-70	0,025-0,70	0,25-0,7
Η.Π.Α.	55-110	0,055-0,11	0,55-1,1
Ευρώπη κατανομή τιμών	93,42%:<100 5,08%:100-200 0,96%:200-300 0,54%:>300	93,42%:<0,1 5,08%:0,1-0,2 0,96%:0,2-0,3 0,54%:>0,3	93,42%:<1 5,08%:1-2 0,96%:2-3 0,54%:>3

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Όρια για Κοινό: τα όρια έκθεσης που αφορούν τον γενικό πληθυσμό

Όρια για Εργασία: τα όρια έκθεσης που αφορούν επαγγελματικά εκτεθειμένους / εργαζομένους. Είναι πολύ υψηλότερα από αυτά που ισχύουν για το κοινό, με την λογική ότι για τους εργαζόμενους, υπάρχει έλεγχος, ενημέρωση, περιορισμένος χρόνος έκθεσης και ιατρική παρακολούθηση.

Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες - ICNIRP (International Commission on Non Ionizing Radiation Protection), ICNIRP GUIDELINES FOR LIMITING EXPOSURE TO TIME‐VARYING ELECTRIC AND MAGNETIC FIELDS (1 HZ – 100 kHZ), HEALTH PHYSICS 99(6):818‐836; 2010. https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/ICNIRP_GUIDELINES_FOR_LIMITING_EXPOSURE_TO_TIMEVARYING_ELECTRIC_AND_MAGNETIC_FIELDS.pdf

Ευρωπαϊκή Ένωση – κοινό: Σύσταση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 1999/519/EC: Council Recommendation of 12 July 1999 on the limitation of exposure of the general public to electromagnetic fields (0 Hz to 300 GHz) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:31999H0519

Ευρωπαϊκή Ένωση – επαγγελματικά εκτιθέμενοι: Οδηγία 2013/35/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013 , περί των ελαχίστων απαιτήσεων υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την έκθεση των εργαζομένων σε κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32013L0035

Ελλάδα (κοινό): Υ.Α. 3060(ΦΟΡ) 238/2002 - Μέτρα προφύλαξης του κοινού από τη λειτουργία διατάξεων εκπομπής ηλεκτρομαγνητικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων (τιμή για 50Ηz) https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/_3060__2382002.pdf

Ελλάδα (εργασία): επίπεδα δράσης (AL) για την έκθεση σε ηλεκτρικά πεδία και σε μαγνητικά πεδία (50Hz) σύμφωνα με το Π.Δ. 120/2016 (ΦΕΚ 203/Α`/26.10.2016) που καθορίζει τις «ελάχιστες απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την έκθεση των εργαζομένων σε κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία)» https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/120_2016_-__203__26-10-2016_-__-__.pdf (βασίζεται στην Οδηγία 2013/35/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/2013_35____.pdf).

Οι εργαζόμενοι που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο (με βηματοδότη, έγκυοι κ.α.) προστατεύονται επαρκώς μέσω συμμόρφωσης με τα επίπεδα αναφοράς που ορίζονται στη σύσταση του Συμβουλίου αριθ. 1999/519/ΕΚ., δηλαδή τα όρια που ισχύουν για το κοινό με βάση την Υ.Α. 3060(ΦΟΡ) 238/2002.

Εθνικά όρια διαφόρων χωρών = Από οδηγό Comparison of international policies on electromagnetic fields, National Institute for Public Health and the Environment, Ministry of Health, Welfare and Sport, Netherlands (https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/Comparison_of_international_policies_on_electromagnetic_fields_2018.pdf) και οδηγό Raquel Ramirez-Vazquez, Isabel Escobar, Guy A.E. Vandenbosch, Enrique Arribas, Personal exposure to radiofrequency electromagnetic fields: A comparative analysis of international, national, and regional guidelines,Environmental Research,Volume 246,2024,118124,ISSN 0013-9351,https://doi.org/10.1016/j.envres.2024.118124, https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/Personal_exposure_to_radiofrequency_electromagnetic_fields_A_comparative.pdf).Αναφέρονται ενδεικτικά χώρες με χαμηλότερα όρια από αυτά που ορίζει ο ICNIRP. Ορισμένα όρια ενδέχεται να ισχύουν τοπικά ή να έχουν μεταβληθεί από την δημοσίευση. Τα όρια που ισχύουν στην Ρωσία είναι από την μελέτη του SERGEY PEROV, ELECTROMAGNETIC FIELD, BIOLOGICAL EFFECTS STUDIES AS IMPORTANT PRINCIPLE OF HYGIENIC STANDARDIZATION IN THE RUSSIAN FEDERATION https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/08_Sergey_Perov_Russian_Guidelines.pdf.

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO - World Health Organization): Η κατάταξη στην λίστα με τα καρκινογόνα γίνεται από την Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC - International Agency for Research on Cancer)που αποτελεί υπηρεσία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων (ELF, extremely low frequency) έχουν ταξινομηθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ως «ενδεχομένως καρκινογόνα για τον άνθρωπο» (κατηγορία 2B) από το 2001, με βάση έρευνες που έχουν συνδέσει τιμές 300-400nT με στατιστικό διπλασιασμό παιδικής λευχαιμίας. Ωστόσο, τυπικά, ο Παγκόσμιος Οργανσιμός Υγείας και το IARC δεν έχουν ορίσει επίσημο “κατώφλι” τιμής μαγνητικού πεδίου για την ένταξη στα καρκινογόνα http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/IARC-MONOGRAPHS-VOLUME-80.pdf.

NCRP: National Council Of Radiation Protection and Measurement = Εθνικό Συμβούλιο για την Προστασία από τις Ακτινοβολίες των Η.Π.Α. (μη επικυρωμένες συστάσεις επιστημονικού πάνελ του NCRP - Scientific Committee 89-3 Report on Extremely Low Frequency Electric and Magnetic Fields, http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/ncrp_draft_recommendations_on_emf_exposure_guidelines_1995.pdf). Οι συστάσεις του επιστημονικού πάνελ τελικά δεν υιοθετήθηκαν στις ΗΠΑ, πιθανότατα για τους ίδιους οικονομικούς λόγους για τους οποίους δεν υιοθετήθηκαν οι συστάσεις του Οργανισμός Αποτίμησης Επιστημών και Τεχνολογιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ευρώπη

BioInitiative Working Group = συστάσεις για τους εσωτερικούς χώρους, διεθνούς ομάδας επιστημόνων με βάση δεδομένα από πάνω από 2000 έρευνες στο θέμα των επιδράσεων των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/BIOINITIATIVECONCLUSIONS_2007_2012.pdf).

IBN = Institut für Baubiologie + Ökologie Neubeuern – Συστάσεις του γερμανικού Ινστιτούτου Βιολογίας Κτιρίων για χώρους υπνοδωματίων, https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/SBM-2024_EVALUATION_GUIDELINES_EN.pdf

TCO = Οικολογικό Πρότυπο για τις ηλεκτρονικές συσκευές (απόσταση 30 cm)

argeTQ = πράσινο αυστριακό πιστοποιητικό κατοικιών

ÖKOPASS = πιστοποίηση κατοικιών, αυστριακού Ινστιτούτου Βιολογίας Κτιρίων (IBO)

Austrian Medical Association = Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας, http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/Austrian-EMF-Guidelines-2012.pdf

Μέσοι όροι έκθεσης Ευρώπη, ΗΠΑ: Environmental Health Criteria 238, EXTREMELY LOW FREQUENCY FIELDS, WHO (σελίδα 1) (“Residential exposure to power-frequency magnetic fields does not vary dramatically across the world. The geometric-mean magnetic field in homes ranges between 0.025 and 0.07 µT in Europe and 0.055 and 0.11 µT in the USA”) https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/WHO_EXTREMELY_LOW_FREQUENCY_FIELDS_P_61.pdf

Ευρώπη κατανομή τιμών: Potential health impacts of residential exposures to extremely low frequency magnetic fields in Europe, Table 2, James Grellier, Paolo Ravazzani, Elisabeth Cardis, Environment International, Volume 62, January 2014, Pages 55-63, https://doi.org/10.1016/j.envint.2013.09.017

Σημειώσεις για τους μέσους όρους έκθεσης

1) Στις μελέτες για τους μέσους όρους έκθεσης υπολογίστηκαν οι γεωμετρικοί μέσοι όροι (geometric mean = είναι η n-οστή ρίζα του γινομένου των n τιμών) και όχι ο αριθμητικός μέσος όρος (aritmetic mean = ο απλός μέσος όρος, δηλαδή το άθροισμα των τιμών διαιρεμένο με το πλήθος τους). Οι γεωμετρικοί μέσοι όροι είναι λίγο χαμηλότεροι από τους αριθμητικούς, ιδιαίτερα όταν έχουμε μεγάλη διαφορά στις μέγιστες τιμές (η χρήση του γεωμετρικού μέσου όρου έκθεσης αποφεύγει την υπερβολική επίδραση των πολύ υψηλών τιμών).

2) Στους μέσους όρους έκθεσης λαμβάνονται υπόψη αστικές και μη αστικές περιοχές. Ένας χώρος που βρίσκεται σε αραιοκατοικημένη περιοχή, όπου συνήθως υπάρχουν μεγαλύτερες αποστάσεις από τα καλώδια της ΔΕΗ και μικρά ηλεκτρικά φορτία, θα έχει πιο συχνά χαμηλούς μέσους όρους έκθεσης (0-50nT). Αντίθετα ένας χώρος που βρίσκεται σε πυκνοκατοικημένη και πυκνοδομημένη περιοχή, όπου συνήθως υπάρχουν μικρότερες αποστάσεις από τα καλώδια της ΔΕΗ και μεγαλύτερα ηλεκτρικά φορτία, θα έχει πιο συχνά υψηλότερους μέσους όρους έκθεσης (>100nT), οπότε το ευρωπαϊκό στατιστικό στοιχείο του 93% των κατοικιών με τιμές <100nT εκτιμούμε ότι είναι αρκετά χαμηλότερο σε αστικές πυκνοκατοικημένες περιοχές (με βάση και την εμπειρία από χιλιάδες μετρήσεις που έχουμε πραγματοποιήσει σε αστικές περιοχές, τουλάχιστον εντός Ελλάδας).

3) Οι μέσοι όροι έκθεσης σας σε μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων, εξαρτώνται κυρίως από την εγγύτητα με καλώδια ρεύματος της ΔΕΗ και τα ηλεκτρικά φορτία που αυτές μεταφέρουν.

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΤΡΕΠΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Επαγγελματική χρήση μηχανημάτων υψηλής ισχύος / με μοτέρ / μετασχηματιστή.
Ηλεκτροκινητήρες ισχύος (αντλίες, ανελκυστήρες, ψυγεία βιομηχανικά).
Γραμμές διανομής ή υποσταθμοί ρεύματος σε πολύ μικρή απόσταση.
Συσκευές συγκόλλησης (ηλεκτροσυγκολλητές).
Συστήματα ηλεκτρολυτικής επεξεργασίας (επιμετάλλωση, ανοδίωση).
Μαγνητικοί Τομογράφοι (MRI).

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Εναέρια και υπόγεια καλώδια ΔΕΗ χαμηλής (συνηθέστερη αιτία υψηλών μαγνητικών πεδίων, συχνά υψηλές τιμές, ιδιαίτερα κοντά σε μετασχηματιστές σε πυκνοκατοικημένες περιοχές), μέσης τάσης και υψηλής/υπερυψηλής τάσης.
Πολύωρη χρήση ή παραμονή κοντά σε ενεργές συσκευές υψηλής ισχύος / με μοτέρ / μετασχηματιστή (π.χ. φούρνοι, κουζίνες, ψυγεία, πλυντήρια, ηλεκτρικές σκούπες, ανεμιστήρες, πιστολάκια μαλλιών, φωτιστικά χαμηλής τάσης, ηλεκτρικά εργαλεία κ.α.).
Ηλεκτρολογικά προβλήματα σε καλωδιώσεις κτιρίων, όπως η ασύμμετρη κατανομή των φορτίων σε τριφασικά καλώδια, η ύπαρξη κομμένων ουδετέρων αγωγών, η ύπαρξη ρευμάτων διαρροής (plumbing currents/ stray currents/ net currents π.χ. σε καλωδιοδιαδρόμους, σωληνώσεις του δικτύου ύδρευσης, καλοριφέρ κ.α. – συχνά παρουσιάζονται σε κτίρια που έχουν κτιστεί πριν κτίρια πριν το 1974 όποτε και ήταν ευρεία η χρήση των σωληνώσεων ύδρευσης ως γείωση) ή σε λανθασμένες συνδεσμολογίες όπως ένωση σε κουτιά διακλάδωσης ουδετέρων αγωγών από διαφορετικά κυκλώματα, ένωση ουδετέρου με αγωγό προστασίας (εξαίρεση η ένωση τους στο κουτί του μετρητή), λανθασμένη καλωδίωση φωτισμού αλέ ρετούρ με τη σύνδεση του αγωγού φάσης και του ουδετέρου σε διαφορετικά σημεία του κυκλώματος κλπ.

ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Σύμφωνα με τον οδηγό ορθής πρακτικής για την εφαρμογή της οδηγίας 2013/35/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/-KE0415140ELN.pdf), στην οποία βασίζεται το Π.Δ. 120/2016, η έκθεση σε μαγνητικά πεδία χαμηλής συχνότητας που είναι κοντά ή υπερβαίνει τα επιτρεπτά όρια έκθεσης προκαλεί άμεσα συμπτώματα:

Το πρώτο σημάδι υπερβολικής έκθεσης μπορεί να είναι όταν ο εκτιθέμενος βλέπει θολές εικόνες που τρεμοπαίζουν (φωτοψίες), κάτι που ενδέχεται να αποσπά την προσοχή του και να τον ενοχλεί.

Επιπλέον, οι εκτιθέμενοι ενδέχεται να νιώσουν ναυτία ή ίλιγγο και μπορεί να υπάρξουν ανεπαίσθητες αλλαγές στη συλλογιστική διαδικασία, την επίλυση προβλημάτων και τη λήψη αποφάσεων κατά τη διάρκεια της έκθεσης.

Η ενδεχόμενη διέγερση των νεύρων προκαλεί μούδιασμα ή πόνο, ενώ μπορεί να εμφανιστούν ανεξέλεγκτες συσπάσεις ή άλλες μυϊκές συστολές και, σε πολύ ισχυρά εξωτερικά πεδία, μπορεί να υπάρξουν ακόμη και επιπτώσεις στην καρδιά (αρρυθμία).

Αν κάποιος παρουσιάσει τέτοια συμπτώματα προτείνουμε να δώσετε μεγαλύτερη έμφαση στον χρονικό περιορισμό της έκθεσης του σε ανεβασμένα μαγνητικά πεδία.

Η έκθεση σε μαγνητικά πεδία χαμηλής συχνότητας ακόμη και πιο κάτω από το χαμηλό επίπεδο δράσης στην Ελλάδα (1000000nT), μπορεί να συνεπάγεται παρεμβολή με ενεργά εμφυτευμένα ιατροτεχνολογικά βοηθήματα ή ιατρικά βοηθήματα φερόμενα στο σώμα. Τυχόν δυσλειτουργίες θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες.

Η παρουσία παθητικών μεταλλικών εμφυτευμάτων μπορεί να δημιουργεί τοπικά ισχυρότερα ηλεκτρικά πεδία εντός του σώματος, ενώ το ίδιο το εμφύτευμα μπορεί να θερμαίνεται επαγωγικά και πιθανόν να προκαλείται θερμική βλάβη.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Αυξημένος κίνδυνος ορισμένων τύπων λευχαιμίας/καρκίνων σε ενήλικες

Παιδική λευχαιμία (η πιο συχνή μορφή καρκίνου των ανηλίκων): Διπλάσιος κίνδυνος για τα παιδιά που είναι εκτεθειμένα σε τιμές πάνω από 300nT (Kheifets L, Kavet R, Sussman S. Wire codes, magnetic fields, and childhood cancer. Bioelectromagnetics / Ahlbom A, Day N, Feychting M, et al. A pooled analysis of magnetic fields and childhood leukemia. Br J Cancer / Greenland S, Sheppard A, Kaune W, Poole C, Kelsh M. A pooled analysis of magnetic fields, wire codes, and childhood leukemia. Childhood Leukemia-EMF Study Group. Epidemiology).

Παιδικό άσθμα: 15% αύξηση στα κρούσματα για κάθε 100nT έκθεσης της μητέρας σε μαγνητικά πεδία (De-Kun Li, MD, PhD; Hong Chen, MPH; Roxana Odouli, MSPH, Maternal Exposure to Magnetic Fields During Pregnancy in Relation to the Risk of Asthma in Offspring, Arch Pediatr Adolesc Med. 2011;165(10):945-950)

Ανδρική υπογονιμότητα: Έρευνα του 2010 (Exposure to magnetic fields and the risk of poor sperm quality, Li 2010) έδειξε ότι οι άντρες που εκτίθενται σε μαγνητικά πεδία >160 nT για περισσότερο από 6 ώρες την ημέρα (σχετικά συνηθισμένες τιμές για όσους μένουν σε απόσταση <5 μέτρων από καλώδια ρεύματος) είχαν 4πλάσιες πιθανότητες να έχουν προβληματικό σπέρμα. Έρευνα του 2009 (Study on testicle tissue of rats in extremely low frequency electromagnetic fields, Ζhang 2009) έδειξε ότι παρατεταμένη έκθεση σε μαγνητικό πεδίο μπορεί να αλλάξει τη δομή πρωτεϊνών στους όρχεις (μέσω FTIR), κάτι που ερμηνεύεται ως βιοχημική βλάβη.

Νευροαναπτυξιακές/συμπεριφορικές αλλαγές (ζώα/πρόδρομες ανθρώπινες μελέτες)

Διαταραχές ύπνου / μείωση μελατονίνης

Οξειδωτικό στρες / κυτταρικές αλλαγές (in vitro / ζώα)

Νευροεκφυλιστικές ασθένειες (σκλήρυνση κατά πλάκας κλπ)

Αποβολές κατά την εγκυμοσύνη: Lee GM, Neutra RR, Hristova L, Yost M, Hiatt RA. A nested case-control study of residential and personal magnetic field measures and miscarriages. Epidemiology / Li DK, Odouli R, Wi S, et al. A population-based prospective cohort study of personal exposure to magnetic fields during pregnancy and the risk of miscarriage. Epidemiology

Παχυσαρκία: Σύμφωνα με έρευνα (De-Kun Li et al, A Prospective Study of In-utero Exposure to Magnetic Fields and the Risk of Childhood Obesity, Scientific Reports) "Η έκθεση της μητέρας σε υψηλά μαγνητικά πεδία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να είναι ένα νέος, άγνωστος μέχρι τώρα, επιβαρυντικός παράγοντας που συνεισφέρει στην παγκόσμια επιδημία της παιδικής παχυσαρκίας".

Κατάθλιψη: Χρόνια έκθεση προκαλεί δυσλειτουργία του αδένα της επίφυσης, μειώνει την φυσιολογική παραγωγή μελατονίνης και σεροτονίνης (βασικών ορμονών για τον έλεγχο της διάθεσης) και μπορεί να συμβάλει στην έναρξη ή την επιδείνωση συμπτωμάτων κατάθλιψης (Wilson BW, Chronic exposure to ELF fields may induce depression, Bioelectromagnetics. 1988;9(2):195-205.).

“Ορισμένες από τις τεκμηριωμένες βιοεπιδράσεις περιλαμβάνουν αλλαγές στα επίπεδα μελατονίνης, επαγωγή πρωτεΐνης θερμικού σοκ, επιδράσεις στη χωρική μνήμη, μεταβολή της ενδοκυτταρικής συγκέντρωσης ασβεστίου, αλλαγές στη διαπερατότητα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (BBB), ενζυμική δραστηριότητα, γονιδιοτοξικότητα, μη ειδικές αναπηρίες και υποκειμενικά συμπτώματα, για να αναφέρουμε μερικά.”

Ερευνητές Defence Institute of Physiology & Allied Sciences (DIPAS), Sarika Singh, Neeru Kapoor, Health Implications of Electromagnetic Fields, Mechanisms of Action, and Research Needs[6]

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ / ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Στα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων η Ελλάδα ακολουθεί το Ευρωπαϊκό όριο (100.000nT – στο 50% του ICNIRP).

Πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει 65-95% χαμηλότερα όρια έκθεσης από αυτά που ορίζει η ICNIPR (200.000nT) όπως η Κροατία, Πολωνία, Λιθουανία, Σλοβενία και Ρωσία (20.000-75.000nT). Μείωση >99% έχουν υιοθετήσει σε νέες κατασκευές, νέες γραμμές ηλεκτρισμού ή σε σχολεία, νοσοκομεία κλπ χώρες όπως το Βέλγιο, η Ιταλία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Φινλανδία (400-10.000nT).

Ακολουθώντας τις συστάσεις αξιόπιστων φορέων, όπως η Διεθνής επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group και η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής( EUROPAEM), ιδανικά προτείνουμε τιμές μαγνητικών πεδίων <100nT καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, προτείνουμε να περιορίσετε την έκθεση σας σε τιμές >200 nT κατά τη διάρκεια της ημέρας και >100 nT κατά τις νυχτερινές ώρες ύπνου.

Οι προτεινόμενες τιμές αφορούν μέσους όρους έκθεσης και δεν επηρεάζονται σημαντικά από μικρής διάρκειας υπερβάσεις. Εξαρτώνται κυρίως από την εγγύτητα σας στα καλώδια χαμηλής, μέσης, υψηλής τάσης της ΔΕΗ και την αναλογία φορτίων / τάσεως.

ΠΩΣ ΘΑ ΜΕΤΡΗΣΕΤΕ ΤΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Δυστυχώς, τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων είναι τα πιο δύσκολα να αντιμετωπιστούν, καθώς οι λύσεις θωράκισης τους είναι πολύ ακριβές και όχι πολύ αποτελεσματικές.

Για αυτό τον λόγο η μέτρηση των μαγνητικών πεδίων, είναι ιδιαίτερα σημαντική πριν την αγορά ακινήτου.

Η πιο πρακτική λύση για τα συγκεκριμένα πεδία λύσεις είναι ο εντοπισμός των πιο επιβαρυμένων σημείων και η αποφυγή τους ή ο περιορισμός της παραμονής σε αυτά ή η απομάκρυνση / αντικατάσταση των πηγών.

Η μέτρηση μαγνητικού πεδίου είναι πολύ εύκολη, με έναν μετρητή μαγνητικού πεδίου χαμηλών συχνοτήτων - οι μετρητές που πωλούνται/ενοικιάζονται έχουν απλές οδηγίες χρήσης και δεν απαιτούν κανένα τεχνικό υπόβαθρο.

Προτεινόμενοι μετρητές:

NFA30M της Gigahertz (Γερμανία): όταν θέλουμε να καταγράψουμε πολύωρο / 24ωρο δείγμα μαγνητικού πεδίου (αυξομειώνεται ανάλογα με τα ηλεκτρικά φορτία) από μετασχηματιστές και καλώδια δικτύου ηλεκτρισμού χαμηλής / μέσης / υψηλής τάσης. Τιμή αγοράς 1349,70€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 70€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 90€

Trifield TF2 της Alphalab (H.Π.Α.): Η πρόταση μας, αν θέλετε να μετρήσετε, εκτός από μαγνητικά πεδία από καλώδια και υψηλής / μέσης / χαμηλής τάσης, μετασχηματιστές, ηλεκτρικές συσκευές, πρίζες κλπ και ηλεκτρικά πεδία (από πρίζες, συσκευές κ.α.), αλλά ασύρματες ακτινοβολίες (από κεραίες, ασύρματες συσκευές κλπ). Τιμή αγοράς 279€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 50€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 70€

Εναλλακτικά μπορείτε να ζητήσετε τον Έλεγχο Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης της κατοικίας ή του χώρου εργασίας σας από μηχανικό της Home Biology, που περιλαμβάνει μετρήσεις όλων των ειδών ακτινοβολίας και αναλυτική μελέτη με προτάσεις για την μείωση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στον κάθε χώρο.

ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Τα ηλεκτρικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων οφείλονται στην παρουσία ηλεκτρικής τάσης στα καλώδια του δικτύου της ΔΕΗ, στο οικιακό ηλεκτρικό δίκτυο, στις ηλεκτρικές συσκευές κλπ.

Οι γραμμές των ηλεκτρικών πεδίων μεταδίδονται εγκάρσια από τους ηλεκτροφόρους αγωγούς με κατεύθυνση σημεία χαμηλότερου δυναμικού.

ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ/ΝΟΜΙΜΑ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΧΩΡΑ	V/m (βολτ ανά μέτρο)
Διεθνές (ICNIRP)	5000
Ευρωπαϊκή Ένωση - κοινό	5000
Ευρωπαϊκή Ένωση - εργασία	10000
Ελλάδα - κοινό	5000
Ευρωπαϊκή Ένωση / Ελλάδα - εργασία	10000
Κίνα - κοινό	4000
Ιαπωνία - κοινό	3000
Κροατία - ευαίσθητο πληθυσμό	2000
Τσεχία - κοινό	2000
Πολωνία - κοινό	1000
Λιθουανία - κοινό - εξωτερικοί χώροι	1000
Λιθουανία - κοινό - εσωτερικοί χώροι	500
Ρωσία - κοινό - εξωτερικοί χώροι	1000
Ρωσία - κοινό - εσωτερικοί χώροι	500
Σλοβενία - νέες κατασκευές σχολείων, νοσοκομείων, πάρκων, δημόσιων κτιρίων κλπ	500

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΦΟΡΕΑΣ	V/m
NCRP (Εθνικό Συμβούλιο για την Προστασία από τις Ακτινοβολίες των Η.Π.Α. - μη επικυρωμένες συστάσεις)	10
TCO (Οικολογικό Πρότυπο)	10
ΑrgeTQ (πράσινο αυστριακό πιστοποιητικό κατοικιών)	10
ÖKOPASS (πιστοποίηση κατοικιών, αυστριακού Ινστιτούτου Βιολογίας Κτιρίων)	10
Austrian Medical Association (Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας)	1,5
EUROPAEM (Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής)	Ημέρα: 10 Νύχτα: 1 Ευαίσθητες ομάδες: 0,3
IBN (Γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων)	Ιδανικά: <0,3 Ασθενή: 0,3-1,5 Ισχυρά: 1,5-10 Πολύ ισχυρά: >10 (μέτρηση σε συνθήκες ελεύθερες δυναμικού)

ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ	V/m
Μετρήσεις σε κρεβάτια	17,35

ΠΑΡΟΠΟΜΠΕΣ - ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Όρια για Κοινό: τα όρια έκθεσης που αφορούν τον γενικό πληθυσμό

TCO = Οικολογικό Πρότυπο για τις ηλεκτρονικές συσκευές (απόσταση 30 cm)

argeTQ = πράσινο αυστριακό πιστοποιητικό κατοικιών

ÖKOPASS = πιστοποίηση κατοικιών, αυστριακού Ινστιτούτου Βιολογίας Κτιρίων (IBO)

Austrian Medical Association = Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας, http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/Austrian-EMF-Guidelines-2012.pdf

Μέσοι όροι έκθεσης: αφορούν μετρήσεις σε κρεβάτια, με πιο συνηθισμένη πηγή ηλεκτρικών πεδίων τα φωτιστικά στα κομοδίνα (φωτιστικά, ξυπνητήρια, φορτιστές, ηλεκτρικές κουβέρτες κ.α. συσκευές με διπολικό φις, εκπέμπουν ανεβασμένα ηλεκτρικά πεδία, ακόμη και όταν είναι κλειστά – αρκεί να είναι στην πρίζα) που διεξήχθησαν σε κατοικίες στην Αυστρία (Tomitsch J, Dechant E. Trends in residential exposure to electromagnetic fields from 2006 to 2009. Radiat Prot Dosimetry. 2012 May;149(4):384-91. doi: 10.1093/rpd/ncr325. Epub 2011 Aug 8. PMID: 21828064, https://doi.org/10.1093/rpd/ncr325). Μετρήθηκαν οι διάμεσοι (είναι ο αριθμός που βρίσκεται ακριβώς στη μέση, έχοντας το 50% των αριθμών μικρότερους και το 50% μεγαλύτερους του).

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΤΡΕΠΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Γραμμές μεταφοράς 400 kV (ΑΔΜΗΕ) σε κοντινές αποστάσεις.
Υποσταθμοί υψηλής τάσης.
Εξοπλισμός παραγωγής υψηλής τάσης (γεννήτριες, μετασχηματιστές ισχύος).
Μηχανές επαγωγικής ή διηλεκτρικής θέρμανσης (σε βιομηχανίες πλαστικών ή τροφίμων).

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Ηλεκτρικές συσκευές με διπολικό φις (όχι σούκο), ακόμη και κλειστές (φωτιστικά, φορτιστές, ηλεκτρικές κουβέρτες κλπ)
Εσωτερική ηλεκτρική καλωδίωση, πρίζες
Καλώδια μέσης/υψηλής τάσης

ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Ο οδηγός ορθής πρακτικής για την εφαρμογή της οδηγίας 2013/35/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/-KE0415140ELN.pdf), στην οποία βασίζεται το Π.Δ. 120/2016, καταγράφει και διάφορα συμπτώματα τα οποία ενδεχομένως να εμφανιστούν όταν υπάρχει έκθεση σε ανεβασμένα ηλεκτρικά πεδία.

Τα ηλεκτρικά πεδία χαμηλής συχνότητας θα συνεπάγονται για τους νευρικούς ιστούς και τους μύες παρόμοιες επιπτώσεις με εκείνες που προκαλούνται από μαγνητικά πεδία (δείτε παραπάνω).

Εντούτοις, η πρώτη ένδειξη παρουσίας ισχυρών ηλεκτρικών πεδίων μπορεί να είναι όταν μικρές τρίχες στο σώμα αρχίζουν να κινούνται ή να πάλλονται, αλλά και όταν οι εκτιθέμενοι παθαίνουν ηλεκτροπληξίες όταν αγγίζουν αγείωτα, αγώγιμα αντικείμενα εντός του πεδίου.

Όταν οι τρίχες πάλλονται, αποσπούν την προσοχή και προκαλούν ενόχληση, ενώ οι ηλεκτροπληξίες μπορεί να γίνονται ενοχλητικές, δυσάρεστες ή επώδυνες, ανάλογα με την ένταση του πεδίου.

Η απτική επαφή με αντικείμενα εντός ισχυρών πεδίων μπορεί επίσης να προκαλέσει εγκαύματα.

Η έκθεση σε ηλεκτρικά πεδία χαμηλής συχνότητας ακόμη και πιο κάτω από το χαμηλό επίπεδο δράσης στην Ελλάδα (5000V/m), μπορεί να συνεπάγεται παρεμβολή με ενεργά εμφυτευμένα ιατροτεχνολογικά βοηθήματα ή ιατρικά βοηθήματα φερόμενα στο σώμα.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Νευροεκφυλιστικές νόσοι / νευροεκφυλιστικά σημεία (π.χ. Alzheimer, Parkinson’s) — προτεινόμενη σχέση μέσω οξειδωτικού στρες / DNA damage.

Ανοσολογικές / αυτοάνοσες διαταραχές (εργαστηριακές ενδείξεις ότι μεταβάλλουν κυτταρική σηματοδότηση και φλεγμονώδεις δείκτες).

Διαταραχή των Voltage-Gated Ion Channels (VGICs) — εξαναγκασμένη ταλάντωση/μετατόπιση ιόντων (ion forced-oscillation) που αλλοιώνει το άνοιγμα/κλείσιμο καναλιών (Na⁺, Ca²⁺, K⁺). Αυτό μπορεί να αλλάξει εσωτερικά ιόντα, σηματοδότηση και κυτταρική ομοιόσταση. (Panagopoulos 2021; Pall 2013).

Παραγωγή Reactive Oxygen Species (ROS) / οξειδωτικό στρες (OS)

Mεταβολές οστικής πυκνότητας (μελέτη εργαζομένων σε καλώδια υψηλής τάσης (Τουρκία, 2016) βρήκε αλλαγές σε δείκτες οστικής ανασύνθεσης + σημεία οξειδωτικού στρες.

Έρευνα του 2005 (Childhood cancer in relation to distance from high voltage power lines in England and Wales: a case-control study, Draper 2005) κατέγραψε 70% αύξηση της παιδικής λευχαιμίας σε απόσταση <200 μέτρων από καλώδια υψηλής τάσης και 23% αύξηση σε απόσταση <600 μέτρων. Δεδομένου ότι τα μαγνητικά πεδία σε αποστάσεις>200 μέτρων είναι απίθανο να είναι ανεβασμένα (τουλάχιστον εξαιτίας των καλωδίων υψηλής τάσης), είναι πιθανό η αύξηση της λευχαιμίας να οφείλεται να οφείλεται σε άλλα φαινόμενα, όπως ο ιονισμός των μικροσωματιδίων.

Τα υψηλά ηλεκτρικά πεδία γύρω από τις γραμμές υψηλής τάσης, φορτίζουν τα μικροσωματίδια στον αέρα (Corona Ions Effect) αυξάνοντας την πιθανότητα να επικολλήσουν στο δέρμα και τους πνεύμονες (Fews A.P., Henshaw D.L. et al - 1999, Corona ions from powerlines and increased exposure to pollutant).Το πρόβλημα αυτό μπορεί να είναι σημαντικό σε περιοχές με αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση (π.χ. δίπλα σε δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας, σε εργοστάσια, σε καλλιέργειες που ψεκάζονται). Τα φορτισμένα σωματίδια μπορεί να ταξιδέψουν με τη βοήθεια του αέρα μέχρι και 5 χμ μακριά.

Έρευνα του Πανεπιστημίου του Bristol (Henshaw, Enhanced deposition of radon daughter nuclei in the vicinity of power frequency electromagnetic fields., Physics Laboratory, University of Bristol, UK, 1996 Jan;69) έδειξε ότι η ύπαρξη υψηλών επιπέδων ηλεκτρικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων στο χώρο, όπως συμβαίνει κοντά σε καλώδια υψηλής τάσης, αυξάνει μέχρι και 18 φορές την συσσώρευση των σωματιδίων ραδονίου στο χώρο. Τα ανεβασμένα επίπεδα ραδονίου συνδέονται με τον καρκίνο του πνεύμονα.

Έρευνες στον πληθυσμό που ζει γειτονικά σε καλώδια υψηλής τάσης έχουν καταγράψει αυξημένα:

ψυχολογικά και ψυχιατρικά συμπτώματα (Beale IL, Pearce NE, Conroy DM, Henning MA, Murrell KA., Psychological effects of chronic exposure to 50 Hz magnetic fields in humans living near extra-high-voltage transmission lines, Bioelectromagnetics 1997;18(8):584-94 / Zyss T, Dobrowolski JW, Krawczyk K., Neurotic disturbances, depression and anxiety disorders in the population living in the vicinity of overhead high-voltage transmission line 400 kV. Epidemiological pilot study, Med Pr 1997;48(5):495-50 / Zyss T., Epidemiological studies on neurotic disturbances, anxiety and depression disorders in a population living near an overhead high voltage transmission line (400 kV), Psychiatr Pol 1999 Jul-Aug;33(4):535-51)
κρούσματα κατάθλιψης (Perry S, Pearl L, Binns R., Power frequency magnetic field; depressive illness and myocardial infarction. Public Health 1989 May;103(3):177-80 / Poole C, Kavet R, Funch DP, Donelan K, Charry JM, Dreyer NA., Depressive symptoms and headaches in relation to proximity of residence to an alternating-current transmission line right-of-way., Am J Epidemiol 1993 Feb 1;137(3):318-30 - 3πλάσια αύξηση / Verkasalo PK, Kaprio J, Varjonen J, Romanov K, Heikkila K, Koskenvuo M., Magnetic fields of transmission lines and depression, Am J Epidemiol 1997 Dec 15;146(12):1037-45- 5πλάσια αύξηση)
περιστατικά αυτοκτονίας (Reichmanis M, Perry FS, Marino AA, Becker RO., Relation between suicide and the electromagnetic field of overhead power lines, Physiol Chem Phys 1979;11(5):395-403)

Κίνδυνοι από ηλεκτρικά στρώματα και κουβέρτες: H επιστημονική έκθεση BioInitiative Report του 2012 σημειώνει επιπλέον ότι «τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία από ηλεκτρικά στρώματα νερού και ηλεκτρικές κουβέρτες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν θέρμανση των ιστών, η οποία μπορεί να έχει δυσμενή επίδραση στο σπέρμα (Van Demark 1970) και στην διαδικασία της εμβρυογένεσης (Edwards 1974, Lacy 1981). Οι υψηλές θερμοκρασίες θα μπορούσε επίσης να είναι τερατογόνες (Miller 1978, Frase 1978). Είναι προφανές ότι είτε η θερμότητα ή τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία που παράγονται μπορούν να επηρεάσουν το έμβρυο. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση ηλεκτρικών στρωμάτων νερού και ηλεκτρικών κουβερτών έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του εμβρύου» (BioInitiative 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects (ELF-EMF and RFR) on Fertility and reproduction)

Κίνδυνοι και από τον «βρώμικο ηλεκτρισμό»: Σύγχρονο πρόβλημα αποτελεί και η ολοένα και μεγαλύτερη παραμόρφωση του απλού ημιτονοειδούς σήματος 50Hz του ηλεκτρικού δικτύου με αρμονικές υψηλών συχνοτήτων λόγω της αυξημένης χρήσης λαμπτήρων φθορισμού, αντάπτορων εναλλασσόμενου ρεύματος, ηλεκτρονικών διακοπτών dimmer, κλιματιστικών inverter, τηλεοράσεων plasma, φωτοβολταϊκων συστημάτων κ.α. Το φαινόμενο αποκαλείται «Βρώμικός Ηλεκτρισμός» και έχει συνδεθεί με το σύνδρομο έλλειψης προσοχής, την σκλήρυνση κατά πλάκας και τον διαβήτη (Havas M, (2006) Electromagnetic hypersensitivity: biological effects of dirty electricity with emphasis on diabetes and multiple sclerosis). Η ερευνήτρια Magda Havas υποστηρίζει ότι: «Έχουμε σημαντικά στοιχεία ότι τα συμπτώματα κάποιων νευρολογικών ασθενειών στα παιδιά όπως το Σύνδρομο Έλλειψης Προσοχής και ο αυτισμός επιδεινώνονται από τον βρώμικο ηλεκτρισμό και ότι η συμπεριφορά των παιδιών βελτιώνεται σημαντικά σε ένα (ηλεκτρικά) καθαρό περιβάλλον» (http://biotech.about.com/od/biotechindailylife/a/dirtyEinterview.htm).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ / ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Στα ηλεκτρικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων η Ελλάδα έχει υιοθετήσει χωρίς μείωση το όριο που ορίζει η ICNIPR (5000V/m).

Κάποιες χώρες έχουν υιοθετήσει 20-60% χαμηλότερα όρια έκθεσης, όπως η Κίνα, Ιαπωνία, Τσεχία (2000-4000 V/m). Μείωση 80-90% έχουν υιοθετήσει χώρες όπως η Πολωνία, Λιθουανία, Ρωσία και Σλοβενία (500-1000V/m).

Οι προτεινόμενες τιμές αφορούν μέσους όρους έκθεσης και δεν επηρεάζονται σημαντικά από μικρής διάρκειας υπερβάσεις. Εξαρτώνται κυρίως από την εγγύτητα σας με ηλεκτρικές συσκευές και τα καλώδια τους κατά την διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα όταν αυτά έχουν διπολικό φις (όχι σούκο).

Μία απλή και σημαντική κίνηση που θα μειώσει σημαντικά τους μέσους όρους έκθεσης σας σε ηλεκτρικά πεδία, τις ώρες που η μείωση αυτή είναι πιο σημαντική: βγάλτε από την πρίζα φωτιστικά, φορτιστές, ξυπνητήρια κ.α. συσκευές με διπολικό φις που έχουμε οι περισσότεροι δίπλα στα κρεβάτια μας – οι συσκευές αυτές εκπέμπουν ανεβασμένα ηλεκτρικά πεδία, ακόμη και όταν είναι κλειστές ή δεν φορτίζουν κάτι – αρκεί να είναι στην πρίζα.

ΠΩΣ ΘΑ ΜΕΤΡΗΣΕΤΕ ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΧΑΜΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Οι μετρήσεις έντασης ηλεκτρικών πεδίων χαμηλών συχνοτήτων ενδείκνυνται σε χώρους όπως τα υπνοδωμάτια, όπου δεν είναι απαραίτητη η συνεχής ηλεκτροδότηση συσκευών και κυκλωμάτων. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες η παρουσία υψηλών ηλεκτρικών πεδίων θεωρείται περισσότερο επιβαρυντική κατά την διάρκεια του βραδινού ύπνου.

Η μέτρηση του ηλεκτρικού πεδίου μπορεί να γίνει με κάποιον μετρητή ηλεκτρικού πεδίου χαμηλών συχνοτήτων. Οι μετρητές που πωλούνται/ενοικιάζονται έχουν απλές οδηγίες χρήσης και δεν απαιτούν κανένα τεχνικό υπόβαθρο.

Προτεινόμενος μετρητής:

Trifield TF2 της Alphalab (H.Π.Α.): Η πρόταση μας, αν θέλετε να μετρήσετε, εκτός από ηλεκτρικά πεδία από καλώδια υψηλής / μέσης / χαμηλής τάσης, μετασχηματιστές, ηλεκτρικές συσκευές, πρίζες κλπ και μαγνητικά πεδία, αλλά και ασύρματες ακτινοβολίες (από κεραίες, ασύρματες συσκευές κλπ). Τιμή αγοράς 279€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 50€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 70€

ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Οι ακτινοβολίες υψηλών συχνοτήτων δημιουργούνται από πομπούς (κεραίες κ.α.) που χρησιμοποιούνται στις ασύρματες τηλεπικοινωνίες, στην εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών σημάτων κ.α.

Η εκπομπή τους είναι συνήθως συνεχής, μεταδίδονται ελεύθερα στο χώρο σε αποστάσεις λίγων μέτρων έως πολλών χιλιομέτρων και σήμερα είναι δύσκολο να βρεθεί μη εκτεθειμένο στις ασύρματες ακτινοβολίες σημείο.

Πολλές από τις ασύρματες ακτινοβολίες έχουν προστεθεί πολύ πρόσφατα και θεωρούνται ιδιαίτερα επιβαρυντικές λόγω της παλμικής κυματομορφής τους.

ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ/ΝΟΜΙΜΑ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (f)	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΙΣΧΥΟΣ (S)	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΧΩΡΑ	ΜΗz (μέγκα χερτζ)	μW/m² (μικροβάτ ανά τετραγωνικό μέτρο)	V/m (βολτ ανά μέτρο)
Διεθνές (ICNIRP) / Ευρωπαϊκή Ένωση - κοινό	10 – 400 π.χ. CB (27ΜΗz), FM ραδιόφωνο (88–108 MHz), VHF (174–230 MHz)	2000000	28
	400 – 2000 π.χ. τηλεόραση DVBT (470-700MHz), κινητή τηλεφωνία (700,800,900, 1800 MHz), ασύρματα τηλέφωνα DECT (1900MHz)	S=f/200 (x10^6)	E=1,375*f^1/2
	π.χ. 700 (κινητή τηλεφωνία)	3500000	36,4
	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	4500000	41,3
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	9000000	58,3
	2000-300000 π.χ. Wi-Fi (2400 + 5000), κινητή τηλεφωνία (2100, 2600, 3400-3800, 24000-28000), ραντάρ (2000-77000)	10000000	61
Ελλάδα κοινό -70% των διεθνών ορίων	10 – 400 π.χ. CB (27ΜΗz), FM ραδιόφωνο (88–108 MHz), VHF (174–230 MHz)	1400000	23,0
	400 – 2000 π.χ. τηλεόραση (470-700MHz), κινητή τηλεφωνία (700,800,900, 1800 MHz), ασύρματα τηλέφωνα DECT (1900MHz)	S=f/200 (x10^6)*70%	E=(S/10^6*377)^1/2
	π.χ. 700 (κινητή τηλεφωνία)	2450000	30,4
	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	3150000	34,5
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	6300000	48,7
	2000-300000 π.χ. Wi-Fi (2400 + 5000), κινητή τηλεφωνία (2100, 2600, 3400-3800, 24000-28000), ραντάρ (2000-77000)	7000000	51,4
Ελλάδα <300 μέτρα από σχολεία, νοσοκομεία κλπ -60% των διεθνών ορίων	10 – 400 π.χ. CB (27ΜΗz), FM ραδιόφωνο (88–108 MHz), VHF (174–230 MHz)	1200000	21,3
	400 – 2000 π.χ. τηλεόραση DVBT (470-700MHz), κινητή τηλεφωνία (700,800,900, 1800 MHz), ασύρματα τηλέφωνα DECT (1900MHz)	S=f/200 (x10^6)*60%	E=(S/10^6*377)^1/2
	π.χ. 700 (κινητή τηλεφωνία)	2100000	28,1
	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	2700000	31,9
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	5400000	45,1
	2000-300000 π.χ. Wi-Fi (2400 + 5000), κινητή τηλεφωνία (2100, 2600, 3400-3800, 24000-28000), ραντάρ (2000-77000)	6000000	47,6
Ευρωπαϊκή Ένωση / Ελλάδα - εργασία	10 – 400 π.χ. CB (27ΜΗz), FM ραδιόφωνο (88–108 MHz), VHF (174–230 MHz)	9870027	61
	400 – 2000 π.χ. τηλεόραση DVBT B9(470-700MHz), κινητή τηλεφωνία (700,800,900, 1800 MHz), ασύρματα τηλέφωνα DECT (1900MHz)	S=(E^2)/377*10^6	E=310^(-3)(f*10^6)^1/2
	π.χ. 700 (κινητή τηλεφωνία)	16710875	79,4
	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	21485411	90,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	42970822	127,3
	2000-300000 π.χ. Wi-Fi (2400 + 5000), κινητή τηλεφωνία (2100, 2600, 3400-3800, 24000-28000), ραντάρ (2000-77000)	50000000	140,0
Ινδία κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	450000	13,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	900000	18,0
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	1100000	20,0
Ισραήλ κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	450000	13,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	900000	18,0
Λιθουανία κατοικημένες περιοχές	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	450000	13,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	900000	18,4
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	1000000	19,4
Σλοβενία κατοικημένες περιοχές	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	450000	13,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	900000	18,0
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	1000000	19,0
Κίνα κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	400000	12,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	400000	12,0
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	400000	12,0
Τουρκία κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	270000	10,1
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	550000	14,4
Ιταλία κοινό <4 ώρες παραμονή	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	990000	19,3
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	1980000	27,3
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	2200000	28,8
Ιταλία κοινό >4 ώρες παραμονή	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
Βέλγιο (Βρυξέλλες) κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	95491	6,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	191645	8,5
Πολωνία κατοικημένες περιοχές	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	100000	7,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	100000	7,0
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	100000	7,0
Βουλγαρία κοινό	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
Ρωσία κατοικημένες περιοχές	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	100000	6,1
Ελβετία σχολεία, νοσοκομεία κλπ	π.χ. 900 (κινητή τηλεφωνία)	42440	4,0
	π.χ. 1800 (κινητή τηλεφωνία)	95491	6,0
	π.χ. 2100 (κινητή τηλεφωνία)	95491	6,0

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΣΦΑΛΗ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (f)	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΙΣΧΥΟΣ (S)	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΦΟΡΕΑΣ	ΜΗz (μέγκα χερτζ)	μW/m² (μικροβάτ ανά τετραγωνικό μέτρο)	V/m (βολτ ανά μέτρο)
Seletun Scientific Panel		170	0,3
European Parliament STOA (Science and Technology Options Assessment)		100	0,2
Austrian Medical Association (Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας)		10	0,1
Διεθνής επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group		3-6	0,03-0,05
EUROPAEM (Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής)	FM ραδιόφωνο (88–108 MHz)	Ημέρα: 10000 Νύχτα: 1000 Ευαίσθητες ομάδες: 100	Ημέρα: 1,94 Νύχτα: 0,61 Ευαίσθητες ομάδες: 0,20
	Τηλεόραση DVBT (470-700MHz)	Ημέρα: 1000 Νύχτα: 100 Ευαίσθητες ομάδες: 10	Ημέρα: 0,61 Νύχτα: 0,2 Ευαίσθητες ομάδες: 0,02
	Κινητή τηλεφωνία (700-3400MHz) Ασύρματα τηλέφωνα DECT (1900MHz)	Ημέρα: 100 Νύχτα: 10 Ευαίσθητες ομάδες: 1	Ημέρα: 0,2 Νύχτα: 0,06 Ευαίσθητες ομάδες: 0,02
	Wi-Fi (2400-5000MHz)	Ημέρα: 10 Νύχτα: 1 Ευαίσθητες ομάδες: 0,1	Ημέρα: 0,06 Νύχτα: 0,02 Ευαίσθητες ομάδες: 0,006
IBN (Γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων)		Ιδανικά: <0,1 Ασθενή: 0,1-10 Ισχυρά: 10-1000 Πολύ ισχυρά: >1000	Ιδανικά: <0,006 Ασθενή: 0,06-0,06 Ισχυρά: 0,06-0,61 Πολύ ισχυρά: >0,61

ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

	ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (f)	ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΙΣΧΥΟΣ (S)	ΕΝΤΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ (Ε)
ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ ΕΚΘΕΣΗΣ	ΜΗz (μέγκα χερτζ)	μW/m²	V/m (βολτ ανά μέτρο)
Μέσοι όροι σε κρεβάτια Αυστρία		59,56	0,15
Ευρωπαϊκοί μέσοι όροι σε εσωτερικούς χώρους μέχρι το 2010		<100	0,2
Ευρωπαϊκοί μέσοι όροι σε εσωτερικούς χώρους 2000-2018 (με έμφαση μετά το 2010)		4-1532	0,04-0,76
Διεθνείς μέσοι όροι σε κατοικίες, μέσα μεταφοράς και χώρους εργασίας 2008–2018		Κατοικίες: 45-490 Μέσα μεταφοράς: 2495 Χώροι εργασίας: 3447	Κατοικίες: 0,13-0,43 Μέσα μεταφοράς: 0,97 Χώροι εργασίας: 1,14

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Όρια για Κοινό: τα όρια έκθεσης που αφορούν τον γενικό πληθυσμό

Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τις Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες - ICNIRP (International Commission on Non Ionizing Radiation Protection), ICNIRP 2020 Guidelines for limiting exposure to EMF, 100 kHz–300 GHz, Health Physics, 118(5):483–524, 2020.

Ελλάδα (κοινό): Όρια για υψηλές συχνότητες από τον νόμο 4070/2012, άρθρο 30, παράγραφος 9 και 10 (και παλαιότερα το άρθρο 31 παρ.10 του Ν. 3431/2006), που καθορίζει ότι για το γενικό πληθυσμό τα όρια έκθεσης δεν πρέπει να ξεπερνούν το 70% των τιμών που καθορίζονται από την ΚΥΑ 53571/3839/6.9.2000 (πίνακας 2 – επίπεδα αναφοράς - https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/N4070-2012.pdf) που βασίζεται στην Σύσταση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 1999/519/EC. Σε απόσταση ως 300 μέτρα από ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού (σχολεία, νοσοκομεία κλπ) τα όρια έκθεσης του κοινού πρέπει να μην ξεπερνούν το 60% των τιμών που καθορίζονται από την παραπάνω ΚΥΑ (η μείωση αφορά πυκνότητα ισχύος και όχι ένταση ηλεκτρικού πεδίου)

Ελλάδα (εργασία): επίπεδα δράσης (AL) για την έκθεση σε ηλεκτρικά πεδία και σε μαγνητικά πεδία (100ΚΗz-300GHz) σύμφωνα με το Π.Δ. 120/2016 (ΦΕΚ 203/Α`/26.10.2016) που καθορίζει τις «ελάχιστες απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την έκθεση των εργαζομένων σε κινδύνους προερχόμενους από φυσικούς παράγοντες (ηλεκτρομαγνητικά πεδία)» https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/120_2016_-__203__26-10-2016_-__-__.pdf (βασίζεται στην Οδηγία 2013/35/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου https://www.home-biology.gr/images/UPLOADS/2013_35____.pdf).

European Parliament STOA: Οργανισμός Αποτίμησης Επιστημών και Τεχνολογιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Science and Technology Options Assessment - THE PHYSIOLOGICAL AND ENVIRONMENTAL EFFECTS OF NONIONISING ELECTROMAGNETIC RADIATION, PE Nr. 297.574 March 2001, http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/EuropeanParliamentSTOA.pdf). Οι συστάσεις του επιστημονικού πάνελ τελικά δεν υιοθετήθηκαν στην Ευρώπη, πιθανότατα για τους ίδιους οικονομικούς λόγους για τους οποίους δεν υιοθετήθηκαν οι συστάσεις του επιστημονικού πάνελ του Εθνικού Συμβουλίου για την Προστασία από τις Ακτινοβολίες των Η.Π.Α.

Seletun Scientific Panel 2009 = συστάσεις διεθνούς επιστημονικού πάνελ (http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/Seletun-Statement-2010.pdf)

Austrian Medical Association = Ιατρικός Σύλλογος Αυστρίας, http://www.home-biology.gr/images/emfsafetylimits/Austrian-EMF-Guidelines-2012.pdf

Μέσοι όροι σε κρεβάτια Αυστρία: αφορούν μετρήσεις σε κρεβάτια που διεξήχθησαν σε κατοικίες στην Αυστρία (Tomitsch J, Dechant E. Trends in residential exposure to electromagnetic fields from 2006 to 2009. Radiat Prot Dosimetry. 2012 May;149(4):384-91. doi: 10.1093/rpd/ncr325. Epub 2011 Aug 8. PMID: 21828064, https://doi.org/10.1093/rpd/ncr325).

Ευρωπαϊκοί μέσοι όροι διαφόρων μελετών σε εσωτερικούς χώρους μέχρι το 2010: σύμφωνα με το European Health Risk Assessment Network on Electromagnetic Fields Exposure, Report on the level of exposure (frequency, patterns and modulation) in the European Union, PART 1.

Ευρωπαϊκοί μέσοι όροι σε εσωτερικούς χώρους 2000-2018 (με έμφαση μετά το 2010: Public exposure to radiofrequency electromagnetic fields in everyday microenvironments: An updated systematic review for Europe, Hamed Jalilian, Marloes Eeftens, Mansour Ziaei, Martin Röösli, Environmental Research, Volume 176, September 2019, 108517 https://doi.org/10.1016/j.envres.2019.05.048.

Διεθνείς μέσοι όροι σε κατοικίες, μέσα μεταφοράς και χώρους εργασίας 2008–2018: Chiaramello E, Bonato M, Fiocchi S, Tognola G, Parazzini M, Ravazzani P, Wiart J. Radio Frequency Electromagnetic Fields Exposure Assessment in Indoor Environments: A Review. Int J Environ Res Public Health. 2019 Mar 17;16(6):955. doi: 10.3390/ijerph16060955. PMID: 30884917. Ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας (αναζήτηση Scopus για εργασίες 2008–2018) και περιλαμβάνει μελέτες από διάφορες χώρες/περιοχές — Ευρώπη και ΗΠΑ αλλά και άλλες (παραδείγματα στο κείμενο: Ελβετία, Πολωνία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Νεπάλ, Νότια Αφρική, Αιθιοπία κ.λπ.). Μετρήθηκαν οι διάμεσοι (είναι ο αριθμός που βρίσκεται ακριβώς στη μέση, έχοντας το 50% των αριθμών μικρότερους και το 50% μεγαλύτερους του).

Σε όλες τις μελέτες, μετρήθηκαν οι διάμεσοι (είναι ο αριθμός που βρίσκεται ακριβώς στη μέση, έχοντας το 50% των αριθμών μικρότερους και το 50% μεγαλύτερους του).

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΤΡΕΠΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Κεραίες εκπομπής ραδιοφωνίας / τηλεόρασης (AM, FM, VHF, UHF), ειδικά κοντά σε ισχυρούς πομπούς (ραδιοφωνικοί σταθμοί > 10–20 kW), σε πάρκα ραδιοτηλεοπιτκών κεραιών, εντός χώρων τεχνικού προσωπικού κ.α.
Ραντάρ αεροπορίας, ναυτιλίας, στρατιωτικά - πολύ υψηλές τιμές ισχύος σε κοντινή απόσταση (<10–20 m) και στην κατεύθυνση εκπομπής.
Κεραίες κινητής τηλεφωνίας - σπάνια υπερβαίνουν όρια σε δημόσιους χώρους, αλλά μπορεί να υπάρξουν υπερβάσεις πολύ κοντά (π.χ. σε δώματα χωρίς πρόσβαση περιορισμού).
Βιομηχανικοί φούρνοι RF ή μικροκυμάτων (π.χ. ξήρανση υλικών, συγκολλήσεις πλαστικών) - εάν υπάρχει διαρροή θωράκισης.
Ιατρικές συσκευές διαθερμίας, υπερθερμίας ή RF ablation.
Μικροκυματικοί αναμεταδότες (microwave links) ή δορυφορικά συστήματα - πολύ υψηλή ισχύς στην κύρια δέσμη (beam) → απαιτείται σαφής περιορισμός πρόσβασης.

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Κεραίες κινητής τηλεφωνίας (υπάρχουν πλέον σε κάθε αστική περιοχή - συνήθως καμουφλαρισμένες). Μπορείτε να αναζητήσετε τις κεραίες που σας επηρεάζουν βάζοντας την διεύθυνση σας στην εφαρμογή αναζήτησης κεραιών της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων: https://keraies.eett.gr/anazhthshMap.php
Ραδιοφωνικές / ραδιοτηλεποτικές κεραίες σε πάρκα κεραιών (π.χ. στον Υμηττό στην Αττική – επηρεάζονται περισσότερο οι χώροι σε κοντινές περιοχές, με οπτική επαφή, ιδιαίτερα οι τελευταίοι όροφοι).
Ασύρματες συσκευές στην δική σας ή από γειτονικές κατοικίες (WI-FI router, βάσεις ασύρματων τηλεφώνων, Baby monitors, smart TV, έξυπνα φωτιστικά, κλιματιστικά, πλυντήρια κ.α.)
Χρήση φορητών ασύρματων συσκευών laptop, tablet, smartphone, smartwatch που έχουν ενεργοποιημένες τις κεραίες Wi-Fi, Bluetooth ή data. Η πολύωρη χρήση τους, συνεπάγεται συνήθως υπέρβαση των προτεινόμενων ορίων έκθεσης, ακόμη και αν δεν υπάρχει σημαντική έκθεση σε άλλες πηγές ακτινοβολίας. Ο χρήστης εκτίθεται σε ανεβασμένα ηλεκτρομαγνητικά πεδία ~1000-100000 μW/m2 από κεραίες ομιλίας σε ασύρματα τηλέφωνα / smartphone που εκπέμπουν περιοδικά κατά την αναζήτηση σήματος και συνεχώς κατά την ομιλία, κεραίες Bluetooth σε laptop/smartphone/PC/smartwatch που εκπέμπουν συνεχώς, κεραίες Wi-Fi/Data σε laptop/smartphone/smartwatch που εκπέμπουν περιοδικά κατά την αναζήτηση σήματος ή συνεχώς κατά την μεταφορά δεδομένων (π.χ. άνοιγμα ιστοσελίδων, ενημέρωση εφαρμογών), κεραίες των ασύρματων ποντικιών και πληκτρολογίων (περιοδική έκθεση κατά την μετακίνηση του ποντικιού ή/και συνεχής έκθεση για την διατήρηση επικοινωνίας)

ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Η έκθεση ανθρώπων σε πεδία συχνότητας άνω των 100 kHz προκαλεί θέρμανση μέσω απορρόφησης ενέργειας. Αναλόγως των συνθηκών, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η θέρμανση ολόκληρου του σώματος ή η τοπική θέρμανση συγκεκριμένων τμημάτων του σώματος, π.χ. των άκρων ή της κεφαλής.

Οι υγιείς ενήλικες είναι συνήθως σε θέση να ρυθμίζουν τη συνολική θερμοκρασία του σώματός τους πολύ αποτελεσματικά και να επιτυγχάνουν ισορροπία μεταξύ μηχανισμών παραγωγής και απώλειας θερμότητας.

Ωστόσο, οι μηχανισμοί φυσιολογικής απώλειας θερμότητας ενδέχεται να μην μπορούν να ανταποκριθούν αν ο ρυθμός απορρόφησης της ενέργειας είναι υπερβολικά γρήγορος, προκαλώντας έτσι σταδιακή και σταθερή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος περίπου κατά 1 °C και άνω και, κατά συνέπεια, θερμική καταπόνηση.

Η πρώτη ένδειξη έκθεσης σε πεδία υψηλής συχνότητας μπορεί να είναι η αίσθηση θερμότητας ενόσω οι εκτιθέμενοι ή τμήματα του σώματός τους θερμαίνονται από το πεδίο. Εντούτοις, αυτό δεν συμβαίνει πάντα και η αίσθηση θερμότητας δεν αποτελεί αξιόπιστη προειδοποίηση.

Παρατεταμένη έκθεση ολόκληρου του σώματος μπορεί να συνεπάγεται αύξηση της θερμοκρασίας του. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά μερικούς μόνο βαθμούς ενδέχεται να προκαλεί πνευματική σύγχυση, κόπωση, πονοκέφαλο, και άλλα συμπτώματα θερμικής καταπόνησης.. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται επίσης από τη σωματική κατάσταση των εκτιθέμενων, κατά πόσον είναι αφυδατωμένοι ή όχι, και από τα ρούχα που φορούν.

Μερική σωματική έκθεση μπορεί να προκαλέσει τοπική θέρμανση ή ≪θερμά σημεία≫ στους μύες ή στα εσωτερικά όργανα, αλλά και επιφανειακά εγκαύματα που προκαλούνται αμέσως λόγω έκθεσης.

Είναι πιθανό να προκληθούν σοβαροί τραυματισμοί ακόμη και αν δεν υπάρχουν εμφανή εγκαύματα στο δέρμα.

Η ισχυρή τοπική υπερέκθεση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους μύες και τους γύρω ιστούς εκτεθειμένων άκρων (σύνδρομο έσω διαμερίσματος), και εκδηλώνεται αμέσως ή το πολύ μετά από λίγες ημέρες. Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι ιστοί ανθίστανται σε αύξηση θερμοκρασίας για σύντομες περιόδους χωρίς να υφίστανται βλάβη. Ωστόσο, θερμοκρασία 41 °C για περισσότερα από 30 λεπτά προκαλεί βλάβες.

Πρέπει να προλαμβάνεται η υπερβολική θέρμανση τμημάτων του σώματος ευαίσθητων στη θερμότητα, συγκεκριμένα των (φακών των) ματιών και των όρχεων (για τους άντρες).

Σε περιπτώσεις έκθεσης όπου προκαλείται σημαντική θέρμανση των όρχεων, ενδέχεται να μειωθεί προσωρινά ο αριθμός των σπερματοζωαρίων. Επίσης, η θέρμανση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής σε πρώιμα στάδια της κύησης.

Ως γνωστόν τα μάτια είναι ευαίσθητα στη θερμότητα. Γι’ αυτό η έκθεση σε τιμές πολύ υψηλότερες των επιτρεπτών στα μάτια ενδέχεται να προκαλέσει φλεγμονή του σκληρού χιτώνα, της ίριδας ή του επιπεφυκότα. Τα συμπτώματα μπορεί να συμπεριλαμβάνουν ερυθρότητα, πόνο στα μάτια, ευαισθησία στο φως και συστολή της κόρης. Οι καταρράκτες (σκιάσεις του φακού), αν και σπάνιοι, μπορεί να είναι μια από τις καθυστερημένες επιπτώσεις της έκθεσης, και ενδέχεται να περάσουν εβδομάδες ή μήνες πριν να εκδηλωθούν.

Σε πεδία υψηλής συχνότητας (περίπου 6 GH και άνω), η απορρόφηση ενέργειας γίνεται όλο και πιο επιφανειακή. Τα πεδία αυτά θα απορροφώνται από τον κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμού, αλλά η έκθεση σε τιμές που υπερβαίνουν κατά πολύ τα επιτρεπτά όρια αναμένεται να προκαλεί εγκαύματα. Το δέρμα θα απορροφά επίσης αυτά τα πεδία υψηλής συχνότητας και η έκθεση σε υψηλές τιμές ενδέχεται να προκαλεί πόνο και εγκαύματα.

Ως γνωστόν, το αναπτυσσόμενο έμβρυο είναι επίσης ιδιαίτερα ευαίσθητο στις επιπτώσεις της υπερθερμίας στη μητέρα, γι’ αυτό οι έγκυες εργαζόμενες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άτομα που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο.

Επίσης, παλμικά πεδία μεταξύ 300 kHz και 6 GHz μπορεί να γίνονται αντιληπτά μέσω της ακοής, και οι εκτεθειμένοι εργαζόμενοι ενδέχεται να ακούν θορύβους κλικ, βουητά ή σφυρίγματα. Τα παλμικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων μπορεί να δημιουργούν αισθητηριακή αντίληψη με τη μορφή ≪μικροκυματικών ακουσμάτων≫. Αυτό περιγράφεται συνήθως ως βουητό, ήχος κλικ ή ξερός, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά διαμόρφωσης του πεδίου. Η διάρκεια παλμού πριν να γίνει αντιληπτό το πεδίο αντιστοιχεί συνήθως σε μερικές δεκάδες μικροδευτερόλεπτα.

Όπως και στα ηλεκτρικά πεδία χαμηλής συχνότητας, υπάρχει κίνδυνος ηλεκτροπληξίας ή εγκαύματος όταν κάποιος αγγίζει αγώγιμο αντικείμενο σε πεδίο υψηλής συχνότητας.

Οι εκτεθειμένοι ενδέχεται να υποστούν ηλεκτροπληξία ή εγκαύματα λόγω απτικής επαφής με κεραίες σε λειτουργία ή πολύ μεγάλα μεταλλικά, αγείωτα αντικείμενα, όπως αυτοκίνητα, εντός του πεδίου. Παρόμοιες επιπτώσεις μπορεί να εκδηλώνονται όταν αγείωτος εργαζόμενος αγγίζει γειωμένο μεταλλικό αντικείμενο. Τέτοια εγκαύματα μπορεί να είναι επιφανειακά ή βαθιά στο σώμα.

Τα μεταλλικά εμφυτεύματα, συμπεριλαμβανομένων σφραγισμάτων στα δόντια και τρυπημάτων στο σώμα (piercing), καθώς και κοσμημάτων και ορισμένων χρωστικών ουσιών των τατουάζ, συγκεντρώνουν το πεδίο προς αυτά προκαλώντας έτσι τοπική θέρμανση και θερμικά εγκαύματα. Η υψηλή έκθεση των χειρών μπορεί επίσης να προκαλέσει νευρικές βλάβες.

Αναφορές για υπερέκθεση εργαζομένων δείχνουν ότι μπορεί να εμφανίζονται και άλλα συμπτώματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται πονοκέφαλοι, εντερικές διαταραχές, λήθαργος, και μακροχρόνια αίσθηση τσιμπήματος στους εκτιθέμενους ιστούς.

Επιπλέον, αντιδράσεις στρες μπορεί να προκύπτουν από πραγματική υπερέκθεση ή να αποτελούν υπόνοια υπερέκθεσης.

Η έκθεση σε πεδία υψηλής συχνότητας κάτω του σχετικού επιπέδου δράσης (AL) μπορεί να συνεπάγεται παρεμβολή με την κανονική λειτουργία εμφυτευμένων ιατρικών βοηθημάτων ή ιατρικών βοηθημάτων φερόμενων στο σώμα. Τυχόν δυσλειτουργίες θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες.

Τα παθητικά μεταλλικά εμφυτευμένα ιατροτεχνολογικά βοηθήματα μπορεί να χρησιμοποιούνται ως κεραίες απορρόφησης που συνεπάγονται τοπική αύξηση της έκθεσης των ιστών σε ραδιοσυχνότητες, και πιθανούς τραυματισμούς.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Καρκίνος (ιδίως εγκεφάλου — γλοιώματα/γιλοματικοί όγκοι, ακουστικό νευρίνωμα)

Μειωμένη ποιότητα ή κινητικότητα σπέρματος / αναπαραγωγικές επιπτώσεις

Δερματικές επιδράσεις / τοπικές αντιδράσεις (ιδίως για mmWave/5G υψηλότερων συχνοτήτων)

Νευρολογικά συμπτώματα / «ηλεκτροϋπέρταση» / υποκειμενικά συμπτώματα (πονοκέφαλος, κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης)

Καρδιολογικά προβλήματα, αρρυθμίες κλπ

Οξειδωτικό στρες, αλλαγές στην έκφραση γονιδίων, κυτταρικές/μοριακές αλλαγές

Οξειδωτικές βλάβες από την ασύρματη ακτινοβολία δείχνει το 93% των ερευνών

Σύμφωνα με επισκόπηση του 2016 (Oxidative mechanisms of biological activity of low-intensity radiofrequency radiation. Yakymenko I1, Tsybulin O2, Sidorik E1, Henshel D3, Kyrylenko O4, Kyrylenko S5. Electromagn Biol Med. 2016;35(2):186-202. doi: 10.3109/15368378.2015.1043557. Epub 2015 Jul 7.), το 93% των ερευνητικών μελετών που διερεύνησαν το οξειδωτικό στρες, έδειξε ότι η ασύρματη έκθεση δημιούργησε αυξημένα επίπεδα οξειδωτικού στρες. Η επαγωγή οξειδωτικού στρες είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό πολλών καρκινογόνων ουσιών και μπορεί να οδηγήσει σε μια σωρεία επιβλαβών επιδράσεων στο σώμα, από καρκίνο μέχρι αυτοάνοσα νοσήματα.

“Τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF) επηρεάζουν κάθε ζώντα οργανισμό σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από τα γνωστά διεθνή και εθνικά όρια.

Tα συμπτώματα από την έκθεση σε ακτινοβολία περιλαμβάνουν: καρδιακή αρρυθμία, καρκίνο, καρδιοαγγειακές παθήσεις, πνευματικές βλάβες, καταστροφή του DNA, αύξηση των ελευθέρων ριζών, προβλήματα μάθησης και μνήμης, βλάβες σε ποιότητα και κίνηση του σπέρματος, αποβολές, νευρολογικές παθήσεις, παχυσαρκία, ζάχαρο κ.α. Οι επιπτώσεις στα παιδιά περιλαμβάνουν: αυτιστικό σύνδρομο, υπερκινητικότητα, προβλήματα προσοχής (ADHD) και άσθμα.”

Διεθνής (215 επιστήμονες από 41 χώρες) επιστημονική έκκληση International EMF Scientist Appeal (INTERNATIONAL 5G APPEAL: Stop 5G on Earth and in Space, https://www.5gspaceappeal.org/the-appeal)

Ανδρική υπογονιμότητα

Αρνητικές επιπτώσεις στην ποσότητα και ποιότητα του σπέρματος από την αυξημένη χρήση κινητού τηλεφώνου έχουν δείξει δεκάδες έρευνες τα τελευταία χρόνια (Wdowiak 2007, La Vignera 2011, Falzone 2011, Erogul 2006, De Iuliis 2009, Agarwal 2008, 2009, Mailankot 2009, Yan 2007, Fejes 2005, Aitken 2005 κ.α.)

Η μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων, αλλά και η αύξηση του ποσοστού των σπερματοζωαρίων με κακή μορφολογία είναι συνήθως ανάλογες του χρόνου χρήσης.

Π.χ. Χρήση κινητού τηλεφώνου για περισσότερες από 4 ώρες την ημέρα μείωσε των αριθμό των σπερματοζωαρίων κατά 25% και από αυτά μόνο το 20% ήταν φυσιολογικά (Agarwal 2008 - Effect of cell phone usage on semen analysis in men attending infertility clinic: an observational study, Agarwal 2008).

‘Έλληνες ερευνητές, αφού εξέθεσαν 5 γενιές ποντικιών σε ασύρματες ακτινοβολίες (από πάρκο κεραιών) κατέγραψαν «προοδευτική μείωση του αριθμού των νεογνών , η οποία κατέληξε σε μη αναστρέψιμη στειρότητα» (Magras & Xenos 1997 - RF radiation-induced changes in the prenatal development of mice).

Διαβάστε αναλυτικές πληροφορίες για την σύνδεση των ασύρματων ακτινοβολιών με την υπογονιμότητα στο σχετικό μας άρθρο.

"Υπάρχει μια πραγματική πλημμύρα των νέων μελετών που αναφέρουν βλάβη του σπέρματος σε ανθρώπους και ζώα, οδηγώντας σε σημαντικές ανησυχίες για τη γονιμότητα, την αναπαραγωγή και την υγεία των απογόνων. Αρκετά διεθνή εργαστήρια έχουν αναπαραγάγει μελέτες που δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος, την κινητικότητα και την παθολογία στους άνδρες που χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, paltop ή συσκευή τηλεειδοποίησης στη ζώνη τους ή σε μια τσέπη. Μελέτες του ανθρώπινου σπέρματος δείχνουν γενετικές (DNA) βλάβες από τα κινητά τηλέφωνα σε κατάσταση αναμονής και από ασύρματη χρήση φορητού υπολογιστή. Το σπέρμα δεν μπορεί να επισκευάσει βλάβες του DNA. Μειωμένη ποιότητα, κινητικότητα και βιωσιμότητα του σπέρματος συμβαίνει σε εκθέσεις 0.00034 μW/cm2 σε 0,07 μW/cm2 (σ.σ. πολύ χαμηλές) με αποτέλεσμα την μείωση της ανδρικής γονιμότητας"

Πόρισμα διεθνούς επιστημονικής έκθεσης BioInitiative Report 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects on Fertility and reproduction

Μειωμένη τεστοστερόνη – στυτική δυσλειτουργία

Σύμφωνα με τα πρακτικά της Παγκόσμιας Συνέλευσης Σεξουαλικής Ιατρικής του 2012, οι άνδρες με στυτική δυσλειτουργία είναι 2,6 φορές πιο πιθανό να έχουν τα κινητά τηλέφωνα στη μπροστινή τσέπη του παντελονιού τους (Fertility and Wireless Devices, http://www.electronicsilentspring.com/primers/fertility/fertility-wireless-devices/).

Σε έρευνα του 2010 (Effects of mobile phone radiation on serum testosterone in Wistar albino rats. Meo 2010) η έκθεση αρουραίων σε 60 λεπτά ακτινοβολίας κινητών τηλεφώνων την ημέρα, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της τεστοστερόνης.

Οι ερευνητές αναφέρουν στα συμπεράσματα της έρευνας ότι: «Η μακροχρόνια έκθεση σε ακτινοβολία κινητού τηλεφώνου οδηγεί σε μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ανδρική ορμόνη και οποιαδήποτε μεταβολή στα φυσιολογικά επίπεδα μπορεί να είναι καταστροφική για την αναπαραγωγή και τη γενική υγεία των ανδρών».

Άλλες δύο έρευνες του 2010 (Salama) έδειξαν ότι τα κινητά τηλέφωνα, ακόμη και σε κατάσταση αναμονής επηρεάζουν την λειτουργία και τη δομή των όρχεων, αλλά και τη συχνότητα εκσπερμάτισης.

O Qin το 2014 (Circadian alterations of reproductive functional markers in male rats exposed to 1800 MHz radiofrequency, Qin 2014) έδειξε ότι αρουραίοι εκτεθειμένοι σε ασύρματες ακτινοβολίες παρουσίασαν μειωμένη παραγωγή και κινητικότητα σπερματοζωαρίων, διαταραχές των κιρκαδικών ρυθμών, αλλά και μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης.

Γυναικεία υπογονιμότητα

Έρευνα τoυ 2009 (The effects of microwave emitted by cellular phones on ovarian follicles in rats, Gul 2009) διαπίστωσε ότι η ενδομήτρια έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες είχε τοξική επίδραση στις ωοθήκες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα μικροκύματα των κινητών τηλεφώνων θα μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των ωοθυλακίων σε αρουραίους με αρκετούς γνωστούς και, χωρίς αμφιβολία, αμέτρητους άγνωστους μηχανισμούς."

Και οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας φαίνεται ότι επηρεάζουν την επίτευξη εγκυμοσύνης. Έρευνα που δημοσιεύθηκε από τον Augner διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που ζούσαν σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων από κεραίες κινητής τηλεφωνίας είχαν υψηλότερα επίπεδα του ενζύμου άλφα-αμυλάση στο σάλιο τους, το οποίο αποτελεί ένδειξη αυξημένων επιπέδων στρες. Νεότερη έρευνα (Courtney Lynch) διαπίστωσε ότι οι γυναίκες με τα υψηλότερα επίπεδα αυτού του ενζύμου στο σάλιο τους, είχαν 29% μικρότερη πιθανότητα εγκυμοσύνης σε σύγκριση με εκείνες με τα χαμηλότερα επίπεδα (Is cell phone radiation a risk factor for female infertility? http://www.saferemr.com/2014/03/is-cell-phone-radiation-risk-factor-for.html).

Όπως σημειώνει ο Dr Andrew Goldsworthy, πρώην λέκτορας London Imperial College of Science, Technology and Medicine: «Οι γυναίκες θα πρέπει επίσης να έχουν λόγους να ανησυχούν. Σε αντίθεση με το ανδρικό σπέρμα που χρειάζεται μόνο 3 μήνες για να παραχθεί και συνεχώς παράγονται δισεκατομμύρια σπερματοζωάρια, όλα τα αυγά που θα έχει ποτέ μια γυναίκα ήταν στις ωοθήκες της πριν γεννηθεί και δεν μπορούν να αντικατασταθούν. Σε αντίθεση με το σπέρμα, αυτά δεν είναι σίγουρα αναλώσιμα» (Mobile Phones, Dementia, reproductive, neurological & cognitive effects, Alasdair & Jean Philips).

"Αν και τα αιτιώδη στοιχεία των μηχανισμών δεν είναι ακόμη πλήρως προσδιορισμένα, είναι γενικά αποδεκτό ότι το οξειδωτικό στρες και η δράση των ελευθέρων ριζών μπορεί να είναι υπεύθυνα για τις γενοτοξικές επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές της γονιμότητας και της αναπαραγωγής. Ελεύθερες ρίζες ή /και υδρολυτικά ένζυμα που παράγονται από την έκθεση σε ακτινοβολίες μπορεί να αποτελούν βιοχημικές δράσεις που οδηγούν σε δυσμενείς μεταβολές στις απαραίτητες ορμόνες της αρσενικής και θηλυκής αναπαραγωγής και βλάβες του DNA, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν βλάβη στην κινητικότητα, τη βιωσιμότητα και τη μορφολογία του σπέρματος. Τέτοιες εκθέσεις είναι πλέον συχνές σε άνδρες που χρησιμοποιούν και κουβαλούν ασύρματες συσκευές στο σώμα τους ή χρησιμοποιούν ασύρματους φορητούς υπολογιστές. Μπορεί επίσης να ευθύνονται για βλάβες σε κύτταρα των ωοθηκών και στη γυναικεία γονιμότητα, αλλά και σε αποβολές εγκυμοσύνης", Πόρισμα διεθνούς επιστημονικής έκθεσης BioInitiative Report 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects on Fertility and reproduction

Επιπτώσεις σε παιδιά

Οι αναπτυσσόμενοι οργανισμοί είναι πιο ευάλωτοι στις ακτινοβολίες, γιατί το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι λιγότερο ανεπτυγμένο από αυτό των ενηλίκων. ο αυξημένος πολλαπλασιασμός των νεανικών κυττάρων τα κάνει περισσότερο ευάλωτα στις γενετικές βλάβες, οι βιολογικές επιδράσεις στην κυτταρική ανάπτυξη που προκαλούνται από την έκθεση σε τεχνητές ακτινοβολίες είναι πολύ μεγαλύτερες στα νεαρά και ταχέως αναπτυσσόμενα κύτταρα από ό,τι στα γηρασμένα και η διείσδυση των ακτινοβολιών γίνεται σε μεγαλύτερο βάθος στους ανήλικους εξαιτίας του μικρότερου μεγέθους τους, των λεπτότερων οστών τους και της μεγαλύτερης περιεκτικότητας του σώματος τους σε νερό (αυξημένη αγωγιμότητα).

Οι νέες παλμικές ασύρματες ακτινοβολίες που εκπέμπονται από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, τα κινητά και τα ασύρματα τηλέφωνα, τα ασύρματα μόντεμ (Wi-Fi) κ.α.:

αποσυντονίζουν την αρχική βαθμονόμηση των εγκεφαλικών δικτύων και του συστήματος των νευρώνων-κατόπτρων (mirror neuron system) στα νεογέννητα, οδηγώντας σε αυτιστικά μοτίβα συμπεριφοράς (Thornton IM., Out of time: a possible link between mirror neurons, autism and electromagnetic radiation)
αποτελούν πιθανή αιτία της σύγχρονης αύξησης των περιστατικών αυτισμού (Robert C. Kane, Ph.D., A Possible Association Between Fetal/neonatal Exposure to Radiofrequency Electromagnetic Radiation and the Increased Incidence of Autism Spectrum Disorders (ASD), "Medical Hypotheses" journal, Volume 62, Issue 2 , February 2004, Pages 195-197)
προκαλούν την δημιουργία πολλών τυχαίων και άχρηστων νευρικών συνδέσεων, γεγονός που εξηγεί και το συνήθως μεγαλύτερο μέγεθος κρανίου των αυτιστικών παιδιών, σύμφωνα με τον Δρ. Andrew Goldsworthy, πρώην λέκτορα του Imperial College London (Andrew Goldsworthy, The Biological Effects of Weak Electromagnetic Fields, MCSA NEWS, VOLUME 7 , ISSUE 7, JULY 2012)
«αποτελούν πιθανή εξήγηση της αύξησης των προβλημάτων συμπεριφοράς στις αναπτυσσόμενες χώρες» σύμφωνα με ερευνητές του πανεπιστημίου Yale που έδειξαν ότι «τα ποντίκια που είχαν εκτεθεί σε ακτινοβολία από κινητά τηλέφωνα κατά τη διάρκεια της κύησης τους ήταν υπερκινητικά και είχαν μειωμένη μνήμη» (Fetal Radiofrequency Radiation Exposure From 800-1900 Mhz-Rated Cellular Telephones Affects Neurodevelopment and Behavior in Mice, Tamir et al, Yale University)

Διαβάστε αναλυτικές πληροφορίες για τις επιπτώσεις των ασύρματων ακτινοβολιών στα παιδιά και στην εγκυμοσύνη στο σχετικό μας άρθρο.

Επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη

Έρευνα του 2007 (Risk factors in the living environment of early spontaneous abortion pregnant women, Liu, 2007) έδειξε ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής ενώ έρευνα του 2013 (Evaluation of factors affecting birth weight and preterm birth in southern Turkey, Col-Araz, 2013) έδειξε ότι οι γυναίκες που χρησιμοποιούσαν περισσότερο κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές κατά την εγκυμοσύνη είχαν τις περισσότερες πρόωρες γέννες.

Καθυστερημένη εμβρυική ανάπτυξη εξαιτίας της έκθεσης σε ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων καταγράφηκε σε άλλη έρευνα σε ζώα (Evaluation of the effects of mobile phones on the neural tube development of chick embryos, Umur 2013). Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η χρήση των κινητών τηλεφώνων από έγκυες γυναίκες μπορεί να ενέχει κινδύνους.

Προβλήματα ύπνου

Σύμφωνα με διάφορες μελέτες οι ψηφιακές ακτινοβολίες από τα κινητά τηλέφωνα και τις λοιπές ασύρματες συσκευές καθυστερούν τον ύπνο και μειώνουν την διάρκεια του βαθέως ύπνου (Mann K, Röschke J., REM suppression induced by digital mobile radio telephones, Wien Med Wochenschr. 1996;146(13-14):285-6. / Ching-Sui Hung, Clare Anderson, James A. Horne, Patrick McEvoy, Mobile phone ‘talk-mode’ signal delays EEG-determined sleep onset, Neuroscience Letters, Volume 421, Issue 1, 21 June 2007, 82-86 / Huber R, Graf T, Cote KA, Wittmann L, Gallmann E, Matter D, Schuderer J, Kuster N, Borbély AA, Achermann P., Exposure to pulsed high-frequency electromagnetic field during waking affects human sleep EEG, Neuroreport. 2000 Oct 20;11(15):3321-5. / Mann, K., et. al., 1996., Effects of pulsed high-frequency electromagnetic fields on human sleep. Neuropsychobiology 1996;33:41-7).

Τουλάχιστον 3 επιδημιολογικές έρευνες σε Ισπανία και Ολλανδία, έχουν ήδη συνδέσει την παρουσία κεραιών κινητής τηλεφωνίας με προβλήματα ύπνου στο γειτονικό πληθυσμό (Santini, Symptoms experienced by people in vicinity of base stations: II/ Incidences of age, duration of exposure, location of subjects in relation to the antennas and other electromagnetic factors, Pathol Biol (Paris). 2003 Sep;51(7):412-5 / http://www.scribd.com/doc/11821258/TNO-Study-GSM-and-UMTS-deadly-cell-phone-signals / Oberfeld, The Microwave Syndrome - Further Aspects of a Spanish Study, Conference Proceedings).

Πολύωρη έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες (από κεραίες κλπ) προκαλεί μείωση των επιπέδων 5-HT (5-hyroxytriyptamine) προδρόμου της σεροτονίνης που σχετίζεται με την αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης(Wang SG. (1989) "5-HT contents change in peripheral blood of workers exposed to microwave and high frequency radiation." Zhong hua Yu Fang Yi Xue Za Zhi. Jul;23(4):207-10).

Συμπτώματα αϋπνίας και κατάθλιψης έχουν καταγραφεί στον πληθυσμό που ζει γειτονικά σε ραδιοτηλεοπτικές κεραίες (Ekkehardt-Siegfried Altpeter, Markus Battaglia, Dominik Pfluger, Christoph E. Minder, Theodor Abelin, Effect of Short-Wave (6^22 MHz) Magnetic Fields on Sleep Quality and Melatonin Cycle in Humans:The Schwarzenburg Shut-Down Study, Bioelectromagnetics 27:142^150 (2006))

Διαβάστε αναλυτικές πληροφορίες για την σύνδεση των ασύρματων ακτινοβολιών με την αυπνία στο σχετικό μας άρθρο.

Τουλάχιστον 5 επιδημιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι η γειτνίαση με κεραίες κινητής τηλεφωνίας προκαλεί αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης καθώς και πονοκεφάλους, αϋπνία, αδυναμία συγκέντρωσης, ευερεθιστικότητα, διαταραχές όρασης και μνήμης, μειωμένη λίμπιντο και εξάντληση (Santini 2002, Navarro 2003, Blanz 2007 Bortkiewicz 2004, Abdel-Rassoul 2007).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ / ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης στην Ελλάδα κυμαίνονται στα 1.200.000-7.000.000μW/m2 για τον γενικό πληθυσμό (30% μείωση των ορίων του ICNIRP για τον γενικό πληθυσμό, 40% μείωση για <300 μέτρα από σχολεία, νοσοκομεία – καμία μείωση για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους).

Αρκετές χώρες έχουν υιοθετήσει ~90% χαμηλότερα όρια από τον ICNIRP, όπως η Ινδία, η Κίνα, το Ισραήλ, η Λιθουανία, η Σλοβενία, η Τουρκία (400.000-1.000.000 για τον γενικό πληθυσμό).

Άλλες χώρες έχουν υιοθετήσει ~98% χαμηλότερα όρια όπως η Ιταλία, το Βέλγιο, η Πολωνία και η Ρωσία (40.000-200.000μW/m2) τουλάχιστον για κατοικημένες περιοχές, για χώρους υψηλής χρήσης ή/και σχολεία, νοσοκομεία.

Ακολουθώντας τις συστάσεις αξιόπιστων φορέων, όπως η Διεθνής επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group και η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής( EUROPAEM), ιδανικά προτείνουμε τιμές ηλεκτρομαγνητικών πεδίων υψηλών συχνοτήτων <100 μW/m2 κατά την ημέρα και <10 μW/m2 κατά τις νυχτερινές ώρες ύπνου, ιδιαίτερα όταν οι κύριες πηγές ακτινοβολίας είναι Wi-Fi router, ασύρματα τηλέφωνα, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. παλμικής διαμόρφωσης ασύρματες ακτινοβολίες.

Οι προτεινόμενες τιμές αφορούν μέσους όρους έκθεσης και δεν επηρεάζονται σημαντικά από μικρής διάρκειας υπερβάσεις. Εξαρτώνται κυρίως από την εγγύτητα σας με ασύρματες συσκευές συνεχούς εκπομπής (Wi-Fi router, ασύρματα τηλέφωνα, smart κλιματιστικά, τηλεοράσεις κλπ), την πολύωρη χρήση smartphone, smartwatch εν επαφή με το σώμα και την γειτνίαση/οπτική επαφή με κεραίες κινητής τηλεφωνίας ή πάρκα ραδιοτηλεοπτικών κεραιών (π.χ. Υμηττό).

ΠΩΣ ΘΑ ΜΕΤΡΗΣΕΤΕ ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ

Η μέτρηση τους γίνεται με έναν μετρητή υψηλών συχνοτήτων.

Προτείνουμε τους εξής μετρητές που είναι διαθέσιμοι και για ενοικίαση:

Safe & Sound Pro II (200-8000MHz) της Safe Living Technologies (Καναδάς): Η πρόταση μας για απλή χρήση και γρήγορη μέτρηση ασύρματης ακτινοβολίας, με ηχητικό σήμα για εύκολη αναγνώριση των πηγών ακτινοβολίας και πολύ μεγάλο εύρος συχνοτήτων μέτρησης – μετράει και 5G! Μέτρηση από ελάχιστες μέχρι τεράστιες τιμές (μέχρι 3.800.000μW/m2!). Τιμή αγοράς 510€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 50€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 70€

HF38B (700-3300MHz) και HF58B (800-3300MHz) της Gigahertz (Γερμανία): Οι μετρητές της Gigahertz εκτός, από το ηχητικό σήμα για εύκολη αναγνώριση των πηγών ακτινοβολίας, έχουν και κατευθυντική κεραία για τον εντοπισμό των πηγών ακτινοβολίας. Η κατευθυντική κεραία είναι πολύ χρήσιμη, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις εφαρμογής λύσεων ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης, γιατί μας βοηθά να καταλάβουμε ποιες πλευρές πρέπει να θωρακίσουμε και αν υπάρχουν σημεία διαρροής μετά την θωράκιση. Μετράνε όλες τις κύριες πηγές ασύρματης ακτινοβολίας, εκτός Wi-Fi 5GHz, κεραίες κινητής τηλεφωνίας 5G στην ζώνη των 3400-3800ΜHz και ραδιοτηλεοπτικά σήματα. Ο μετρητής HF58B μπορεί επιπλέον να καταγράψει τις μετρήσεις σε κάρτα μνήμης (μόνο με σύνδεση με τον μετρητή NFA30M), για να τις τυπώσετε ή αποθηκεύσετε. HF38B: Τιμή αγοράς HF38B 525,55€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 50€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 70€ / HF58B: Τιμή διήμερης ενοικίασης 60€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 80€

Trifield TF2 (20-6000MHz) της Alphalab (H.Π.Α.): Η πρόταση μας, αν θέλετε να μετρήσετε, εκτός από ασύρματες ακτινοβολίες, και ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία από καλώδια και υψηλής / μέσης / χαμηλής τάσης, μετασχηματιστές, ηλεκτρικές συσκευές, πρίζες κλπ (ιδιαίτερα σημαντικό πριν την αγορά ακινήτου, καθώς τα μαγνητικά πεδία είναι δύσκολο να μειωθούν). Σε αντίθεση με τους άλλους μετρητές, o Trifield μετρά και ακτινοβολίες από ραδιοφωνικούς σταθμούς (ανεβασμένα σε περιοχές κοντά σε πάρκα ραδιοτηλεοπτικών κεραιών π.χ. κτίρια με οπτική επαφή στον Υμηττό σε κοντινές περιοχές όπως Χολαργό, Παπάγου, Αγία Παρασκευή, Ζωγράφου, Παγκράτι, Ψυχικό κλπ). Αρνητικά: Δεν διαθέτει ηχητικό σήμα για την αναγνώριση των πηγών ακτινοβολίας, όπως οι άλλοι μετρητές και δεν μετράει router 5GHz, όπως ο Safe & Sound Pro II. Τιμή αγοράς 279€ - Τιμή διήμερης ενοικίασης 50€ - Τιμή εβδομαδιαίας ενοικίασης 70€

Safe & Sound Pro mmWave (20000-40000MHz) της Safe Living Technologies (Καναδάς): H ζώνη των 24,25–27,5 GHz, που μετριέται μόνο με τον μετρητή Safe & Sound PRO mmWave, ανήκει στο λεγόμενο mmWave 5G φάσμα που προορίζεται για point-to-point μικροκυματικές ζεύξεις κεραιών, αλλά και για 5G κινητές υπηρεσίες, κυρίως σε περιοχές μεγάλης συγκέντρωσης κόσμου, για υπερυψηλές ταχύτητες (Gbps) σε μικρές αποστάσεις, π.χ. σε εμπορικά κέντρα, στάδια, σταθμούς μετρό / αεροδρόμια. Περιορίζεται εύκολα από τα δομικά υλικά, οπότε ανεβασμένες τιμές συνήθως θα καταγραφούν σε εξωτερικούς χώρους ή κοντά σε τζάμια. Στην ζώνη συχνοτήτων που καλύπτει ο μετρητής ανήκουν και ραντάρ στη ζώνη K-band (24 GHz) και Ka-band (34 GHz) που χρησιμοποιούνται κυρίως σε αστυνομικά ραντάρ ταχύτητας.

“Η μέτρηση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στο κρεβάτι της μητέρας αποτελεί έναν από τους απαραίτητους προγεννητικούς έλεγχους. Αν τα επίπεδα είναι υψηλά, το παιδί είναι πιθανό να αναπτύξει νευρολογικές ανωμαλίες μέσα στα 2 πρώτα χρόνια ζωής. Στο μέλλον θα δούμε πολλά βίαια περιστατικά εξαιτίας διαταραχών του εγκεφάλου. Οι κοινωνίες εκφυλίζονται επειδή δεν εφαρμόζουμε αυτά που ήδη γνωρίζουμε”

Δρ. Ντίτριχ Κλινγκχαρτ, Ινστιτούτο Νευροβιολογίας Ουάσιγκτον [40]

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης λαμβάνουν υπόψη τους μόνο άμεσες επιδράσεις στην υγεία

Σύμφωνα με τον οδηγό της ICNIRP[7], του φορέα που ορίζει τα όρια έκθεσης που ακολουθούν οι περισσότερες χώρες, τα ασφαλή όρια έκθεσης που ορίζει:

«βασίζονται σε βραχυπρόθεσμες άμεσες επιπτώσεις υγείας όπως η διέγερση των περιφερειακών νεύρων και μυών, η ηλεκτροπληξία και τα εγκαύματα από την επαφή με αγώγιμα αντικείμενα και η αύξηση της θερμοκρασίας των ιστών που προκαλεί η απορρόφηση ενέργειας κατά την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία» (ακριβής μεταφορά από τον οδηγό της ICNIRP).

Συγκεκριμένα:

Στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων (έως ~100 kHz) από καλώδια ρεύματος, μετασχηματιστές, πρίζες κ.α, οι κύριες επιδράσεις είναι νευροφυσιολογικές (όχι θερμικές), όπως η επαγωγή ηλεκτρικών ρευμάτων μέσα στο σώμα, η διέγερση νευρικών και μυϊκών κυττάρων, ή αίσθημα μυρμηκιάσματος / σύσπασης κ.α.

Στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων (100 kHz – 300 GHz) από κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ασύρματες συσκευές, ραντάρ, ραδιοτηλεοπτικές κεραίες κ.α., η κύρια αλληλεπίδραση της ακτινοβολίας με το σώμα θεωρείται ότι είναι η αύξηση της θερμοκρασίας.

Όταν το σώμα απορροφά ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, μέρος της μετατρέπεται σε θερμότητα.
Αν η θερμότητα αυτή υπερβεί την ικανότητα του οργανισμού να την αποβάλει (μέσω ροής αίματος κ.λπ.), τότε μπορεί να προκληθεί βλάβη σε πρωτεΐνες, σε κύτταρα ή σε νευρικό ιστό (ιδίως στον εγκέφαλο και τα μάτια, όπου η ψύξη είναι πιο δύσκολη).

Τα όρια έχουν τεθεί έτσι ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος να μην υπερβαίνει περίπου 1 °C, ούτε σε τοπικό ούτε σε ολικό επίπεδο.

Στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία της ενδιάμεσης ζώνης (100 kHz – 10 MHz), οι οδηγίες της ICNIRP (2020) αντιμετωπίζουν και τις δύο επιδράσεις (διέγερση και θέρμανση).

"Τα πειραματόζωα είναι σίγουρα νεκρά, οι αλλαγές στο εγκεφαλογράφημα είναι ξεκάθαρες όπως είναι και οι μαύρες κηλίδες στον εγκέφαλο, οι διαρροές του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, η διασπάσεις του DNA και ο ερεθισμός των νεύρων. Τα ερυθρά αιμοπετάλια συσσωρεύονται, τα αυτιά βουίζουν, η πίεση ανεβαίνει και η συγκέντρωση μειώνεται (…)

Οι ερευνητές που έκαναν αυτές και πολλές άλλες διαπιστώσεις είναι αναγνωρισμένοι σε όλο τον κόσμο, προέρχονται από διακεκριμένα πανεπιστήμια, ινστιτούτα και εργαστήρια, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ακόμη και από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Ψευδής συναγερμός? Σε καμία περίπτωση.

Καρκίνος, λευχαιμία, όγκοι στον εγκέφαλο, διαρροή αιματοεγκεφαλικού φραγμού, αιχμές στα εγκεφαλογραφήματα, νευρική διέγερση, πονοκέφαλοι, προβλήματα ύπνου κ.α. δεν έχουν τίποτα να κάνουν με την θέρμανση των ιστών. Έχουν σχέση με μη θερμικούς μηχανισμούς που δεν μπορούν να εξηγηθούν με την απλή ανάπτυξη θερμότητας. (...)

Αν η θερμότητα είναι το πρόβλημα, γιατί δεν απαγορεύουν τις θερμάστρες, τα πιστολάκια για τα μαλλιά και τις σάουνες;"

Wolfgang Maes, γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων [35]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης δεν λαμβάνουν υπόψη τους μακροχρόνιες και μη θερμικές επιδράσεις στην υγεία

Πολλοί επιστήμονες και επιστημονικοί φορείς, τα τελευταία χρόνια αμφισβητούν τα όρια έκθεσης του ICNIRP.

Ο ανθρώπινος οργανισμός παρουσιάζει πληθώρα βιολογικών αντιδράσεων ακόμη και σε χαμηλά (μη θερμικά) επίπεδα τεχνητών ακτινοβολιών: αύξηση κυτταρικού πολλαπλασιασμού, παραγωγή πρωτεϊνών του στρες, αύξηση δραστηριότητας των ελευθέρων ριζών, εκροή ασβεστίου, αύξηση διαπερατότητας αιματοεγκεφαλικού φραγμού, συντονισμός δεσμών υδρογόνου-οξυγόνου κ.α.

Πλήθος ερευνών έχουν δείξει ότι οι τεχνητές ακτινοβολίες ενδεχομένως σχετίζονται με την πρόκληση ή επιδείνωση παιδικής λευχαιμίας, καρκίνου μαστού, εγκεφάλου και ακουστικών νεύρων, αϋπνίας, άσθματος, Αλτσχάϊμερ, υπογονιμότητας, αποβολών εγκυμοσύνης, κατάθλιψης, καρδιακής αρρυθμίας, νευρολογικών παθήσεων, παχυσαρκίας, διαβήτη, αυτιστικού συνδρόμου, υπερκινητικότητας, προβλημάτων προσοχής κ.ά.

“Τα όρια της έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ανεπαρκή. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες και την ύπαρξη ευάλωτων ομάδων πληθυσμού όπως οι έγκυες, τα νεογέννητα και τα παιδιά”

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2007/2252[8]

Η δυνατότητα πρόκλησης επιπτώσεων υγείας δεν εξαρτάται μόνο από την ένταση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων αλλά και από την διάρκεια και την περιοδικότητα της έκθεσης.

Μικρής διάρκειας και περιοδική έκθεση, ακόμη και σε υψηλής έντασης πεδία, ενδεχομένως να μην είναι επικίνδυνη αφού ο ανθρώπινος οργανισμός συνήθως μπορεί να επιδιορθώσει τις όποιες βλάβες (πιθανές εξαιρέσεις τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοι και τα παιδιά).

Αντίθετα η συνεχής και ταυτόχρονη έκθεση σε πολλαπλές πηγές ακτινοβολίας, έχει συσχετιστεί σε μελέτες με χρόνια βιολογική επιβάρυνση, γεγονός που ορισμένοι ερευνητές θεωρούν πιθανό παράγοντα μακροπρόθεσμων επιδράσεων.

Ποιοι μηχανισμοί δράσης των τεχνητών ακτινοβολιών συνδέονται με την πρόκληση πληθώρας επιπτώσεων υγείας;

Κυτταρική ενίσχυση ασθενών ηλεκτρομαγνητικών σημάτων

Παλαιότερα υπήρχε η άποψη ότι ακτινοβολίες χαμηλών συχνοτήτων δεν έχουν αρκετή ενέργεια (φωτόνια) και ως εκ τούτου ο οργανισμός μας δεν θα μπορούσε να τα ξεχωρίσει από τα φυσικά ηλεκτρομαγνητικά κύματα που παράγει το σώμα του (thermal noise).

Ωστόσο όπως έχουν δείξει έρευνες από το 1977 (Adey και Bawin) οι οργανισμοί μπορεί να αντιληφθούν εξωγενή ηλεκτρομαγνητικά σήματα πολύ χαμηλής έντασης και να εμφανίσουν μεγαλύτερη αντίδραση σε αυτά από ότι σε ισχυρότερα.

Η εξήγηση του φαινομένου της κυτταρικής ενίσχυσης ενός εξωγενούς σήματος έδωσε το 1994 στους Gilbert και Rodbell το βραβείο Νόμπελ. Οι πρωτεΐνες G ενοποιούν πολλαπλά σήματα εξωτερικά των κυττάρων και ενεργοποιούν διάφορα κυτταρικά συστήματα ενίσχυσης. Εξαιτίας αυτών, ένα και μόνο φωτόνιο ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας είναι ικανό να ξεκινήσει την μαζική είσοδο ασβεστίου μέσα στα κύτταρα, ενεργοποιώντας πολλές βιολογικές λειτουργίες[10].

Διαταραχή των ιοντικών καναλιών που ελέγχονται από την τάση

Οι Panagopoulos et al. (2025)[11] παρέχουν μια ολοκληρωμένη και ενιαία βιοφυσική και βιοχημική εξήγηση για τις δυσμενείς βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (EMFs), εστιάζοντας ιδιαίτερα σε πεδία εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας και ασύρματης επικοινωνίας.

Ο βασικός μηχανισμός περιλαμβάνει τη διαταραχή των ιοντικών καναλιών που ελέγχονται από την τάση, οδηγώντας σε οξειδωτικό στρες και βλάβη στο DNA, που με τη σειρά τους συμβάλλουν σε ένα ευρύ φάσμα ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές, η υπογονιμότητα και η ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία.

Το μοντέλο Ιοντικού Καναλιού με Αναγκαστική Ταλάντωση-Τάση (IFO-VGIC) δείχνει ότι τα ΗΜΠ διαταράσσουν τις ροές ιόντων ασβεστίου/καλίου/νατρίου μέσω των VGIC στις κυτταρικές μεμβράνες.

Οι ανώμαλες εισροές ιόντων ασβεστίου (Ca²⁺) στα κύτταρα, ενεργοποιούν ενζυματικές οδούς (π.χ., οξειδάσες NADPH, συνθάσες μονοξειδίου του αζώτου) που παράγουν δραστικές οξειδωτικές ρίζες (ROS).

Η υπερπαραγωγή ROS οδηγεί σε οξειδωτικό στρες (OS), βλάβη στο DNA, φλεγμονή και κυτταρική δυσλειτουργία.

Το οξειδωτικό στρες είναι μια ενοποιητική βιολογική οδός που εξηγεί διάφορες παρατηρούμενες επιπτώσεις στην υγεία, όπως ο καρκίνος, η νευροεκφύλιση, η υπογονιμότητα και η ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία (EHS).

Παραγωγή πρωτεϊνών του στρες

Μια από τις κύριες αιτίες πρόκλησης επιπτώσεων υγείας σύμφωνα με τον Δρ. Blank, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Κολούμπια και ερευνητή στον βιοηλεκτρομαγνητισμό, είναι το γεγονός ότι τα κύτταρά μας έχουν στρεσογόνο αντίδραση στις τεχνητές ακτινοβολίες, όπως συμβαίνει και με άλλες περιβαλλοντικές τοξίνες (βαρέα μέταλλα κ.α.)

Το ανθρώπινο DNA λειτουργεί σαν κεραία η οποία λαμβάνει ακόμη και χαμηλής ισχύος τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά σήματα χαμηλών και υψηλών συχνοτήτων και δίνει εντολή για την παραγωγή πρωτεϊνών του στρες.

Ο μηχανισμός προσαρμογής στο στρες ενεργοποιεί το ορμονικό μας σύστημα για να αντιμετωπίσει την κάθε παρουσιαζόμενη πρόκληση. Δυστυχώς είναι σχεδιασμένος για να λειτουργεί για προσωρινό διάστημα.

Η χρόνια παραγωγή πρωτεϊνών του στρες συνδέεται με πολλά προβλήματα και υγείας και αποτελεί πιθανή εξήγηση για τα αποτελέσματα σημαντικού αριθμού ερευνών που συνδέουν τις τεχνητές ακτινοβολίες με τη λευχαιμία, τον καρκίνο του στήθους, του δέρματος, του εγκεφάλου, των όρχεων και του σιελογόνου αδένα, τις θρομβώσεις, τον διαβήτη, τις αποβολές εγκυμοσύνης, την ανδρική στειρότητα, το Αλτσχάϊμερ, την αϋπνία, τις νευρωτικές διαταραχές, την κατάθλιψη κ.α.

“Η καταγεγραμμένη καρκινογένεση σε ανθρώπους και ζώα, η βλάβη στο DNA/γενετική βλάβη, τα ευρήματα της λειτουργικής επιβίωσης (OS) και οι μειώσεις στην αναπαραγωγική ικανότητα λόγω βλάβης του DNA σε ωοθηκικά ή σπερματοζωάρια ή εμβρυϊκού θανάτου, όλα δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση:

Τα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF) προκαλούν βλάβη στην λειτουργική επιβίωση και το DNA, υπογονιμότητα, καρκίνο και άλλες σχετικές παθολογίες.

Ο λόγος για τον οποίο παρατηρούνται οι ίδιες επιδράσεις σε μια μεγάλη ποικιλία ζώων, όπως θηλαστικά, πτηνά, έντομα κ.λπ., και ανθρώπους, είναι ότι όλες οι βιολογικές και οι επιπτώσεις στην υγεία ξεκινούν από τα κύτταρα και όλα τα κύτταρα είναι ουσιαστικά πανομοιότυπα σε όλα τα ζώα, τους ανθρώπους, ακόμη και τα φυτά.

Έχουν πανομοιότυπες μεμβράνες, ιόντα, ιοντικά κανάλια και αντλίες, βιομόρια όπως DNA, RNA, πρωτεΐνες κ.λπ., νερό, ROS, πανομοιότυπα κυτταρικά οργανίδια όπως πυρήνες, μιτοχόνδρια, ριβοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο κ.λπ., και πολύ παρόμοιες μεταβολικές διεργασίες και ρυθμιστικούς μηχανισμούς.

Αυτές οι ομοιότητες σε κυτταρικό επίπεδο μεταξύ όλων των ζώων και των ανθρώπων είναι πολύ πιο θεμελιώδεις από τις διαφορές στον όγκο, τη μάζα, το σχήμα, τις μακροσκοπικές λειτουργίες, τη νοημοσύνη κ.λπ. Ως αποτέλεσμα, οποιαδήποτε επίδραση που προκαλείται από ηλεκτρομαγνητικά πεδία σε ζωικά κύτταρα, όπως η λειτουργικότητα, η βλάβη στο DNA κ.λπ., αναμένεται να προκληθεί και στα ανθρώπινα κύτταρα και αντίστροφα.”

Δημήτριος Παναγόπουλος, Διδάκτωρ Βιοφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ειδικός στις Βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields 2025 [2]

Περισσότερες πληροφορίες για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων

Η Διεθνής Επιτροπή για την Ηλεκτρομαγνητική Ασφάλεια (IECEM) αναλύει τις μη θερμικές επιπτώσεις και τους μηχανισμούς αλληλεπίδρασης των ακτινοβολιών με τους ζωντανούς οργανισμούς.

Η έκθεση BioInitiative Report συνοψίζει χιλιάδες έρευνες για τις επιπτώσεις από μη ιονίζουσες ακτινοβολίες και αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη τεκμηρίωση των βιολογικών επιδράσεων και των ασφαλών ορίων μακροχρόνιας έκθεσης.

Στην ιστοσελίδα Powerwatch μπορεί κανείς να βρει λίστα ερευνών για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων ανά πηγή και αποτέλεσμα. Πάνω από 60% των ερευνών δείχνουν επιπτώσεις στην υγεία, ενώ μόνο το 15% δεν δείχνουν επιπτώσεις.

Η Επιστημονική Συμβουλευτική Ένωση Ραδιοσυχνοτήτων Ωκεανίας (ORSAA) είναι ανεξάρτητη επιστημονική οργάνωση που διερευνά τον αντίκτυπο των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στην υγεία και διαθέτει ελεύθερη κατηγοριοποιημένη βάση δεδομένων. Σύμφωνα με ανακοίνωσή της για τα δίκτυα 5G, από ανάλυση 1995 ερευνών, το 68% εμφανίζουν σημαντικές βιολογικές επιπτώσεις στην υγεία, όπως νευροαναπτυξιακές διαταραχές σε παιδιά, νευροεκφυλιστικές ασθένειες σε ενήλικες (άνοια, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Πάρκινσον), υπογονιμότητα, σοβαρές επιπτώσεις στον αναπαραγωγικό ιστό, ανοσολογικές διαταραχές, αλλεργίες, αυτοάνοσες ασθένειες, καθώς και βλάβες από οξειδωτικό στρες που σχετίζονται με πολλές χρόνιες ασθένειες.

Μια αντίστοιχη πλατφόρμα διαθέτει και το EMF-Portal του Πανεπιστημίου Aachen, που συνοψίζει συστηματικά ερευνητικά δεδομένα για τις επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων.

Πολλοί διεθνείς επιστημονικοί οργανισμοί έχουν εκδώσει προειδοποιήσεις για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και προτείνουν τη δημιουργία νέων πιο αυστηρών ορίων έκθεσης, μεταξύ αυτών το EMFSCIENTIST και η Διεθνής Συμμαχία Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (IEMFA). Στα μέλη τους περιλαμβάνονται και Έλληνες επιστήμονες από τα τμήματα Βιολογίας των πανεπιστημίων Πάτρας και Αθήνας.

“Ανεξάρτητα από την έκθεση σε πραγματικές ή προσομοιωμένες εκθέσεις, η πλειονότητα των πειραματικών μελετών (περίπου 70%), είτε με «RF» (σε συνδυασμό με ELF) είτε με αμιγώς ELF EMF, βρίσκουν επιδράσεις. Ο Jagetia πραγματοποίησε μια εκτενή ανασκόπηση εργαστηριακών μελετών που ασχολήθηκαν με τις γονιδιοτοξικές επιδράσεις είτε των ELF είτε των RF/WC EMF σε μια ποικιλία βιολογικών συστημάτων και διαπίστωσε ότι μεταξύ 207 μελετών, 144 (69,6%) βρήκαν στατιστικά σημαντικές γονιδιοτοξικές επιδράσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία των αναφερόμενων επιδράσεων ήταν μη θερμικές.”

Δημήτριος Παναγόπουλος, Διδάκτωρ Βιοφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ειδικός στις Βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields 2025 [2]

Διαβάστε περισσότερα για τις επιπτώσεις των ακτινοβολιών:

Τι γνωρίζουμε σήμερα

Τοποθετήσεις φορέων και επιστημόνων

Πως οι ακτινοβολίες σχετίζονται με πληθώρα συμπτωμάτων

SOS για παιδιά και εγκύους

“Έρευνες στο κυτταρικό επίπεδο αποδεικνύουν ότι η έκθεση σε ασύρματα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ακόμη και σε επίπεδα πολύ μικρότερα από τα σημερινά όρια ασφαλείας, οδηγεί σε διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, χρόνια κόπωση, πονοκέφαλο, μειωμένη ικανότητα μάθησης και απομνημόνευσης, αποβολές εγκυμοσύνης, πρόωρη παιδική θνησιμότητα και εκ γενετής παραμορφώσεις (...) Οι εκτεθειμένοι σε ακτινοβολία γονείς αποκτούν παιδιά με μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων του κεντρικού νευρικού συστήματος και άλλων προβλημάτων υγείας

Το πρόβλημα είναι ότι παρά τις τόσες έρευνες που δείχνουν αρνητικές βιολογικές επιπτώσεις, υπάρχει μια ενορχηστρωμένη καμπάνια, για να αγνοηθούν και να δυσφημιστούν οι αγγελιοφόροι τους.

Οι μελέτες δεν είναι γενικώς γνωστές στις αρχές, οι οποίες εμπιστεύονται οργανισμούς που θεωρητικά είναι έμπιστοι αλλά ηθελημένα παρουσιάζουν ελλιπώς τις δημοσιευμένες μελέτες. Το γεγονός αυτό συνεχίζει να καθυστερεί την λήψη μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας, διατηρώντας την μη αποδεδειγμένη υπόθεση ότι η θέρμανση των ιστών είναι η μόνη επίδραση"

Δρ. Neil Cherry, Πανεπιστήμιο Lincoln Νέας Ζηλανδίας[12]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι εκατοντάδες/χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα πιθανώς καρκινογόνα επίπεδα

Η διαφορά ανάμεσα στα επιτρεπτά και στα προτεινόμενα όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι όντως πολύ μεγάλη και κάποιοι μπορεί να απορρίψουν τα προτεινόμενα όρια έκθεσης ως μη συστημικά.

Αλλά, το γεγονός ότι είναι εκατοντάδες/χιλιάδες φορές υψηλότερα από τα επίπεδα στα οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τα έχει εντάξει στα πιθανά καρκινογόνα (Group 2B possibly carcinogenic to humans) είναι και αυτό ασήμαντο;

Για παράδειγμα, τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων (από καλώδια ρεύματος, μετασχηματιστές κλπ), έχουν ενταχθεί στα πιθανά καρκινογόνα με βάση έρευνες για στατιστικό διπλασιασμό της παιδικής λευχαιμίας σε μέσους όρους έκθεσης 300-400nT.

Ποιο είναι το όριο έκθεσης που επιτρέπει η νομοθεσία στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες; 100.000nT για το γενικό πληθυσμό και 1.000.000nT για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους….

Παρακάτω θα διαβάσετε, περισσότερες πληροφορίες για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και γιατί ενδεχομένως έχει πολλούς καλούς λόγους (που δεν έχουν σχέση με την υγεία), για να μην αναβαθμίζει τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία στα αποδεδειγμένα καρκινογόνα.

“Εκτός από τα εργαστηριακά ευρήματα σχετικά με τις γενετικές βλάβες και τη στειρότητα, οι επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν όλο και περισσότερο την έκθεση σε ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία με προβλήματα υγείας, γενετικές βλάβες και καρκίνο σε ανθρώπινους πληθυσμούς.

Πιο συγκεκριμένα, τα ELF EMF από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και μετασχηματιστές υψηλής τάσης (50–60Hz) συνδέονται με την παιδική λευχαιμία και άλλους τύπους καρκίνου για εντάσεις μαγνητικού πεδίου έως 2 mG (0,2 μT) ή αποστάσεις από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας έως 600m και εντάσεις ηλεκτρικού πεδίου έως 10V/m.

Τα EMF από διάφορες κεραίες, ιδίως ραδιοφωνικές εκπομπές και κεραίες κινητής τηλεφωνίας, έχουν συνδεθεί με διάφορες μορφές καρκίνου και γενετικές βλάβες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 15–20 ετών, επιδημιολογικές μελέτες βρίσκουν μια αυξανόμενη συσχέτιση μεταξύ της χρήσης κινητών ή ασύρματων τηλεφώνων και των όγκων του εγκεφάλου στους ανθρώπους.”

Δημήτριος Παναγόπουλος, Διδάκτωρ Βιοφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ειδικός στις Βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields 2025 [2]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι τα ίδια είτε αφορούν έκθεση 5 λεπτών είτε έκθεση 50 ετών

Σύμφωνα με την ICNIRP, η θερμική ή νευροφυσιολογική επίδραση είναι άμεση και θα εκδηλωθεί μέσα σε δευτερόλεπτα ή λεπτά, όχι χρόνια.

Αν η ένταση του πεδίου δεν προκαλεί καμία άμεση θερμική ή νευροφυσιολογική επίδραση, τότε η μακροχρόνια έκθεση δεν θεωρείται ότι προκαλεί σωρευτικό αποτέλεσμα.

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την ICNIRP, αν ένα πεδίο δεν προκαλεί βλάβη σε 5 λεπτά, τότε δεν θα προκαλέσει βλάβη ούτε μετά από 50 χρόνια συνεχούς έκθεσης…

“Τα όρια έκθεσης σε ασύρματη ακτινοβολία της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Επικοινωνιών των ΗΠΑ (FCC) και της Διεθνούς Επιτροπής για την Προστασία από Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες (ICNIRP) είναι ανεπαρκή για την προστασία της υγείας. Αγνοούν εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες που τεκμηριώνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία σε ασύρματες εκθέσεις κάτω από την κατώτατη δόση που ισχυρίζονται αυτοί οι οργανισμοί, η οποία χρησιμοποιήθηκε για τον καθορισμό ορίων ανθρώπινης έκθεσης.”

Διεθνής Επιτροπή για τις Βιολογικές Επιπτώσεις των Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ICBE-EMF)[13]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι τα ίδια και για τις ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού (παιδιά, κυοφορούσες, ηλικιωμένοι, ασθενείς)

Τα επιτρεπτά όρια της ICNIRP είναι τα ίδια για όλο τον γενικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, εγκύων, ηλικιωμένων και ασθενών.

Η ICNIRP και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εξηγούν ότι:

Τα όρια για τον γενικό πληθυσμό έχουν ενσωματωμένους μεγάλους παράγοντες ασφαλείας, της τάξης του 50 έως 100 φορές χαμηλότερα από τα επίπεδα όπου εμφανίζονται αποδεδειγμένες βιολογικές επιδράσεις.

Αυτοί οι συντελεστές ασφαλείας θεωρούνται επαρκείς για να προστατεύσουν όλες τις ηλικίες και καταστάσεις υγείας, ακόμη κι αν κάποιος είναι πιο ευαίσθητος.

Δεν υπάρχει τεκμηριωμένο στοιχείο ότι τα παιδιά ή οι έγκυες έχουν ποσοτικά διαφορετική ευαισθησία στους μηχανισμούς έκθεσης που λαμβάνει υπόψη η ICNIRP (διέγερση ή θέρμανση).

Στην Ελλάδα, υπάρχει μείωση επιπλέον μείωση 10%, μόνο στα όρια των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων υψηλών συχνοτήτων (ασύρματες ακτινοβολίες) σε αποστάσεις <300 μέτρων από σχολεία και νοσοκομεία, όμως αυτό στην πράξη είναι μικρής σημασίας δεδομένης της τεράστιας διαφοράς με τα προτεινόμενα όρια έκθεσης.

“Τα παιδιά είναι πιθανώς περισσότερο ευάλωτα στις ακτινοβολίες εξαιτίας του αναπτυσσόμενου νευρικού τους συστήματος, της μεγαλύτερης απορρόφησης ενέργειας από τον εγκέφαλο και του μεγαλύτερου χρόνου εφόρου ζωής έκθεσης”

Πόρισμα ερευνών του Βρετανικού Κοινοβουλίου (Stewart Report) [38]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι ακόμη πιο υψηλά για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους

Η ICNIRP έχει πολύ υψηλότερα όρια έκθεσης για τους επαγγελματικά εκτεθειμένους, γιατί υποτίθεται ότι υπάρχει έλεγχος, ενημέρωση, περιορισμένος χρόνος έκθεσης και ιατρική παρακολούθηση…

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης δεν λαμβάνουν υπόψη τους το (πολύ σημαντικό) είδος της κυματομορφής

Τα όρια που ορίζει η νομοθεσία διαχωρίζουν τις ακτινοβολίες μόνο με βάση την συχνότητα και όχι την κυματομορφή, που φαίνεται ότι αποτελεί ένα βιολογικά ισχυρό παράγοντα

Το τελευταίο σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθότι το μεγαλύτερο πλέον μέρος της ακτινοβολίας που δεχόμαστε οφείλεται στις νέου τύπου ασύρματες ακτινοβολίες από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας, τα κινητά τηλέφωνα, τις βάσεις των ασύρματων τηλεφώνων και τα ασύρματα μόντεμ, οι οποίες έχουν κυματομορφή με περιοδικούς παλμούς υψηλής έντασης.

Το 2007, η επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group που έλαβε υπόψη πάνω από 2000 έρευνες στο θέμα των επιδράσεων των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, συμπέρανε ότι:

«Υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία παλμικής διαμόρφωσης μπορεί να έχουν επιπτώσεις υγείας, με μακροχρόνια έκθεση σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Τα τωρινά όρια έχουν αγνοήσει την διαμόρφωση του κύματος σαν παράγοντα των επιπτώσεων στον άνθρωπο και γι’ αυτό είναι ανεπαρκή για την προστασία του κοινού από την χρόνια έκθεση σε μορφές παλμικά διαμορφωμένων σημάτων»

Όπως παρατηρεί η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής στον οδηγό της “EUROPAEM EMF Guideline 2016 for the prevention, diagnosis and treatment of EMF-related health problems and illnesses”[14]:

1. Δεν έχουν όλα τα σήματα ίδια «συμπεριφορά»

Σύμφωνα με τον οδηγό, δεν αρκεί να εξετάζουμε μόνο τη συχνότητα ή τη μέση ένταση ενός ηλεκτρομαγνητικού πεδίου.

Η δομή του σήματος (δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο μεταβάλλεται η ισχύς του στο χρόνο) παίζει καθοριστικό ρόλο.

Υπάρχουν σήματα συνεχούς εκπομπής (όπως τα FM ραδιοφωνικά σήματα), και σήματα παλμικής εκπομπής (όπως GSM, UMTS, LTE, Wi-Fi).

Στα δεύτερα, η ισχύς δεν είναι σταθερή, αλλά “αναβοσβήνει” με πολύ γρήγορους παλμούς — εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο.

Αυτό σημαίνει ότι, ενώ ο μέσος όρος (RMS) της ακτινοβολίας μπορεί να είναι χαμηλός, οι στιγμιαίες αιχμές (PEAK) μπορούν να είναι πολύ πιο έντονες, και αυτές οι απότομες μεταβολές (με πολύ μικρό risetime, δηλαδή πολύ απότομο ανέβασμα ισχύος) φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη βιολογική σημασία.

2. Το “risetime” και η παλμικότητα (ELF modulation) παίζουν ρόλο

Η EUROPAEM αναφέρει ότι λαμβάνει υπόψη χαρακτηριστικά όπως το risetime (ΔT) και το περιοδικό “pulsing” σε χαμηλές συχνότητες (ELF modulation).

Τι σημαίνουν αυτά:

Risetime (ΔT): Ο χρόνος που χρειάζεται το σήμα για να περάσει από το μηδέν στο μέγιστο. Όσο πιο μικρός είναι αυτός ο χρόνος, τόσο πιο απότομο είναι το “σοκ” που δέχεται το βιολογικό σύστημα. Τα τετράγωνα (rectangular) σήματα, όπως του Wi-Fi, έχουν πολύ μικρό risetime, άρα πολλές υψηλές συχνότητες στη φασματική τους σύνθεση (broad spectrum).

ELF “pulsing”: Πολλά σήματα υψηλής συχνότητας (RF) “διαμορφώνονται” με ρυθμούς πολύ χαμηλής συχνότητας (ELF, κάτω από 100 Hz). Δηλαδή, η ισχύς τους ανεβοκατεβαίνει με έναν περιοδικό τρόπο — κάτι που, σύμφωνα με κάποιες μελέτες, μπορεί να συγχρονίζεται ή να παρεμβαίνει σε βιολογικούς ρυθμούς (όπως εγκεφαλικά κύματα ή κυτταρικές διεργασίες).

Αυτός ο συνδυασμός υψηλής συχνότητας + χαμηλής συχνότητας διαμόρφωσης κάνει ορισμένα σήματα (όπως Wi-Fi, GSM, LTE) πιο βιολογικά δραστικά σε μη θερμικά επίπεδα.

3. Τα προτεινόμενα όρια θα πρέπει να είναι διαφορετικά ανάλογα με την πηγή

Η EUROPAEM υιοθετεί την αρχή της προφύλαξης, και γι’ αυτό προσαρμόζει τα όρια ανάλογα με τον τύπο του σήματος, θεωρώντας ότι η μορφή και η παλμικότητα μπορεί να παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο με την ένταση.

Με λίγα λόγια:

Δεν είναι μόνο «πόση» ακτινοβολία υπάρχει, αλλά και «πώς» αυτή μεταδίδεται — συνεχώς ή παλμικά.

Σύμφωνα με την EUROPAEM:

Τα FM ραδιοφωνικά σήματα είναι συνεχή και σταθερά και δεν έχουν παλμούς, άρα θεωρούνται λιγότερο βιολογικά ενεργά, γι’ αυτό και τα προτεινόμενα όρια είναι πιο υψηλά.

Τα σήματα τηλεόρασης (DVB-T) έχουν κάποιες μορφές διαμόρφωσης, αλλά όχι τόσο έντονη παλμικότητα — μέτρια όρια.

Τα κινητά (GSM, DECT, UMTS, LTE) εκπέμπουν σε παλμούς με συγκεκριμένες συχνότητες επανάληψης και μικρά risetimes — χαμηλότερα όρια.

Το Wi-Fi και παρόμοιες τεχνολογίες (π.χ. Bluetooth, WLAN) εκπέμπουν πολύ απότομα παλμικά σήματα, με πολύ υψηλή φασματική συνιστώσα και έντονη παλμικότητα, οπότε θεωρούνται οι πιο επιβαρυντικές, και γι’ αυτό η EUROPAEM προτείνει τα χαμηλότερα όρια.

pulsed

Δείτε στον παρακάτω πίνακα την αξιολόγηση των πηγών ασύρματης ακτινοβολίας από την EUROPAEM με βάση την κυματομορφή τους (βρείτε αναλυτικά τα προτεινόμενα όρια έκθεσης στην αρχή του άρθρου):

Τύπος εκπομπής / Πηγή	Χαρακτηριστικά σήματος	Βιολογική επιβάρυνση	Προτεινόμενα όρια EUROPAEM
FM / AM ραδιοφωνία	Σχεδόν συνεχές σήμα, χωρίς παλμούς, μεγάλο risetime	Μέτρια	Υψηλότερα όρια (περισσότερη ανοχή)
DVB-T τηλεόραση	Ημι-παλμικό σήμα, περιοδική διαμόρφωση, μέτριο risetime	Υψηλή	Μέτρια όρια
Κινητή τηλεφωνία (2G/3G/4G - GSM, DECT, UMTS, LTE), Ασύρματα τηλέφων DECT	Παλμικά σήματα, χαμηλές συχνότητες διαμόρφωσης (8 Hz – 2 kHz), απότομα “on/off”	Πολύ υψηλή	Χαμηλά προτεινόμενα όρια
Wi-Fi / WLAN / Bluetooth	Ισχυρά παλμικό, πολύ απότομο, υψηλής συχνότητας παλμοί, πολύ σύντομο risetime	Ακραία	Πολύ χαμηλά προτεινόμενα όρια

“Το πρόβλημα είναι ότι οι τεχνητές ακτινοβολίες δεν είναι «φυσιολογικές». Είναι τεχνουργήματα με ασυνήθιστες εντάσεις, χαρακτηριστικά εκπομπής σήματος, ψηφιακά πρωτόκολλα και κυματομορφές, που δεν συναντώνται στη φύση. Και μπορούν να αποπροσανατολίσουν τα κύτταρα με εκατομμύρια τρόπους”

Blake Levit, συγγραφέας του βιβλίου “Electromagnetic Fields, A Consumer’s Guide to the Issues and How to Protect Ourselves”[15]

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης βασίζονται στις μέσες τιμές και όχι στις (πολύ υψηλότερες στα νέα παλμικά σήματα Wi-Fi, DECT κλπ) μέγιστες τιμές ακτινοβολίας

Η τιμή πυκνότητας ισχύος PEAK (ή στιγμιαία μέγιστη τιμή) δείχνει τη μέγιστη ένταση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που καταγράφεται σε μια δεδομένη χρονική στιγμή.

Στην περίπτωση παλμικών σημάτων, όπως αυτά που εκπέμπονται από Wi-Fi, κινητά τηλέφωνα ή κεραίες κινητής, η τιμή PEAK λαμβάνει υπόψη και τις κορυφές των παλμών, οι οποίες θεωρούνται βιολογικά πιο επιβαρυντικές, ακόμη κι αν διαρκούν ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου.

Αυτή η παράμετρος (PEAK) είναι σημαντική για οργανισμούς και ομάδες που προτείνουν προληπτικά όρια έκθεσης, όπως το BioInitiative Working Group ή η EUROPAEM, καθώς οι προτάσεις τους βασίζονται σε ευρήματα μη θερμικών επιδράσεων — δηλαδή σε βιολογικές αντιδράσεις που δεν συνδέονται με αύξηση της θερμοκρασίας των ιστών, αλλά με πιθανές μεταβολές σε κυτταρικές λειτουργίες.

Αντίθετα, η τιμή πυκνότητας ισχύος RMS (Root Mean Square) ή AVG (average) εκφράζει τη μέση τιμή ακτινοβολίας μέσα σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.

Επειδή υπολογίζει έναν μέσο όρο, η τιμή RMS είναι πολύ χαμηλότερη από τις στιγμιαίες μέγιστες (PEAK), ειδικά σε παλμικά σήματα όπως το Wi-Fi.

Η τιμή RMS είναι εκείνη που χρησιμοποιείται για τη σύγκριση με τα επίσημα επιτρεπτά όρια έκθεσης, όπως αυτά που έχει θεσπίσει η ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection) και έχουν υιοθετηθεί από τη νομοθεσία των περισσότερων χωρών.

H ICNIRP στις “Guidelines for limiting exposure to time-varying electric, magnetic and electromagnetic fields (100 kHz – 300 GHz)” προβλέπει όρια έκθεσης που βασίζονται σε μέση τιμή του πεδίου (rms) σε καθορισμένο χρονικό διάστημα και ακολουθείται και από την Ελλάδα (Υ.Α. 2300 ΕΦΑ, ΦΕΚ 346/Β/3-3-2008 - «Τρόπος διενέργειας των μετρήσεων για την τήρηση των ορίων ασφαλούς έκθεσης του κοινού σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από κάθε κεραία»).

Τα όρια αυτά βασίζονται κυρίως στην πρόληψη θερμικών επιδράσεων — δηλαδή στο να μην αυξάνεται η θερμοκρασία των ιστών σε επίπεδα που θα μπορούσαν να είναι επιβλαβή.

Οι μέσες τιμές (RMS) δεν αντικατοπτρίζουν τις αιχμές της ακτινοβολίας, οι οποίες, σύμφωνα με αρκετές μελέτες, έχουν βιολογική σημασία, ακόμη κι αν δεν αυξάνουν τη θερμοκρασία.

Δείτε για παράδειγμα την εκπομπή παλμικού σήματος από WiFi router:

rms vs peak

“Όλα τα ανθρωπογενή ηλεκτρομαγνητικά πεδία (ΗΜΠ) και η αντίστοιχη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι πλήρως πολωμένα και συνεκτικά, καθώς παράγονται από ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά κυκλώματα/κεραίες με συγκεκριμένα γεωμετρικά σχήματα.

Επιπλέον, τα περισσότερα ανθρωπογενή ΗΜΠ και ιδιαίτερα αυτά που παράγονται από συσκευές/κεραίες ασύρματης επικοινωνίας κινητά/"έξυπνα" τηλέφωνα και αντίστοιχες κεραίες βάσης, ασύρματα οικιακά (DECT: Ψηφιακά Βελτιωμένες Ασύρματες Τηλεπικοινωνίες), δρομολογητές "ασύρματης πιστότητας" (Wi-Fi) για ασύρματη σύνδεση στο Διαδίκτυο, ασύρματη σύνδεση "bluetooth" μεταξύ ηλεκτρονικών συσκευών κ.λπ.], είναι ταλαντούμενα και ιδιαίτερα μεταβλητά σε κάθε στιγμή, ειδικά στην έντασή τους.

Όλοι οι τύποι ΗΜΠ αποτελούνται από κύματα φέροντος μικροκύματος (MW) (300MHz-300GHz), διαμορφωμένα, κυρίως από σήματα Εξαιρετικά Χαμηλής Συχνότητας (ELF: 3–3.000Hz) ή Πολύ Χαμηλής Συχνότητας (VLF: 3–30kHz), και περιλαμβάνονται σε παλμούς ενεργοποίησης/απενεργοποίησης που επαναλαμβάνονται σε διάφορους ρυθμούς ELF.

Επιπλέον, εμφανίζουν έντονη τυχαία μεταβλητότητα στα πλάτη του σήματος τους με συχνότητες στη ζώνη εξαιρετικά χαμηλής συχνότητας (ULF: 0–3Hz). Η ζώνη MW είναι μέρος της ευρύτερης ζώνης ραδιοσυχνοτήτων (RF: 300kHz–300GHz).

Επομένως, παρόλο που όλα τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία WC αναφέρονται συνήθως απλώς ως ηλεκτρομαγνητικά πεδία "RF", στην πραγματικότητα είναι ένας συνδυασμός ηλεκτρομαγνητικών πεδίων RF/MW, ELF και ULF. Τα νεότερα συστήματα 3G, 4G, 5G έχουν βασική συχνότητα επανάληψης πλαισίου (ονομαστικά) στα 100Hz και εμφανίζουν αυξανόμενη μεταβλητότητα στους παλμούς/σήματα τους λόγω των ολοένα και μεγαλύτερων ποσοτήτων μεταβλητών πληροφοριών που μεταφέρουν (ομιλία, εικόνες, βίντεο, Διαδίκτυο κ.λπ.).”

Δημήτριος Παναγόπουλος, Διδάκτωρ Βιοφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Ειδικός στις Βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ανθρωπογενών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields 2025 [2]

Ποιος ορίζει τα επιτρεπτά όρια έκθεσης σε τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία;

Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης σε τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF), όπως αυτά που προέρχονται από ραδιοσυχνότητες (RF), ηλεκτρικά δίκτυα ή άλλες τεχνητές πηγές, ορίζονται κυρίως από την Διεθνή Επιτροπή για την Προστασία από τη Μη Ιονίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP), η οποία δημοσιεύει οδηγίες για τα όρια έκθεσης.

Αυτές οι οδηγίες υιοθετούνται από τις περισσότερες χώρες και οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), η Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικές ρυθμιστικές αρχές (π.χ. η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας – ΕΕΑΕ στην Ελλάδα).

Είναι η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από τη Μη Ιονίζουσα Ακτινοβολία (ICNIRP) αμερόληπτη;

Υπάρχει εκτεταμένη κριτική κατά της ICNIRP, για έλλειψη αμεροληψίας και επιρροή οικονομικών συμφερόντων.

Πολλοί επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και μελέτες κατηγορούν την ICNIRP ότι:

Έχει στενούς δεσμούς με βιομηχανίες τηλεπικοινωνιών και στρατιωτικών, που επηρεάζουν τις συστάσεις της, προτιμώντας οικονομικά συμφέροντα (π.χ. επέκταση 5G) έναντι της υγείας.

Διατηρεί συγκρούσεις συμφερόντων (conflicts of interest), με μέλη που έχουν χρηματοδοτήσεις από εταιρείες, και κατηγορείται για μη ηθική διεξαγωγή επιστημονικών ανασκοπήσεων και κακή διακυβέρνηση.

Οι οδηγίες της βασίζονται σε παρωχημένες υποθέσεις, αγνοώντας νέες έρευνες για μη θερμικά εφέ (π.χ. καρκίνο, νευρολογικές επιδράσεις), και δεν εκπροσωπούν την πλήρη επιστημονική κοινότητα.

Η ICNIRP έχει απαντήσει απορρίπτοντας αυτές τις κατηγορίες ως αβάσιμες, ισχυριζόμενη ότι είναι ανεξάρτητη και βασίζεται σε επιστήμη.

«Αυτοαναφορικές συγγραφικές ομάδες πίσω από τις οδηγίες προστασίας από την ακτινοβολία της ICNIRP 2020»

Η μελέτη των Nordhagen και Flydal "Self-referencing authorships behind the ICNIRP 2020 radiation protection guidelines"[16] υποστηρίζει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές ICNIRP 2020 δεν βασίζονται σε μια ευρεία και αντικειμενική επιστημονική βάση, αλλά κυρίως σε δημοσιεύσεις από ένα μικρό, "κλειστό δίκτυο" ερευνητών που συνδέονται μεταξύ τους.

Οι συγγραφείς πραγματοποίησαν μια βιβλιομετρική ανάλυση (ανάλυση των αναφορών και των συγγραφέων) της βιβλιογραφίας που χρησιμοποίησε η ICNIRP για να στηρίξει τις κατευθυντήριες γραμμές του 2020.

Διαπίστωσαν ότι η ICNIRP 2020, καθώς και η συντριπτική πλειονότητα της υποστηρικτικής βιβλιογραφίας που αναφέρει, προέρχεται από ένα δίκτυο συνεργαζόμενων συγγραφέων με έναν πυρήνα μόλις 17 ερευνητών.

Πολλά από αυτά τα άτομα συνδέονται είτε με την ίδια την ICNIRP είτε με τον οργανισμό IEEE, ενώ ορισμένοι ήταν και οι ίδιοι συγγραφείς των κατευθυντήριων γραμμών του 2020.

Η μελέτη υποστηρίζει ότι αυτή η πρακτική δημιουργεί έναν "θάλαμο ηχούς", όπου η ομάδα ενισχύει τις δικές της προϋπάρχουσες απόψεις.

Αυτό το κλειστό δίκτυο, σύμφωνα με τη μελέτη, ενισχύει την άποψη της ICNIRP ότι μόνο οι θερμικές επιδράσεις (δηλαδή η θέρμανση των ιστών) από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (EMF) είναι επιστημονικά αποδεδειγμένες ως βλαβερές.

Αυτή η προσέγγιση έρχεται σε αντίθεση με την πλειονότητα των ερευνητικών ευρημάτων εκτός αυτού του δικτύου, τα οποία μπορεί να υποδεικνύουν μη θερμικές ή βιολογικές επιδράσεις σε χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης.

Ακόμη και οι βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις που η ICNIRP 2020 παρουσιάζει ως προερχόμενες από "ανεξάρτητες επιτροπές", στην πραγματικότητα προέρχονται από το ίδιο άτυπο δίκτυο συνεργαζόμενων συγγραφέων.

Δηλαδή, οι κύριοι ερευνητές των οδηγιών στηρίζουν τις συστάσεις τους κυρίως σε δικές τους μελέτες και αναφορές, κάτι που μπορεί να εγείρει ζητήματα αντικειμενικότητας και πλήρους επιστημονικής κάλυψης.

Οι κατευθυντήριες γραμμές ICNIRP 2020 αποτυγχάνουν να πληρούν θεμελιώδεις απαιτήσεις επιστημονικής ποιότητας και, ως εκ τούτου, δεν είναι κατάλληλες για να αποτελέσουν τη βάση για τον καθορισμό ορίων έκθεσης για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και η μελέτη των Melnick, R.L., Moskowitz, J.M., Héroux, P. et al. The WHO-commissioned systematic reviews on health effects of radiofrequency radiation provide no assurance of safety.[17]

Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η "εκτεταμένη συμμετοχή" νυν και πρώην μελών της ICNIRP τόσο στον σχεδιασμό των πρωτοκόλλων όσο και στη διεξαγωγή των ίδιων των ανασκοπήσεων "εγείρει σοβαρές ανησυχίες για πιθανή μεροληψία".

Τονίζουν ότι όλες οι ομάδες εργασίας που συστάθηκαν από τον ΠΟΥ είχαν τουλάχιστον ένα μέλος της ICNIRP, ενώ ορισμένες είχαν πολλά.

Σημειώνουν επίσης ότι ορισμένα μέλη της ICNIRP συμμετείχαν σε πολλαπλές ομάδες εργασίας του ΠΟΥ, ενισχύοντας περαιτέρω την επιρροή τους στη διαδικασία.

Η ουσία αυτού του επιχειρήματος είναι ότι, κατά τους Melnick et al., ο ΠΟΥ ανέθεσε σε μέλη της ICNIRP (του οργανισμού που ήδη έχει θέσει τα υπάρχοντα όρια ασφαλείας, τα οποία βασίζονται μόνο σε θερμικές επιδράσεις) να αξιολογήσουν την επιστημονική βιβλιογραφία (συμπεριλαμβανομένων των μελετών για μη θερμικές επιδράσεις).

Αυτό, σύμφωνα με τη μελέτη, δημιουργεί μια θεμελιώδη μεροληψία, καθώς τα άτομα αυτά είναι λιγότερο πιθανό να καταλήξουν σε συμπεράσματα που θα αμφισβητούσαν τα όρια και τη μεθοδολογία που ο δικός τους οργανισμός (ICNIRP) έχει ήδη καθιερώσει.

“Λόγω σοβαρών μεθοδολογικών ελαττωμάτων και αδυναμιών στη διεξαγωγή των αξιολογήσεων και μετα-αναλύσεων σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση σε RF-EMF, οι συστηματικές ανασκοπήσεις που έχουν ανατεθεί από τον ΠΟΥ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως απόδειξη της ασφάλειας των κινητών τηλεφώνων και άλλων ασύρματων συσκευών επικοινωνίας. Ωστόσο, συστηματική ανασκόπηση για τον καρκίνο των ζώων, η οποία αξιολογήθηκε ως «υψηλής βεβαιότητας αποδεικτικών στοιχείων» για τα καρδιακά σβαννώματα και «μέτριας βεβαιότητας αποδεικτικών στοιχείων» για τα γλοιώματα του εγκεφάλου, παρείχε ποσοτικές πληροφορίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό ορίων έκθεσης με βάση τη μείωση του κινδύνου καρκίνου. Οι πολλαπλές και σημαντικές δοσοεξαρτώμενες ανεπιθύμητες παρενέργειες που βρέθηκαν στις συστηματικές ανασκοπήσεις στη γονιμότητα των ανδρών και στην έκβαση της εγκυμοσύνης και του τοκετού θα πρέπει επίσης να χρησιμεύσουν ως βάση για πολιτικές αποφάσεις για τη μείωση των ορίων έκθεσης και τη μείωση των κινδύνων για την ανθρώπινη αναπαραγωγική ικανότητα. Η αναφορά των επιβλαβών επιπτώσεων (π.χ. καρκίνος, αναπαραγωγική τοξικότητα κ.λπ.) σε δόσεις κάτω από το όριο δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία που υποστηρίζει η ICNIRP καταδεικνύει ότι τα τρέχοντα όρια έκθεσης σε RF-EMF, τα οποία καθορίστηκαν με την εφαρμογή αυθαίρετων παραγόντων αβεβαιότητας στην υποτιθέμενη αρνητική δόση κατωφλίου τους, στερούνται επιστημονικής αξιοπιστίας.”

Ερευνητές Melnick, R.L., Moskowitz, J.M., Héroux, P. et al. The WHO-commissioned systematic reviews on health effects of radiofrequency radiation provide no assurance of safety[18]

Ευρωβουλευτές καταγγέλλουν το δίκτυο και τις πρακτικές της ICNIRP

Ο Dr. Klaus Buchner, Γερμανός φυσικός και πρώην ευρωβουλευτής (Ομάδα Πρασίνων / Greens-EFA), καθηγητής φυσικής στο Technical University of Munich και η Michèle Rivasi, Γαλλίδα ευρωβουλευτής (Greens/EFA), βιολόγος και περιβαλλοντική ακτιβίστρια, κατέθεσαν εκτενή αναφορά στο Ευρωκοινοβούλιο με τίτλο “The International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection: Conflicts of interest, corporate capture and the push for 5G” («Η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία από Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες: Συγκρούσεις συμφερόντων, εταιρική σύλληψη και η προώθηση του 5G»)[19].

Οι συγγραφείς επικρίνουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μεγάλη της εξάρτηση από την ICNIRP και παρόμοιους φορείς, τους οποίους θεωρούν ότι στερούνται διαφάνειας και ανεξαρτησίας, και τονίζουν την ανάγκη για αληθινή επιστήμη για την προστασία της δημόσιας υγείας. Ζητούν επείγουσα πολιτική ευθύνη για την αντιμετώπιση αυτών των συγκρούσεων συμφερόντων.

Η σημαντική επιρροή της ICNIRP πηγάζει από τον αναγνωρισμένο συμβουλευτικό της ρόλο προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον ΠΟΥ και πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, καθιστώντας την καθοριστική στη διαμόρφωση της προστασίας της δημόσιας υγείας που σχετίζεται με την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Παρά ταύτα, η ICNIRP λειτουργεί ως ιδιωτικός, αυτοδιοικούμενος φορέας με περιορισμένη δημόσια λογοδοσία, επιλέγοντας τα δικά του μέλη και λειτουργώντας κεκλεισμένων των θυρών.

Η έκθεση επισημαίνει τα εξής:

Η σύνθεση της ICNIRP είναι εξαιρετικά ομοιογενής, κυριαρχούμενη από φυσικούς επιστήμονες και μηχανικούς, με πολύ περιορισμένη εκπροσώπηση από βιολόγους, ιατρούς, επιδημιολόγους ή εμπειρογνώμονες αξιολόγησης κινδύνου.
Η ICNIRP φέρεται να λειτουργεί μέσα σε ένα κλειστό δίκτυο επιστημόνων που ανακυκλώνονται σε επιτροπές του ΠΟΥ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων θεσμών. Αυτή η διαπλοκή εμποδίζει την πολυφωνία και την ουσιαστική ανεξάρτητη αξιολόγηση.
Η διαδικασία επιλογής είναι αυτοδιαιωνιζόμενη, ευνοώντας άτομα με παρόμοιο τρόπο σκέψης που τηρούν αυστηρά το παράδειγμα των θερμικών επιδράσεων, ενδεχομένως καταστέλλοντας τις διαφωνούσες επιστημονικές απόψεις.
Η συνεργασία της ICNIRP με το IEEE/ICES, έναν οργανισμό με σημαντική εκπροσώπηση στη βιομηχανία και τον στρατό, εντείνει τις ανησυχίες σχετικά με τις συγκρούσεις συμφερόντων.
Αρκετά μέλη της ICNIRP υπηρετούν ταυτόχρονα σε επιτροπές IEEE/ICES, οι οποίες έχουν επηρεάσει τις πρόσφατες ενημερώσεις των κατευθυντήριων γραμμών της ICNIRP, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την επιρροή της βιομηχανίας σε υποτιθέμενα ανεξάρτητα πρότυπα.
Πολλά μέλη της ICNIRP έχουν ή είχαν σχέσεις με βιομηχανίες τηλεπικοινωνιών ή οργανισμούς που προωθούν την εμπορική ανάπτυξη της ασύρματης τεχνολογίας.
Ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών υποστηρίζει δημόσια τις κατευθυντήριες γραμμές της ICNIRP, θεωρώντας τες ως εναρμονισμένα όρια ωφέλιμα για τις επιχειρήσεις και δεν ασκεί πιέσεις για αυστηρότερα πρότυπα, κάτι που είναι ασυνήθιστο σε σύγκριση με την τυπική κανονιστική συμπεριφορά της βιομηχανίας. Αυτή η αποδοχή υποδηλώνει σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ της ICNIRP και των εταιρειών τηλεπικοινωνιών, ενισχύοντας τις υποψίες για εταιρική κατάληψη.
Πολλά μέλη της ICNIRP διεξάγουν έρευνα που χρηματοδοτείται εν μέρει από τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών ή από συναφείς φορείς, με πολλαπλές μελέτες να επιβεβαιώνουν ότι οι πηγές χρηματοδότησης επηρεάζουν τα ερευνητικά αποτελέσματα.
Παρά την επίγνωση των μεροληψιών χρηματοδότησης, τα μέλη της ICNIRP διατηρούν την απόρριψη μελετών που δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα, όπως οι μελέτες σε ζώα του NTP.
Οι κατευθυντήριες γραμμές της ICNIRP επικεντρώνονται μόνο στα θερμικά αποτελέσματα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, αγνοώντας μη-θερμικές βιολογικές επιπτώσεις που αναδεικνύονται σε άλλες έρευνες. Αυτό οδηγεί, σε υπερβολικά ελαστικά όρια έκθεσης.
Η ICNIRP παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτάχυνση της ανάπτυξης του 5G, χωρίς να απαιτείται ολοκληρωμένη ανεξάρτητη εκτίμηση κινδύνου για τη δημόσια υγεία.
Η ICNIRP, ως ΜΚΟ με έδρα τη Γερμανία, δεν υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο αλλά έχει σημαντική επιρροή στις πολιτικές της ΕΕ και του ΠΟΥ.
Το τρέχον μοντέλο έρχεται σε αντίθεση με άλλα συμβουλευτικά όργανα δημόσιας υγείας, τα οποία διατηρούν ευρύτερη εμπειρογνωμοσύνη και αυστηρότερες πολιτικές σύγκρουσης συμφερόντων.
Ο Michael Repacholi, ιδρυτής της ICNIRP και μακροχρόνιος ηγέτη του Προγράμματος Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων του ΠΟΥ, ο οποίος διατηρεί στενούς δεσμούς με τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, εγείρει ανησυχίες σχετικά με την επιρροή του κλάδου στις κατευθυντήριες γραμμές για την υγεία.
Η ηγεσία του Repacholi έδωσε προτεραιότητα στις θερμικές επιπτώσεις ως τη μόνη ανησυχία για την υγεία, απορρίπτοντας τις μη θερμικές βιολογικές επιπτώσεις παρά τα αυξανόμενα στοιχεία.
Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι το Πρόγραμμα Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων του ΠΟΥ έλαβε σημαντική χρηματοδότηση από βιομηχανικούς ομίλους όπως το Mobile Manufacturers Forum και η Motorola, με την Repacholi να διευκολύνει αυτές τις ρυθμίσεις.
Όλα τα παραπάνω θυμίζουν τακτικές της καπνοβιομηχανίας, όπου η επιστημονική αβεβαιότητα αξιοποιείται για την καθυστέρηση της ρύθμισης.
Οι εθνικές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις συμβουλές της ICNIRP, ουσιαστικά κατοχυρώνοντας τις κατευθυντήριες γραμμές της στον νόμο, αν και η ίδια η ICNIRP δεν είναι δημόσιος φορέας και δεν είναι δημοκρατικά υπόλογη.
Η οικονομική σημασία του τομέα των τηλεπικοινωνιών και τα μεγάλα έσοδα από τις δημοπρασίες φάσματος ενδέχεται να επηρεάζουν την κανονιστική αδράνεια.
Οι ασφαλιστικές εταιρείες εκφράζουν ανησυχία για τους κινδύνους των ΗΜΠ και τις αναδυόμενες υποχρεώσεις, αντανακλώντας την αβεβαιότητα σχετικά με τα ισχύοντα πρότυπα ασφαλείας.
Ενώ η ICNIRP δεν μπορεί να κατηγορηθεί αποκλειστικά εάν μελλοντικά στοιχεία αποδείξουν βλάβες από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, οι κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρουν την ευθύνη για την εμπιστοσύνη στις οδηγίες της και την αδυναμία εφαρμογής των αρχών προφύλαξης.
Υπάρχει πιεστική ανάγκη για ένα νέο, δημόσια υπόλογο, πλήρως ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο για τις μη ιονίζουσες ακτινοβολίες στο πλαίσιο της ΕΕ.

Η έκθεση καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να σταματήσει τη χρηματοδότηση της ICNIRP και να ανακατευθύνει τους πόρους για τη δημιουργία μιας τέτοιας οντότητας, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους προϋπολογισμούς Έρευνας και Ανάπτυξης.

Οι έρευνες στις οποίες βασίζεται η διατήρηση των υψηλών επιτρεπτών ορίων έκθεσης έχουν την στήριξη ή χρηματοδότηση της βιομηχανίας κινητής/ασύρματης τηλεπικοινωνίας

Ο ερευνητής James C. Lin, στην μελέτη του «Health and safety practices and policies concerning human exposure to RF/microwave radiation» (2025)[20], θέτει υπό αμφισβήτηση, όχι μόνο τα επιτρεπτά όρια έκθεσης και τη βάση τους, αλλά και το θεσμικό/πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτά διαμορφώνονται, υποστηρίζοντας ότι οι σχέσεις μεταξύ βιομηχανίας, έρευνας και ρύθμισης διαμορφώνουν τελικά τα όρια και τις πολιτικές, και ενδέχεται να είναι λιγότερο προστατευτικά απ’ όσο απαιτεί η επιστήμη των βιολογικών επιδράσεων.

Ο James C. Lin είναι Καθηγητής (Professor Emeritus) στο Τμήμα Ηλεκτρικής & Υπολογιστικής Μηχανικής (Electrical & Computer Engineering) στο University of Illinois Chicago (UIC), στο Σικάγο, ΗΠΑ. Έχει διατελέσει πρόεδρος της Bioelectromagnetics Society (1994-95) και ήταν μέλος της ICNIRP (2004-16) όπου υπήρξε και Πρόεδρος της Επιτροπής Φυσικής & Μηχανικής (2008-12). Έχει πολυάριθμες δημοσιεύσεις – βιβλία, άρθρα, κεφάλαια σε συλλογικούς τόμους – και έχει αναγνωριστεί με πολύ σημαντικές διακρίσεις στον τομέα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και της βιοϊατρικής μηχανικής.

Με λίγα λόγια, πρόκειται για έναν έμπειρο και καταξιωμένο επιστήμονα στο πεδίο της ασφάλειας ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και της υγείας που σχετίζεται με ασύρματες τεχνολογίες.

Στο άρθρο, ο Lin αναφέρει ότι το πρόγραμμα WHO EMF Project (WHO-EMF) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας λαμβάνει μέρος της χρηματοδότησής του από τη βιομηχανία τηλεπικοινωνιών και ότι υπάρχει πιθανή σχέση/εξάρτηση μεταξύ βιομηχανίας-τηλεπικοινωνιών και ρυθμιστικών/ερευνητικών οργάνων.

Ο Lin υποστηρίζει ότι τέτοιες σχέσεις μπορούν να οδηγήσουν σε πολιτικές που “ευνοούν” τη βιομηχανία — π.χ., διατήρηση υψηλών ορίων έκθεσης, έμφαση μόνο στις θερμικές επιπτώσεις, παρά την ύπαρξη στοιχείων για μη-θερμικές επιδράσεις.

Η εξάρτηση από χρηματοδότηση της βιομηχανίας σημαίνει ότι οι δημοσιευμένες ανασκοπήσεις ή οι κατευθυντήριες γραμμές υποβαθμίζουν ή αποκλείουν μελέτες που ευνοούν την πρόβλεψη κινδύνων από RF/μικροκύματα και αποτελούν “biased assessments” — δηλαδή υπέρ της θέσης ότι «μόνο η θέρμανση έχει σημασία».

Μα τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι μόνο πιθανά και όχι αποδεδειγμένα καρκινογόνα

Η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) είναι ειδικευμένη υπηρεσία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ / WHO) που ιδρύθηκε το 1965 από τον ΠΟΥ και ασχολείται αποκλειστικά με την έρευνα για τον καρκίνο.

Αξιολογεί επιστημονικά δεδομένα για καρκινογόνες ουσίες, μείγματα, επαγγέλματα και συνθήκες (π.χ. Ομάδες 1, 2A, 2B, 3) και δημοσιεύει τις Μονογραφίες IARC (IARC Monographs), που θεωρούνται παγκόσμιο σημείο αναφοράς.

Τα μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων (ELF, extremely low frequency) έχουν ταξινομηθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) ως «ενδεχομένως καρκινογόνα για τον άνθρωπο» (κατηγορία 2B), με έμφαση στη συσχέτιση με παιδική λευχαιμία, από το 2001.

Αντίστοιχα, τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων (ραδιοσυχνότητες, RF) έχουν επίσης καταταχθεί από την IARC στην κατηγορία 2B ως «ενδεχομένως καρκινογόνα», κυρίως λόγω ενδείξεων για πιθανή συσχέτιση με κακοήθεις όγκους όπως το γλοιοβλάστωμα του εγκεφάλου, από το 2011.

Η Ομάδα 2B (Group 2B possibly carcinogenic to humans) της Διεθνούς Υπηρεσίας Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) περιλαμβάνει ουσίες για τις οποίες υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία ως προς την καρκινογένεσή τους στον άνθρωπο, αλλά αρκετά στοιχεία από πειράματα σε ζώα.

Πολλές από αυτές φαίνονται "αθώες" στην καθημερινότητά μας (π.χ. φυσικά προϊόντα ή τρόφιμα όπως η αλόε βέρα), ενώ άλλες είναι προφανώς επικίνδυνες (π.χ. χημικά ή καύσιμα όπως βενζίνη, βενζόλιο, DDT, χλωροφόρμιο κ.α.).

Πολλοί υποβαθμίζουν την επικινδυνότητα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων λέγοντας ότι δεν αποτελούν αποδεδειγμένα καρκινογόνα, αλλά μόνο πιθανά καρκινογόνα.

Οι ενστάσεις μας είναι οι εξής:

1. Η ένταξη στα πιθανά καρκινογόνα πρέπει από μόνη της να μας προβληματίσει

2. Δεν αποκλείεται η μελλοντική αναβάθμιση της κλάσης τους

3. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχουν στοιχεία για την ένταξη των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στα αποδεδειγμένα καρκινογόνα

Πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις που περιλαμβάνουν την επανεξέταση δεδομένων του 2017 από τη μελέτη Interphone, τη γαλλική εθνική μελέτη CERENAT του 2014, αρκετές νέες δημοσιεύσεις σχετικά με τα σουηδικά δεδομένα για τον καρκίνο και τα αποτελέσματα 2016 του αμερικανικού Εθνικού Προγράμματος Τοξικολογίας, ανάγκασαν τον σύμβουλο του ΠΟΥ, Δρ Anthony B. Miller, να ζητήσει την κατάταξη της ασύρματης ακτινοβολίας από οποιαδήποτε πηγή (κινητά τηλέφωνα, Wi-Fi, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α.) στα αποδεδειγμένα καρκινογόνα (Group 1 carcinogens).

Ο Δρ Anthony B. Miller, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, εξειδικευμένος στην επιδημιολογία του καρκίνου, ο οποίος δήλωσε σε διάλεξη στις 31 Ιουλίου 2017 στο Wyoming με τη χορηγία του Environmental Health Trust, ότι "Τα στοιχεία που δείχνουν ότι η ασύρματη ακτινοβολία είναι καρκινογόνα έχουν αυξηθεί και δεν μπορούν πλέον να αγνοηθούν"[21].

4. Πριν αποδεχθούμε την θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ως την απόλυτη αλήθεια, γνωρίζουμε ποια πραγματικά συμφέροντα εξυπηρετεί;

Διαβάστε παρακάτω…

Ποιοι χρηματοδοτούν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας; Έκθεση “Follow the Money”

whofollowthemoney

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) θεωρείται συχνά ως η απόλυτη αρχή για τη δημόσια υγεία και οι απόψεις του σχετικά με την ασφάλεια των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (ΗΜΠ) επηρεάζουν πολλές κυβερνήσεις παγκοσμίως.

Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί ανησυχίες από ορισμένους ερευνητές για το κατά πόσο χρηματοδοτήσεις ή θεσμικές σχέσεις μπορεί να επηρεάζουν την αξιολόγηση κινδύνου, κάτι που ο ίδιος ο ΠΟΥ απορρίπτει υποστηρίζοντας ότι βασίζεται σε διεθνείς διαδικασίες peer review.

Για παράδειγμα, η Ένωση Επαγγελματιών Ιατρικής της Αυστραλίας (AMPS) εξέδωσε αναλυτική έκθεση με τον τίτλο «Ακολουθήστε τα Χρήματα», στην οποία διαπιστώνει ότι ο ΠΟΥ δεν ενεργεί ως ανεξάρτητη αρχή, αλλά προς το συμφέρον των επιχειρήσεων και επιτρέπει στις εταιρείες να ασκούν σημαντική επιρροή στη δημόσια υγεία.

Χρησιμοποιώντας τα δημόσια διαθέσιμα δεδομένα χρηματοδότησης του ΠΟΥ για την περίοδο 2022-2023, η έρευνα της AMPS παρατήρησε τα εξής:

Η επενδυτική στρατηγική του ΠΟΥ υπόσχεται ασυνήθιστα υψηλές αποδόσεις (3.400%), δηλώνοντας απόδοση 35 δολαρίων για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται.
Οι δωρητές μπορούν να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι δωρεές τους, δίνοντάς τους άμεση συμβολή στα έργα του ΠΟΥ.
Η πλειονότητα των 100 κορυφαίων δωρητών ήταν φαρμακευτικές εταιρείες ή οργανισμοί που ευθυγραμμίζονταν με φαρμακευτικά συμφέροντα.
Οκτώ κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες (π.χ., Pfizer, Bayer, GSK, Novartis) δώρισαν 28,7 εκατομμύρια δολάρια απευθείας για συγκεκριμένους σκοπούς.
58 οργανισμοί δώρισαν 1,74 δισεκατομμύρια δολάρια, με επικεφαλής το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates (829 εκατομμύρια δολάρια - επένδυσε σημαντικά σε εταιρείες mRNA (BioNTech, CureVac), συνεργάστηκε με την Pfizer) και τη Συμμαχία GAVI (480 εκατομμύρια δολάρια - σημαντικός χρηματοδότης εμβολίων με εκπροσώπηση σε διοικητικά συμβούλια της βιομηχανίας) και ακολουθούν Rotary International, Global Fund, Bloomberg Family Foundation, Wellcome Trust, WHO Foundation, Rockefeller Foundation και άλλοι, όλοι βαθιά συνδεδεμένοι με τα φαρμακευτικά συμφέροντα.
Το 96,5% αυτών των οργανισμών είχε ευθυγραμμίσεις με τη φαρμακευτική βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων, συνεργασιών ή επικαλύψεων διακυβέρνησης.
Η εξάρτηση του ΠΟΥ από τα ειδικά κεφάλαια των δωρητών (70%) δίνει στους δωρητές δυσανάλογη επιρροή στην ατζέντα του.
Η αποδοχή κεφαλαίων απευθείας από φαρμακευτικές εταιρείες παραβιάζει τις οδηγίες του ίδιου του ΠΟΥ.
Το μοντέλο χρηματοδότησης δημιουργεί συγκρούσεις συμφερόντων, υπονομεύοντας την ανεξαρτησία και την εμπιστοσύνη του κοινού του ΠΟΥ.

Στην έρευνα σημειώνονται και τα εξής για τον ρόλο των Φαρμακευτικών Εταιρειών:

Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν πληρώσει δισεκατομμύρια σε πρόστιμα για παράνομη δραστηριότητα, έχουν χειραγωγήσει δεδομένα και έχουν προωθήσει μη ασφαλή φάρμακα.
Ιστορικά και πρόσφατα παραδείγματα (π.χ., η στρατηγική του Rockefeller για την ελονοσία με χρήση DDT, οι αναστολές εμβολίων AstraZeneca) υπογραμμίζουν τους κινδύνους φαρμακευτικής επιρροής.
Οι φαρμακευτικές βιομηχανίες δίνουν προτεραιότητα στα κέρδη, όχι απαραίτητα στη δημόσια υγεία.

Η AMPS καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το μοντέλο χρηματοδότησης του ΠΟΥ επιτρέπει στα συμφέροντα της φαρμακευτικής βιομηχανίας να ασκούν σημαντική επιρροή στην παγκόσμια πολιτική υγείας. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ και θέτει σε κίνδυνο την αμεροληψία του.

Η κυριαρχία των φαρμακευτικών δωρητών βοηθά στην εξήγηση της εστίασης του ΠΟΥ στις φαρμακευτικές παρεμβάσεις στις συνθήκες και τις στρατηγικές του για την υγεία.

Η ακεραιότητα και η αξιοπιστία των αποφάσεων του ΠΟΥ τίθενται έτσι υπό αμφισβήτηση. Τελικά, ο ΠΟΥ και οι φαρμακευτικές εταιρείες ελέγχουν από κοινού την παγκόσμια πολιτική υγείας μέσω της οικονομικής ισχύος.

Η AMPS προτρέπει τις ιατρικές αρχές να:

Αναγνωρίσουν την υπονομευμένη ανεξαρτησία και τη φαρμακευτική επιρροή του ΠΟΥ.
Αναγνωρίσουν ότι οι τρέχουσες συνθήκες του ΠΟΥ δίνουν προτεραιότητα στα συμφέροντα της βιομηχανίας έναντι της δημόσιας υγείας.
Αποσυρθούν από τον ΠΟΥ μέχρι να μπορέσει να επιδείξει ελευθερία από συγκρούσεις συμφερόντων και γνήσια δέσμευση στην παγκόσμια υγεία πέρα από τις φαρμακευτικές ατζέντες.

Ορισμένοι επικριτές του ισχύοντος πλαισίου για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία συνδέουν το θέμα και με ευρύτερες προσεγγίσεις της σύγχρονης ιατρικής και δημόσιας υγείας, υποστηρίζοντας ότι δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη φαρμακευτική αντιμετώπιση αντί στην πρόληψη.

Η έκθεση της AMPS αναγνωρίζει τη σημασία των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων για την υγεία και αναφέρει ότι "υπάρχουν πολλοί τρόποι υποστήριξης της δημόσιας υγείας που δεν περιλαμβάνουν φαρμακευτικά προϊόντα, όπως, ενδεικτικά υγιεινή διατροφή, ενίσχυση της ανοσίας, φυσικά συμπληρώματα διατροφής, άσκηση, καλός ύπνος, καθαρός αέρας και νερό, υγιή σπίτια, περιβάλλοντα χωρίς ηλεκτρομαγνητικά πεδία, θετικά κοινωνικά δίκτυα και μια σειρά από μη φαρμακευτικές επιλογές θεραπείας."

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Ποιοι προτείνουν πολύ χαμηλότερα ασφαλή όρια έκθεσης σε τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία;

Συχνά παρατηρείται, οι προτάσεις για χαμηλότερα όρια να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό, με ορισμένους επικριτές να τις θεωρούν υπερβολικά προληπτικές ή ανεπαρκώς τεκμηριωμένες ή “περιθωριακές”.

Επιπλέον, κάποιοι εκφράζουν την άποψη ότι τα χαμηλότερα προτεινόμενα όρια σχετίζονται με εμπορικές πρακτικές ορισμένων εταιρειών. Κατανοούμε ότι στην εποχή μας, όπου το χρήμα έχει τεράστια επιρροή, αυτό ακούγεται λογικό, αλλά δεν ισχύει. Όπως θα δείτε και στην λίστα με τα προτεινόμενα όρια έκθεσης, δεν υπάρχει όριο που προτείνει η Home Biology.

Τα προληπτικά όρια που παρουσιάζονται εδώ προέρχονται από ανεξάρτητες επιστημονικές ομάδες και φορείς δημόσιας υγείας, οι οποίοι βασίζουν τις προτάσεις τους σε δημοσιευμένη βιβλιογραφία και όχι σε εμπορικά κίνητρα.

Παρακάτω παρουσιάζουμε 6 από τους επιστημονικούς φορείς που φορείς προτείνουν πολύ χαμηλότερα όρια έκθεσης, από αυτά που ορίζει η νομοθεσία. Όπως θα διαπιστώσετε, τα μέλη τους είναι έγκριτοι επιστήμονες, από έγκριτα πανεπιστήμια και με πολλές δημοσιεύσεις στο θέμα των επιπτώσεων από τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Τι ξεχωριστό έχουν αυτοί οι επιστήμονες και γιατί διαφέρουν τόσο πολλοί οι απόψεις τους από τις κατεστημένες απόψεις;

Το ερώτημα αυτό θέλησαν να απαντήσουν οι ερευνητές Steven Weller (Centre for Environmental and Population Health, School of Medicine & Dentistry, Griffith University, Αυστραλία) καιJulie E. McCredden (Oceania Radiofrequency Scientific Advisory Association Inc. - ORSAA, Αυστραλία), στην μελέτη τους “Understanding the public voices and researchers speaking into the 5G narrative”[22].

Οι συγγραφείς, ασχολούνται με θέματα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων και δημόσιας υγείας, ειδικευόμενοι ιδιαίτερα στα RF-EMF και σε τεχνολογίες όπως το 5G.

Οι Weller και McCredden εξέτασαν τα προσόντα, τη χρηματοδότηση και τις συνεργασίες των ερευνητών που είχαν συμμετάσχει στη συζήτηση για το 5G.

Διαπίστωσαν ότι υπήρχαν σε γενικές γραμμές δύο ξεχωριστές ομάδες.

Η πρώτη ομάδα αποτελείται από επιστήμονες που ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία βλάβης, είναι ως επί το πλείστων συνδεδεμένοι με τη βιομηχανία και με ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως. Δεν συμβουλεύουν προφυλάξεις, δεν αλλάζουν τις απόψεις τους και υποβαθμίζουν τα αποτελέσματα των επιστημόνων που ισχυρίζονται ότι υπάρχει βλάβη και έχουν περισσότερη εμπειρία στη φυσική ή τη μηχανική παρά στη βιολογία ή τη βιοφυσική.

Η άλλη ομάδα αποτελείται από τους επιστήμονες, ιατρικούς εμπειρογνώμονες, επιδημιολόγους, βιολόγους και βιοφυσικούς που αναγνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους έκθεσης και προτείνουν μια προληπτική προσέγγιση. Σε αυτούς περιλαμβάνονται επιστήμονες με υψηλά προσόντα, έμπειροι και σεβαστοί, όπως ο καθηγητής Igor Belyaev, ο Δρ James Lin, η καθηγήτρια Fiorella Belpoggi, ο καθηγητής Lennart Hardell κ.α..

Αντίθετα προς μία προηγούμενη άποψη που έλεγε ότι οι ανησυχίες του κοινού για τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι κυρίως αποτέλεσμα συνωμοσιολογίας ή παραπληροφόρησης, οι Weller & McCredden δείχνουν ότι τουλάχιστον σημαντικό τμήμα του κοινού είναι έγκριτοι επιστήμονες και βασίζεται σε υπαρκτά στοιχεία όταν εκφράζει ανησυχίες.

Οι συγγραφείς καταλήγουν στα εξής:

“Σύμφωνα με επαγγελματική ακαδημαϊκή ακεραιότητα, ειδικοί στον τομέα των ΗΜΠ και της υγείας, όπως οι Hardell, Miller και Belyaev, έχουν προειδοποιήσει για βλάβες και έχουν υποστηρίξει την προφύλαξη.

Σε κανέναν από αυτούς τους συγγραφείς δεν έχει προσφερθεί η ιδιότητα μέλους της ICNIRP ή δεν έχει προσκληθεί να συμμετάσχει στην αξιολόγηση και τη συστηματική ανασκόπηση των Κριτηρίων Περιβαλλοντικής Υγείας (EHC) του ΠΟΥ σχετικά με τις συνδέσεις μεταξύ των RF-EMF και μιας σειράς επιπτώσεων στην υγεία (π.χ. καρκίνος, δυσμενείς αναπαραγωγικές επιπτώσεις, γνωστική εξασθένηση, ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία, οξειδωτικό στρες και επιπτώσεις που σχετίζονται με τη θερμότητα).

Οι συγγραφείς που ευθυγραμμίζονται με την ICNIRP ή/και το έργο EMF του ΠΟΥ έχουν την προσοχή των κυβερνήσεων παγκοσμίως.

Αυτή η δεύτερη ομάδα που συνδέεται με τη βιομηχανία ελέγχει την επίσημη αφήγηση. Με αυτόν τον τρόπο, αυτοί οι ερευνητές και το παγκόσμιο δίκτυο συμβουλευτικών οργάνων που αποτελούν έχουν δημιουργήσει ένα οχυρό που προστατεύει τα συμφέροντα της βιομηχανίας διατηρώντας αυτό που ο Maisch ονομάζει «Προκρούστεια Προσέγγιση», όπου όλα τα επιστημονικά στοιχεία που δεν συμφωνούν με το θερμικό υπόβαθρο της γνώσης απλώς αποκόπτονται από την εξέταση.

Υποστηρίζουμε ότι το πραγματικό πρόβλημα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι ότι οι επιβλαβείς εκθέσεις που συζητούνται επί του παρόντος δημιουργούνται από γιγάντιες παγκόσμιες βιομηχανίες από τις οποίες ο κόσμος εξαρτάται όλο και περισσότερο, δηλαδή την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες.

Η παγκόσμια εξάρτηση από οποιαδήποτε περιβαλλοντική τοξίνη αποτελεί ένα «κακό πρόβλημα» με αβεβαιότητα σχετικά με τις μελλοντικές επιπτώσεις, πολύπλοκα διασυνδεδεμένα ζητήματα, δυσεπίλυτες διαφορές στις αξίες των ενδιαφερομένων μερών και αντίσταση στην αλλαγή. Τέτοια προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν χρησιμοποιώντας διάφορες στρατηγικές, συμπεριλαμβανομένων συμμετοχικών και διεπιστημονικών διαδικασιών, ορθολογικού διαλόγου που περιλαμβάνει δημόσιες, επιστημονικές, πολιτικές και βιομηχανικές φωνές και επαναπροσδιορισμού των πρακτικών μηχανικής και τεχνολογίας.

Η υποτίμηση ή η φίμωση των επιστημόνων που επισημαίνουν το πρόβλημα δεν πρόκειται να βοηθήσει στην επίλυσή του. Αντίθετα, η συμβολή αυτών των επιστημόνων, καθώς και του ορθολογικού κοινού, είναι απαραίτητη για την θαρραλέα επίλυση του προβλήματος που απαιτείται επειγόντως, ώστε να μειωθεί η διάβρωση της ανθρώπινης και πλανητικής υγείας που προκαλείται από τις RF-EMF.”

BIOINITIATIVE WORKING GROUP

Η πιο ολοκληρωμένη, ανεξάρτητη και έγκυρη προσπάθεια αποτίμησης των επιπτώσεων από τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία έχει γίνει από την επιστημονική ομάδα BioInitiative Working Group (BIWG).

Η BioInitiative Working Group είναι μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, ερευνητών και επαγγελματιών δημόσιας υγείας, η οποία έχει ως στόχο να συγκεντρώσει, αποτιμήσει και δημοσιοποιήσει την επιστημονική βιβλιογραφία για τις βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (EMF: τόσο χαμηλής συχνότητας – ELF όσο και ραδιοσυχνοτήτων – RF).

Η ομάδα δημοσίευσε σημαντικές εκθέσεις: αρχικά το 2007 (“BioInitiative Report”) και μετά με συνεχείς ενημερώσεις (https://bioinitiative.org/).

Η βασική έκθεση του 2007 εξετάζει πάνω από 2.000 μελέτες σχετικά με EMF και υγεία.

Η ενημέρωση του 2012 (BioInitiative Report 2012) προσέθεσε ανάλυση περίπου 1.800 επιπλέον μελετών.

Δημοσίευσε πίνακες-σύνοψης (“Overall Summary Chart”) με τις συσχετίσεις έκθεσης EMF και επιπτώσεων υγείας.

Προτείνει προληπτικά μέτρα και πιο αυστηρά όρια έκθεσης, πέρα από τα υπάρχοντα διεθνή πλαίσια.

Μεταξύ των βασικών της θέσεων: ότι τα ισχύοντα όρια έκθεσης για EMF δεν επαρκούν για την προστασία της δημόσιας υγείας, ειδικά όσον αφορά χαμηλής έντασης/μη-θερμικές επιδράσεις.

Επιπλέον, η ομάδα έχει εκδώσει θέσεις-επιστολές προς διεθνείς οργανισμούς, όπως προς τη World Health Organization (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας – WHO), αμφισβητώντας την καταλληλότητα των ομάδων που αξιολογούν τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία

H έκθεση BioInitiative Report έχει συνταχθεί από μία ομάδα 29 διεθνών επιστημόνων (από τις Η.Π.Α., Σουηδία, Ιταλία, Ρωσία, Δανία, Σλοβακία, Αυστρία, Ινδία, Καναδά και Ελλάδα) από κορυφαία πανεπιστήμια, που περιλαμβάνει 3 πρώην προέδρους της Bioelectromagnetics Society (BEMS), έναν ανώτερο σύμβουλο του Ευρωπαϊκού Περιβαλλοντικού Πρακτορείου, τον πρόεδρο της Ρωσικής Επιτροπής για την Προστασία από τις Μη Ιονίζουσες Ακτινοβολίες και άλλους έγκριτους επιστήμονες.

Η ομάδα BioInitiative Working Group έχει παίξει σημαντικό ρόλο στο δημόσιο διάλογο για τα EMF και υγεία, και έχει επηρεάσει πολιτικές προσεγγίσεις πρόληψης σε ορισμένες χώρες.

EUROPAEM (European Academy for Environmental Medicine)

XM2067 Η EUROPAEM (European Academy for Environmental Medicine) είναι μια ευρωπαϊκή οργάνωση που δραστηριοποιείται στον τομέα της περιβαλλοντικής ιατρικής — δηλαδή της αλληλεπίδρασης μεταξύ περιβάλλοντος και υγείας.

Εντός του πλαισίου της, λειτουργεί μια επιστημονική ομάδα «EMF Working Group» η οποία συνέταξε το «EUROPAEM EMF Guideline», έναν οδηγό με στόχο την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία προβλημάτων υγείας που αποδίδονται σε έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF).

Ο οδηγός περιλαμβάνει συντάκτες από πολλές χώρες, με ειδικότητες ιατρικής, βιολογίας, περιβαλλοντικής υγείας, ηλεκτρονικής/τεχνολογίας, όπως ο Michael Kundi – Institute of Environmental Health, Medical University Vienna, Αυστρία, ο Hanns Moshammer – Institute of Environmental Health, Medical University Vienna, ο Gerd Oberfeld – Department of Public Health, Government of Land Salzburg, Αυστρία κ.α.

Ο οδηγός θέτει μέτρα πρόληψης, μείωσης έκθεσης, τεχνικές/χωρικές προσαρμογές, καθώς και διάγνωση μέσω ιστορικού, μετρήσεων έκθεσης και κλινικής αξιολόγησης.

IBN (Γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογίας Κτιρίων)

ibn Ένας από τους παλαιότερους φορείς, που αποτελεί πρωτοπόρο στην αμφισβήτηση των ορίων έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία που ορίζει η νομοθεσία, είναι το ΙΒΝ «Institute for Building Biology + Sustainability” (στα γερμανικά: Institut für Baubiologie + Nachhaltigkeit IBN), ένα ανεξάρτητο γερμανικό ινστιτούτο που ασχολείται με την έρευνα, εκπαίδευση και πρακτική εφαρμογή της Βιολογίας Κτιρίων» (Building Biology), δηλαδή, του πώς το κτίριο, τα υλικά, η εσωτερική ατμόσφαιρα, η τεχνολογία και το περιβάλλον επηρεάζουν την υγεία των ανθρώπων.

Παρέχει εκπαιδευτικά προγράμματα για επαγγελματίες στον τομέα της οικοδομής, των υλικών, της υγείας και του περιβάλλοντος από το 1977.

Πραγματοποιεί αξιολογήσεις κτιρίων, εσωτερικών χώρων, υλικών και εγκαταστάσεων με στόχο την υγεία, την ποιότητα αέρα, τον έλεγχο ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, την αποδοτικότητα ενέργειας και την οικο-κατασκευή.

Seletun Scientific Panel

Η Seletun Scientific Panel είναι μια διεθνής ομάδα επιστημόνων που συνεδρίασε στο Seletun, Norway (Νορβηγία) τον Νοέμβριο του 2009 για τρεις ημέρες εντατικών διαβουλεύσεων σχετικά με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF) και τις επιπτώσεις τους στην δημόσια υγεία.

Η ομάδα κατέληξε σε μία «Seletun Scientific Statement» (2010) η οποία περιέχει σημεία συμφωνίας, συστάσεις και αιτιολογίες για τη μείωση των ορίων έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία.

Ο σκοπός τους: να υπογραμμίσουν ότι τα υπάρχοντα διεθνή όρια έκθεσης (π.χ. βασισμένα σε θερμικά/συγκεντρωτικά μοντέλα) δεν επαρκούν για την προστασία της δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα όσον αφορά χαμηλού επιπέδου ή μακροχρόνια έκθεση σε EMF.

Προτείνουν σημαντικά πιο χαμηλά όρια έκθεσης σε σχέση με τα συνήθη διεθνή πρότυπα.

Η ομάδα Seletun Scientific Panel έχει επτά επιστημονικά μέλη από πέντε χώρες, ανάμεσα τους και 2 Έλληνες επιστήμονες:

Olle Johansson (Σουηδία) PhD, Τμήμα Νευροεπιστήμης, Karolinska Institute (και Royal Institute of Technology), Στοκχόλμη. Πρόεδρος της ομάδας.

Adamantia Fragopoulou (Ελλάδα), Ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Yury Grigoriev (Ρωσία), Πρόεδρος της Ρωσικής Εθνικής Επιτροπής για Μη-Ιονίζουσες Ακτινοβολίες.

Lukas H. Margaritis (Ελλάδα), Καθηγητής/Διευθυντής Τμήματος Κυτταρικής Βιολογίας & Βιοφυσικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Lloyd Morgan (ΗΠΑ), Εκπρόσωπος της «Bioelectromagnetics Society», ΗΠΑ.

Elihu Richter (Ισραήλ), MD/MPH, Αναπληρωτής Καθηγητής (Ret.), Τμήμα Επαγγελματικής & Περιβαλλοντικής Ιατρικής, Hebrew University–Hadassah Σχολή Ιατρικής Κοινότητας, Ιερουσαλήμ.

Cindy Sage (ΗΠΑ), Συν-εκδότης της «BioInitiative Report», σύμβουλος σε θέματα ηλεκτρομαγνητικής υγείας.

Η σχετική δημοσίευση με τίτλο «Scientific Panel on Electromagnetic Field Health Risks: Consensus Points, Recommendations, and Rationales» εμφανίστηκε στο περιοδικό Reviews on Environmental Health (Vol. 25, No. 4, 2010).

European Parliament STOA = Science and Technology Options Assessment

maxresdefault

Το STOA (Science and Technology Options Assessment) ιδρύθηκε ως πιλοτικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 1987 και λειτουργεί ως μόνιμη δομή από το 1988.

Η μελέτη του STOA με τίτλο «The Physiological and Environmental Effects of Non‑Ionising Electromagnetic Radiation» (Μάρτιος 2001) πρότεινε, μεταξύ άλλων, τιμή ~100 μW/m² για διαρκή έκθεση σε υψηλών συχνοτήτων ηλεκτρομαγνητικά πεδία (HF EMF), δηλαδή χιλιάδες φορές χαμηλότερα από τα επιτρεπτά όρια έκθεσης.

Ωστόσο, αυτό το όριο δεν υιοθετήθηκε ποτέ από την ΕΕ.

Διεθνής Επιτροπή για τις Βιολογικές Επιπτώσεις των Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ICBE-EMF)

Η Διεθνής Επιτροπή για τις Βιολογικές Επιπτώσεις των Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων (ICBE-EMF) είναι μια διεθνής κοινοπραξία επιστημόνων, γιατρών και ερευνητών με εξειδίκευση στις βιολογικές επιπτώσεις των μη ιονιζόντων ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (EMF) σε συχνότητες έως 300 GHz.

Ο κύριος σκοπός της είναι να η διατύπωση εξειδικευμένων επιστημονικές συστάσεις που διασφαλίζουν τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος σχετικά με τα ασύρματα και μη ιονίζοντα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (EMF) με βάση τις καλύτερες ερευνητικές δημοσιεύσεις που έχουν αξιολογηθεί από ομοτίμους, οι οποίες περιλαμβάνουν και υπερβαίνουν τον καθορισμό αριθμητικών κατευθυντήριων γραμμών έκθεσης σε EMF.

Αν και δεν προτείνει συγκεκριμένα ασφαλή όρια έκθεσης, η θέση της ICBE-EMF είναι ότι πολλά ερωτήματα χρειάζονται απαντήσεις πριν δοθούν εγγυήσεις ασφαλείας ότι οι ασύρματες τεχνολογίες είναι ασφαλείς για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Στην μελέτη που δημοσίευσαν το 2022 (International Commission on the Biological Effects of Electromagnetic Fields (ICBE-EMF). Scientific evidence invalidates health assumptions underlying the FCC and ICNIRP exposure limit determinations for radiofrequency radiation: implications for 5G[23]) υποστηρίζουν τα εξής:

“Τα όρια έκθεσης σε ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων που έχουν οριστεί από την ICNIRP και την FCC βασίζονται σε άκυρες υποθέσεις, δεν προστατεύουν την ανθρώπινη υγεία και αγνοούν τον αντίκτυπο στην άγρια ζωή.

Aπαιτείται μια ανεξάρτητη αξιολόγηση των επιπτώσεων και των κινδύνων της ακτινοβολίας ραδιοσυχνοτήτων, η οποία θα βασίζεται σε στοιχεία από επιστημονικές μελέτες που διεξήχθησαν τα τελευταία 25 χρόνια. Στόχος μιας τέτοιας αξιολόγησης θα είναι η καθιέρωση προτύπων έκθεσης που προστατεύουν την υγεία των εργαζομένων και του γενικού πληθυσμού.

Το ευρύ κοινό θα πρέπει να ενημερώνεται για τους κινδύνους για την υγεία από την ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων και να ενθαρρύνεται να λαμβάνει προφυλάξεις για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης και των κινδύνων, ειδικά για τα παιδιά, τις εγκύους και τα άτομα που είναι ηλεκτρομαγνητικά υπερευαίσθητα.

Η έκθεση σε ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων (RFR) σχετίζεται με μια σειρά από δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, όπως η καρδιομυοπάθεια, η καρκινογένεση, η βλάβη στο DNA, οι νευρολογικές επιπτώσεις, η αυξημένη διαπερατότητα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού και η βλάβη στο σπέρμα.

Τα τρέχοντα όρια έκθεσης σε RFR δεν λαμβάνουν υπόψη πιθανές συνεργιστικές επιδράσεις που αντικατοπτρίζουν τις σύγχρονες εκθέσεις σε πολλαπλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από την ακτινοβολία 5G.

Το ICBE-EMF ζητά άμεσο μορατόριουμ στην περαιτέρω ανάπτυξη ασύρματων τεχνολογιών 5G μέχρι να αποδειχθεί η ασφάλεια και όχι απλώς να θεωρηθεί δεδομένη.”

Η μελέτη περιέγραψε λεπτομερώς 14 εσφαλμένες υποθέσεις που υποστηρίζουν τα όρια έκθεσης της ICNIRP για την ακτινοβολία RF.

Δεκάδες επιστημονικοί φορείς απευθύνουν συνεχείς εκκλήσεις για την μείωση των ορίων έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία

Δείτε εδώ λίστα με επιστημονικά ψηφίσματα για την προστασία από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία: https://ehtrust.org/doctors-scientists-appeal-stricter-wireless-technology-regulation/

Δείτε εδώ λίστα με ιατρικούς συλλόγους και φορείς δημόσιας υγείας που απευθύνουν έκκληση για την προστασία της δημόσιας υγείας: https://ehtrust.org/science/medical-doctors-consensus-statements-recommendations-cell-phoneswireless/

Και ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών

Η ανάγκη να ληφθούν μέτρα, για την προστασία από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, τονίστηκε στο πλαίσιο της ημερίδας, με θέμα «Μη Ιονίζουσα Ακτινοβολία και οι Πιθανές Επιπτώσεις της στην Υγεία» που διοργάνωσε ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών.

Σύμφωνα με τους ομιλητές, η επιστολή διαμαρτυρίας 220 επιστημόνων διεθνούς κύρους προς τον ΟΗΕ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για τα σημερινά επίπεδα ακτινοβολίας το 2015, τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος NTP (National Toxicology Program) που δημοσιεύτηκαν το 2016, στo οποίο αναφέρεται αύξηση εγκεφαλικών όγκων και ινωμάτων καρδιάς σε πειραματόζωα, η αυξανόμενη συμπτωματολογία Ηλεκτρικής Υπερευαισθησίας, σε σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, από την έκθεσή του στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, η μεγάλη άνοδος του αυτισμού, καθώς και η πρωτοβουλία αρκετών κρατών να μειώσουν δραστικά τα επιτρεπτά όρια ακτινοβολίας ( Ιταλία, Ελβετία, Ρωσία, Πολωνία, Βουλγαρία, Σλοβενία), επιτάσσουν μια πιο προσεκτική και ενδελεχή εξέταση των επιπτώσεων από την κατάχρηση της ασύρματης επικοινωνίας.

Με βάση τα συμπεράσματα της ημερίδας, ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, εξέδωσε τους κανόνες ασφαλούς χρήσης της ασύρματης επικοινωνίας.

Δείτε αναλυτικά τα συμπεράσματα και τις προτάσεις του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών κάνοντας κλικ εδώ: https://portal.isathens.gr/imerida-ilektromagnitiki-aktinovolia/

Πως μπορεί να αλλάξει η κατάσταση; Τι κάνει η Ελλάδα; Τι κάνουν οι άλλες χώρες;

Πολλές χώρες δεν ακολουθούν τα επιτρεπτά όρια έκθεσης που ορίζει η ICNIRP, οπότε τα επιτρεπτά όρια έκθεσης είναι διαφορετικά ανάλογα με την χώρα που βρίσκεσαι και πόσο ευαισθητοποιημένες στο θέμα των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων είναι οι κυβερνήσεις τους.

Χώρες με μειωμένα επιτρεπτά όρια έκθεσης

Στα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει 60-95% χαμηλότερα όρια έκθεσης από αυτά που ορίζει η ICNIPR όπως η Κροατία, Πολωνία, Λιθουανία, Σλοβενία και Ρωσία.

Μείωση >99% έχουν υιοθετήσει σε νέες κατασκευές, νέες γραμμές ηλεκτρισμού ή σε σχολεία, νοσοκομεία κλπ χώρες όπως το Βέλγιο, η Ιταλία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Φινλανδία.

Στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων (ασύρματες εκπομπές από κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ραδιοτηλεοπτικά, Wi-Fi κλπ) οι περισσότερες χώρες ακολουθούν τα θερμικά όρια του ICNIRP τα οποία βασίζονται μόνο σε άμεσες επιδράσεις και δεν έχουν αλλάξει, ούτε μετά την τελευταία αναθεώρηση του 2020.

Αρκετές χώρες έχουν υιοθετήσει ~90% χαμηλότερα όρια, όπως η Ινδία, η Κίνα, το Ισραήλ, η Λιθουανία, η Σλοβενία, η Τουρκία. Άλλες χώρες έχουν υιοθετήσει ~98% χαμηλότερα όρια όπως η Ιταλία, το Βέλγιο, η Πολωνία και η Ρωσία τουλάχιστον για κατοικημένες περιοχές, για χώρους υψηλής χρήσης ή/και σχολεία, νοσοκομεία.

Να σημειώσουμε ωστόσο, ότι ακόμη και μειώσεις 99% από τα όρια του ICNIRP δεν επαρκούν για να τηρηθούν τα προτεινόμενα όρια έκθεσης, αλλά σίγουρα αποτελούν καλή προσπάθεια να περιοριστεί η ισοπεδωτική κυριαρχία και εξάπλωση της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών.

Τι γίνεται στην Ελλάδα

Για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους η Ελλάδα ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα, χωρίς καμία μείωση.

Για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων, η Ελλάδα εφαρμόζει 30% χαμηλότερα όρια για τον γενικό πληθυσμό και 40% για 300 μέτρα από σχολεία, νοσοκομεία κλπ.

Δεδομένου ότι τα θερμικά όρια για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων είναι πολύ υψηλά, η πραγματικότητα είναι ότι αυτή η μείωση γίνεται «για τα μάτια του κόσμου», καθώς, ούτως η άλλως, οι υπερβάσεις των επιτρεπτών ορίων έκθεσης είναι σπάνιες και οι εταιρείες δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι διαφορετικό για να εκπέμπουν λιγότερη ακτινοβολία γύρω από σχολεία και νοσοκομεία.

Μα το ελληνικό κράτος ενδιαφέρεται! Έχει απαγορέψει την τοποθέτηση κεραιών κινητής τηλεφωνίας σε σχολεία και νοσοκομεία!

Το ελληνικό κράτος απαγορεύει την εγκατάσταση κεραίας πάνω σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, σχολεία, γηροκομεία και νοσοκομεία (βλ. παρ. 18, αρθρ. 30 Ν 4070/2012).

Η εγκατάσταση όμως της κεραίας πάνω στο κτίριο του σχολείου κτλ. σε επαρκές ύψος, θα σήμαινε ότι η ακτινοβολία της θα κατευθυνόταν κύρια στις γύρω κατοικίες και όχι στο ίδιο το κτίριο.

Επειδή όμως αυτό απαγορεύεται, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας εγκαθιστούν κεραίες συνήθως δίπλα στα σχολεία, νοσοκομεία κλπ (σημεία με πολλούς χρήστες κινητού) εκθέτοντας τα παιδιά και τους ασθενείς σε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας.

Αυτός που έγραψε το συγκεκριμένο άρθρο του νόμου γνωρίζει τον τρόπο μετάδοσης των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από κεραίες; Μήπως θα ήταν καλύτερα ο νόμος να επιτρέψει την εγκατάσταση κεραιών στα ίδια τα σχολεία και νοσοκομεία, σε ιστούς μεάλου ύψους, ώστε να επιβαρύνται ελάχιστα τα ίδια τα σχολεία και νοσοκομεία και να απαγορέψει την εγκατάσταση κεραιών σε απόσταση <300 μέτρων από αυτά;

keraiesmasdoulevoun

Όσον αφορά σε νέες παιδικές χαρές που πρόκειται να κατασκευαστούν, η υπ’αρ.28492/ 2009 Υπουργική απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών καθορίζει «τις προϋποθέσεις και τις τεχνικές προδιαγραφές για την κατασκευή και τη λειτουργία των παιδικών χαρών των Δήμων και των Κοινοτήτων». Σύμφωνα με αυτήν, «Ο χώρος που πρόκειται να δημιουργηθεί μία παιδική χαρά πρέπει να συγκεντρώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια και η υγεία των παιδιών πρέπει (…) να μην βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 300 μέτρων από εγκαταστάσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (κεραίες εκπομπής τηλεφωνίας, τηλεόρασης, ραδιοφωνίας) ή πυλώνες υψηλής τάσης κλπ)».

Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Υπουργική αυτή απόφαση αναφέρεται σε μελλοντικές παιδικές χαρές (άγνωστο αν εφαρμόζεται) και όχι στις ήδη υπάρχουσες.

Επίσης, αφού αποφασίζεται η αποφυγή της γειτνίασης κεραιών κινητής τηλεφωνίας σε νέες παιδικές χαρές, γιατί δεν ισχύει το ίδιο με νέους ή υπάρχοντες παιδικούς σταθμούς και σχολεία;

“Η τοποθέτηση κεραιών κινητής τηλεφωνίας κοντά σε σχολεία και παιδικού σταθμούς πρέπει να οπωσδήποτε να εμποδιστεί: το οικονομικό όφελος δεν πρέπει να επιτραπεί να είναι το κυρίαρχο μέλημα”

Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ Ιατρικής [43]

Άλλες χώρες λαμβάνουν πραγματικά μέτρα για την προστασία του πληθυσμού

Κύπρος

Με εγκύκλιό του το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου ενημερώνει ότι βάσει νέων δεδομένων, το ασύρματο δίκτυο Wi-Fi πρέπει να απενεργοποιηθεί σε όλα τα Δημόσια Νηπιαγωγεία.

Στην κατεπείγουσα εγκύκλια αναφέρονται μεταξύ των άλλων τα εξής:

“Εξετάζοντας την πληροφόρηση που είχαμε ως Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού από το Υπουργείο Υγείας, (…), σχετικά με τα όρια και τα επίπεδα ασφαλείας του ασύρματου δικτύου Wi-Fi στα δημόσια σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης (…) (…)

οφείλουμε να τονίσουμε ότι το Υπουργείο Υγείας επιφυλάσσει το δικαίωμά του, υπό το φως των εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να αναθεωρήσει τα εθνικά όρια έκθεσης στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, καθώς και το δικαίωμα υιοθέτησης αυστηρότερων κριτηρίων.

Με βάση τα πιο πάνω, έχουμε λάβει την απόφαση όπως το ασύρματο δίκτυο Wi-Fi απενεργοποιηθεί σε όλα τα Δημόσια Νηπιαγωγεία της Κύπρου.

Συστήνουμε, επίσης, όπως η χρήση ασύρματου δικτύου Wi-Fi στα δημοτικά σχολεία περιορίζεται στο Γραφείο Διευθυντή, στο Γραφείο Γραμματείας και στην Αίθουσα Διδακτικού Προσωπικού, όπου το Wi-Fi μπορεί να χρησιμοποιείται για διοικητικούς σκοπούς.

Τονίζουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, (…) δεν προτίθεται να προχωρήσει στην εγκατάσταση ασύρματων σημείων πρόσβασης Wi-Fi σε αίθουσες διδασκαλίας δημοτικών σχολείων.

Επομένως, στα σχολεία που κρίνεται αναγκαίο, λόγω των αναλυτικών ή άλλων προγραμμάτων και δράσεων (…) οι εκπαιδευτικοί ή και οι μαθητές να κάνουν χρήση ασύρματου δικτύου, αυτοί οφείλουν:

να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας των παιδιών, έτσι ώστε τα ασύρματα σημεία πρόσβασης να παραμένουν ανενεργά όταν δεν χρησιμοποιούνται σε διδασκαλία

πριν από κάθε εφαρμογή προγράμματος χρήσης του ασύρματου δικτύου από τους εκπαιδευτικούς ή και τους μαθητές, απαραίτητα η Διεύθυνση του συγκεκριμένου σχολείου, στην αρχή κάθε νέας σχολικής χρονιάς, θα πρέπει να εξασφαλίζει προηγουμένως τη συναίνεση των γονέων/κηδεμόνων αποστέλλοντας επιστολή ενημέρωσής τους, για τον λόγο και το χρονικό όριο χρήσης του ασύρματου δικτύου."

Κατεβάστε την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας…

Χαβάη

Στην πολιτεία της Χαβάης, λήφθηκε η απόφαση απαγόρευσης εγκατάστασης κεραιών κινητής τηλεφωνίας σε απόσταση <183 μ. από σπίτια & σχολεία: https://ehtrust.org/hawaii-county-passes-law-keeping-cell-towers-away-from-homes-and-schools/

Ρωσία

Η χώρα έχει υιοθετήσει πολύ χαμηλότερεα όρια έκθεσης σε σχέση με τις περισσότερες χώρες και η Ρωσική Επιτροπή για την Προστασία από την Μη-Ιονίζουσα Ακτινοβολία (δηλαδή η αντίστοιχη της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας), προειδοποιεί για τις επιπτώσεις των ασύρματων ακτινοβολιών σε ανήλικους [39]:

«Για πρώτη φορά στην ιστορία, αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση όπου τα περισσότερα παιδιά και οι έφηβοι είναι συνεχώς εκτεθειμένοι στην εν δυνάμει εχθρική επίδραση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τα κινητά τηλέφωνα.

Τα παρακάτω προβλήματα υγείας είναι πιθανόν να εμφανιστούν στους παιδικούς χρήστες κινητών τηλεφώνων :

άμεσα: μεγαλύτερη ευαισθησία στο στρες, μείωση μνήμης, δυνατότητας συγκέντρωσης και μάθησης, αυξημένη ευερεθιστότητα, προβλήματα ύπνου, αύξηση επιληπτικών επεισοδίων

μελλοντικώς αναμενόμενα: καρκίνοι εγκεφάλου και ακουστικών νεύρων (σε ηλικία 25-30 ετών), Αλτσχάϊμερ, άνοια, κατάθλιψη και άλλες μορφές εκφυλισμού των νευρικών δομών του εγκεφάλου (σε ηλικία 50-60 ετών)»

Άλλες χώρες

Δείτε εδώ τις προειδοποιήσεις και τα μέτρα που λαμβάνουν διάφορες χώρες για την μείωση της έκθεσης του πληθυσμού από ακτινοβολία smartphone, Wi-Fi κ.α.: https://ehtrust.org/reduce-cell-phone-radiation-exposure-list-of-countries-official-recommendations/

Χώρες με απαγορεύσεις στις διαφημίσεις κινητών τηλεφώνων που απευθύνονται σε παιδιά.

Γαλλία, Βέλγιο, Γαλλική Πολυνησία, Ρωσία

Χώρες με απαγορεύσεις στην πώληση τηλεφώνων που έχουν σχεδιαστεί για παιδιά.

Βέλγιο, Γαλλία, Γαλλική Πολυνησία

Χώρες που απαγορεύουν το Wi-Fi σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία.

Γαλλία, Ισραήλ, Γάνδη, Βέλγιο, Γαλλική Πολυνησία, Κύπρος, Νοσοκομείο Ισπανία

Χώρες που ελαχιστοποιούν ή απαγορεύουν το Wi-Fi στα δημοτικά σχολεία.

Γαλλία, Ισραήλ, Κύπρος, μαζί με μια αυξανόμενη λίστα σχολείων/περιοχών παγκοσμίως.

Παραδείγματα:

Απαγόρευση Wi-Fi σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς στη Γαλλία: http://ehtrust.org/france-new-national-law-bans-wifi-nursery-school/

Η βρετανική Ένωση Καθηγητών ζητά την απαγόρευση του Wi-Fi στα σχολεία, http://www.dailymail.co.uk/news/article-1039235/Suspend-wi-fi-schools-says-union-chief-following-reports-causes-ill-health.html

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες στο Παρίσι απαγορεύουν το WiFi, http://lavieverte.wordpress.com/2008/05/23/public-libraries-in-paris-shut-down-wifi-in-response-to-health-worries/

Ενσύρματες συνδέσεις για τα σχολεία στην Ελβετία: Free FIBER For Swiss School, http://www.magdahavas.com/free-internet-access-in-swiss-schools-no-wifi/

Ισραηλινός Δήμαρχος αποσυνδέει το WIFI στα Σχολεία και Νηπιαγωγεία http://nea.allnewz.gr/?p=31225

Ιταλική πόλη κλείνει το Wi-Fi στα σχολεία για λόγους υγείας: http://www.thelocal.it/20160108/italy-town-turns-off-school-wifi-over-health-concerns

Ενώσεις καθηγητών στο Οντάριο του Καναδά ζητούν να κλείσει το Wi-Fi στα σχολεία: http://www.cbc.ca/news/canada/toronto/ban-wi-fi-in-classroom-ontario-teachers-union-urges-1.1194936

Πως θα αλλάξει η κατάσταση

Οι χώρες έχουν την δυνατότητα να θέσουν τα δικά τους όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία, οπότε η τύχη των πολιτών εξαρτάται από τις κυβερνήσεις που εκλέγουν.

Η Home Biology προσπαθεί να ξυπνήσει το κοινό από το 2010, εξηγώντας την προβληματική θέσπιση ορίων ασφαλούς έκθεσης στις ακτινοβολίες, έχοντας δεχτεί δεκάδες επιθέσεις, απειλές απαγόρευσης της σελίδας μας στα κοινωνικά δίκτυα κ.α.

Πολλοί επιστήμονες αντίστοιχα μάχονται δεκαετίες, για να εξηγήσουν πράγματα που είναι απλά και θα έπρεπε να είναι κατανοητά από τους περισσότερους.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να προστατεύουν τους πολίτες, όχι μόνο όταν η ακτινοβολία τους ζεσταίνει ή τους προκαλεί μυϊκούς σπασμούς, αλλά και όταν, πολύ χαμηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας, έχουν ενταχθεί στα πιθανά καρκινογόνα και εμπλέκονται σε δεκάδες συμπτώματα ασθένειας και όχι να σπεύδουν να χορηγήσουν άδεις εκπομπών χωρίς καμία προμελέτη για τις επιπτώσεις, αλλά με μόνο γνώμονα το οικονομικό συμφέρον.

Ο απλός πολίτης πρέπει να καταλάβει ότι, τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία δεν είναι ασφαλή, επειδή δεν τα ακούμε, δεν τα βλέπουμε, δεν τα μυρίζουμε και δεν τα αισθανόμαστε (αν και μερίδα του πληθυσμού τα αισθάνεται), ούτε επειδή, οι περισσότεροι, κάνουν καθημερινά συνειδητά πολύωρη/συνεχή χρήση πηγών ακτινοβολίας, ακόμη και εν επαφή με το σώμα τους (smartphone, tablet, laptop, smartwatch κλπ).

Και άλλες καθημερινές κοινές εκθέσεις είναι επιβαρυντικές για την υγεία μας όπως αλκοόλ, τα τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας, τα τηγανιτά κλπ και δεν έχουν απαγορευτεί ή έχουν μπει περιορισμοί στην χρήση τους.

Υπάρχουν όμως 2 σημαντικές διαφορές.

Σε αντίθεση με άλλες επιβαρυντικές εκθέσεις, για τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία, θα πρέπει να μας προστατέψει η νομοθεσία, αφού δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε από μόνοι μας - δεχόμαστε θέλουμε, δεν θέλουμε την ακτινοβολία από τις χιλιάδες κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών κ.α., τις ασύρματες συσκευές του γείτονα, τον συνάδελφο που κάθεται δίπλα μας και μιλάει όλη την ημέρα στο κινητό με ανοιχτές όλες τις κεραίες (ομιλία, Wi-Fi / Bluetooth / Data) κλπ

Επίσης, σε αντίθεση με άλλες επιβαρυντικές εκθέσεις, όπως πολλοί ερευνητές και οργανώσεις επισημαίνουν, οι δημόσιοι φορείς τείνουν να υποβαθμίζουν συζητήσεις για πιθανές μη θερμικές επιδράσεις, κάτι που – σύμφωνα με τους επικριτές τους – μπορεί να σχετίζεται και με θεσμικές/οικονομικές πιέσεις στον χώρο των τηλεπικοινωνιών.

Η αλλαγή θα έρθει μόνο με πίεση από την κοινωνία, το Ευρωκοινοβούλιο και δικαστήρια.

Τι θα χρειαζόταν για αλλαγή;

Ανεξάρτητη Επιτροπή (όχι ICNIRP) με συμμετοχή και επιστημόνων, ειδικών σε μη θερμικές επιδράσεις π.χ. Hardell, ICBE-EMF, BioInitiative κ.λπ.
Εφαρμογή αρχής πρόληψης (Precautionary) ή έστω «Όσο το δυνατόν χαμηλότερα και λογικά εφικτά» (ALARA – as low as reasonably achievable):
Μείωση ορίων κατά χιλιάδες φορές για μη θερμικές βλάβες
Μορatorium σε νέες τεχνολογίες π.χ. 5G μέχρι νέα δεδομένα (όπως ζητά η ICBE-EMF).

"Οι αρνητικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να εκτιμηθούν, αν και κάποιες όπως η πρόκληση καρκίνου ήδη έχουν βγει στην επιφάνεια. Αυτό το γιγαντιαίο πείραμα στα παιδιά και τα εγγόνια μας μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες βλάβες στο μυαλό και το σώμα και έχει την προοπτική να προκαλέσει τραγωδία πρωτόγνωρων διαστάσεων, εκτός και αν ληφθούν άμεσα μέτρα"

Paul Rosch, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή Νέας Υόρκης[24]

Αποφάσεις δικαστηρίων

Υπόθεση Νο1

Το 2017, ιταλικό δικαστήριο στην πόλη Iverea επιδίκασε στον 57χρονο Roberto Romeo, χρηματική κρατική συνδρομή ύψους περίπου 535 δολαρίων το μήνα, αφού ένας εμπειρογνώμονας γιατρός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο καρκίνος στον εγκέφαλο του Romeo έπληξε το 23% της συνολικής του σωματικής λειτουργίας[25].

Η απόφαση υπήρξε πρωτοφανής στο είδος της και αναφέρεται ως “η πρώτη φορά που δικαστήριο στον κόσμο αναγνωρίζει αιτιακή σχέση μεταξύ χρήσης κινητού τηλεφώνου και όγκου στον εγκέφαλο”.

Ο Romeo, ο οποίος τα τελευταία 15 χρόνια εργάζεται στην τηλεπικοινωνιακή εταιρεία Telecom Italia υποστήριξε, στην αγωγή που κατέθεσε, ότι η συνεχής χρήση του κινητού του τηλεφώνου για εργασιακούς λόγους οδήγησε στη δημιουργία όγκου στον εγκέφαλο.

Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο Romeo είπε ότι αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί το κινητό του για περίπου 3-4 ώρες κάθε μέρα επί 15 συναπτά έτη.

Γενικά, για όσους σκοπεύουν να μπουν σε μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα με τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών ή τους παρόχους ενέργειας, σύμφωνα με συνεργαζόμενους δικηγόρους, θα βοηθούσε να κρατούν αρχείο με ιατρικές εξετάσεις πριν και μετά την εγκατάσταση σταθμού βάσης κινητής τηλεφωνίας, γραμμής ηλεκτρισμού κλπ.

Υπόθεση Νο2

Γαλλικό δικαστήριο διέταξε την εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας Réseau de transport d'electricité (RTE) να καταβάλει στην Gaec Vauprès 460.000 ευρώ για προβλήματα που προκλήθηκαν από τις γραμμές μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας παραγωγής γάλακτος [26].

Σε προηγούμενη υπόθεση, το Εφετείο της Caen διέταξε την RTE να καταβάλει 200.000 ευρώ σε γαλακτοπαραγωγούς για απώλεια αγοραίας αξίας του αγροκτήματός τους, μετά την εγκατάσταση ηλεκτρικών πυλώνων στη γη τους από την εταιρεία.

Υπόθεση Νο3

Δικαστήριο στην Γαλλία, αποφάσισε ότι μια κεραία κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να απενεργοποιηθεί για δύο μήνες, αφού ένας γαλακτοπαραγωγός, του οποίου το αγρόκτημα βρίσκεται 200 μέτρα από τον σταθμό βάσης, ισχυρίστηκε ότι λίγο μετά την εγκατάσταση της κεραίας, υπήρξε μείωση της παραγωγής γάλακτος κατά 15-20% και το 20% του κοπαδιού του πέθανε[27].

Υπόθεση Νο4

Γερμανικό δικαστήριο διευκρίνισε σε αγωγή ότι οι ιδιοκτήτες ακινήτων που νοικιάζουν χώρο για σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις συνέπειες της δραστηριότητας στην υγεία των περιοίκων [44].

Η υπόθεση στο Επαρχιακό Δικαστήριο στο Münster της Γερμανίας, αφορούσε έναν δήμο που ήθελε να καταγγείλει μια συμφωνία ενοικίασης με έναν πάροχο κινητής τηλεφωνίας σχετικά με την τοποθεσία των σταθμών βάσης.

Η απόφαση, η οποία απέρριψε το αίτημα του δήμου για τερματισμό της μίσθωσης κινητών σταθμών βάσης, διευκρινίζει ότι οι ιδιοκτήτες ακινήτων που νοικιάζουν χώρο για κεραίες κινητής τηλεφωνίας ευθύνονται μαζί με τους τηλεπικοινωνιακούς φορείς για οποιαδήποτε ζημία μπορεί να προκαλέσει η επιχείρηση.

Αν και η ακτινοβολία είναι χαμηλότερη από τα όρια της νομοθεσίας, αυτό δεν σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης του ακινήτου δεν ευθύνεται για αρνητικές συνέπειες για την υγεία.

Ο εισαγγελέας Krahn-Zembol, ο οποίος εκπροσώπησε τον δήμο, σχολίασε την απόφαση του δικαστηρίου ως εξής:

«Καθώς ακόμη και επίσημοι φορείς όπως η Υπηρεσία Ερευνών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (STOA) επισημαίνουν ότι οι οριακές τιμές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας είναι πολύ υψηλές κατά τουλάχιστον ένα συντελεστή 10, ο ιδιοκτήτης αναλαμβάνει ευθύνη όταν συνάπτει συμφωνία με εταιρεία κινητής τηλεφωνίας.

Επιπλέον, μέχρι σήμερα, σχεδόν 1.000 επιστημονικές μελέτες, σε σύνολο περισσότερων από 1.600 επιστημονικών μελετών για την κινητή τηλεφωνία, έχουν δείξει ότι βιολογικές επιδράσεις και επιβλαβείς επιπτώσεις συμβαίνουν με ασθενέστερη ακτινοβολία από τις εδώ και πολύ ξεπερασμένες οριακές τιμές της νομοθεσίας».

Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να διαθέσουν κεφάλαια για τον κίνδυνο ευθύνης

Ο δικηγόρος Krah-Zembol συνεχίζει:

«Εάν οι δήμοι ούτως ή άλλως συνάψουν συμφωνία, θα έπρεπε να αναρωτηθούν σε ποιο βαθμό και σε ποιο βαθμό θα έπρεπε να διαθέσουν κονδύλια από τον προϋπολογισμό του δήμου για αυτόν τον κίνδυνο ευθύνης.»

Οι οριακές τιμές δεν προστατεύουν από αξιώσεις ευθύνης

Επιπλέον, ο δικηγόρος δηλώνει ότι το γεγονός και μόνο ότι τηρούνται οι οριακές τιμές δεν σημαίνει ότι αφαιρείται η ευθύνη για ζημίες:

«Ακόμη και αν οι τηλεπικοινωνιακοί φορείς επανειλημμένα ισχυρίζονται ότι συμμορφώνονται με τις οριακές τιμές κατά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων τους, αυτό δεν αποκλείει σε καμία περίπτωση την ευθύνη από την πλευρά τους ή από την πλευρά του ιδιοκτήτη του ακινήτου. Αντίθετα, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (στη Γερμανία) έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι οι παραγωγοί ή οι φορείς εκμετάλλευσης δεν μπορούν να απελευθερωθούν αναφερόμενοι στις επίσημες οριακές τιμές εάν γνωρίζουν ή όφειλαν να γνωρίζουν για πρόσθετες επιβλαβείς συνέπειες κ.λπ..

Αυτό είναι προφανές ακόμη και σήμερα , αφού ακόμη και η πλειονότητα των επιστημονικών μελετών δείχνει πρόσθετες επιδράσεις και βλαβερές επιπτώσεις παρόλο που η ακτινοβολία είναι χαμηλότερη από τις οριακές τιμές.»

Η ίδια ευθύνη για τους ιδιοκτήτες ακινήτων στη Σουηδία

Ο Björn Gillberg από το Environmental Center έχει επισημάνει εδώ και πολλά χρόνια την κοινή ευθύνη που προκύπτει για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που νοικιάζουν χώρο για κινητούς ιστούς και κινητούς σταθμούς βάσης.

Έχοντας παρακολουθήσει αρκετές επιτυχείς υποθέσεις ζημιών κατά εταιρειών που βλάπτουν το περιβάλλον αναφέρει ότι:

«Πιστεύω ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, τόσο ο πάροχος τηλεπικοινωνιών όσο και ο ιδιοκτήτης του ακινήτου ευθύνονται αλληλεγγύως και εις ολόκληρον για ζημίες που προκύπτουν από την επιχείρηση σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί αδικοπραξιών στον Περιβαλλοντικό Κώδικα.

Αυτό ισχύει επίσης για ζημιές για μειωμένες αξίες ακινήτων, όταν μπορεί να αποδειχθεί ότι οι κάτοικοι της περιοχής έχουν επηρεαστεί από μειωμένες αξίες ακινήτων λόγω της επιχείρησης.»

Τι να προσέξουν οι ιδιοκτήτες που μισθώνουν το ακίνητο τους για εγκατάσταση κεραίας κινητής τηλεφωνίας

Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει σε κάθε μεμονωμένη μίσθωση να συμφωνούν ότι ο μισθωτής (τηλεπικοινωνιακός φορέας) συμφωνεί να αναλάβει την ευθύνη για όλες τις αξιώσεις για απεριόριστο ποσό, για παράδειγμα σύμφωνα με την παρακάτω διατύπωση:

«Ο μισθωτής θα αποζημιώσει τον ιδιοκτήτη για όλες τις αξιώσεις από τρίτους που προκύπτουν σε σχέση με την κατασκευή, τη λειτουργία ή την αποξήλωση και άλλως σε σχέση με τη χρήση του μισθωμένου ακινήτου.» [45].

Μύθος: αν μειωθούν τα όρια δεν θα λειτουργεί τίποτα

Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μειωθούν τα ασφαλή όρια έκθεσης και αντίστοιχα οι μέσοι όροι έκθεσης του πληθυσμού σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία, κατά δεκάδες έως χιλιάδες φορές.

Υπάρχουν ήδη, πολλοί τρόποι που προτείνονται από επιστήμονες, ακόμη και τώρα που λίγοι ενδιαφέρονται. Πολλοί περισσότεροι τρόποι θα βρεθούν, αν και το κράτος έχει τον ίδιο στόχο, δηλαδή να προστατευτεί ο πληθυσμός και όχι οι εταιρείες.

Παρακάτω αναφέρουμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Δίκτυο κινητής τηλεφωνίας

Ο πιο απλός τρόπος για να μειωθούν τα άμεσα τα επίπεδα ασύρματων ακτινοβολιών στις πόλεις είναι απλά να τοποθετηθούν σε τοποθετώντας σε μεγαλύτερο ύψος τις ήδη υπάρχουσες κεραίες.

Η ολλανδική ιστοσελίδα Kennis Platform Veilig Mobiel Netwerk που ασχολείται με θέματα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (EMF), ακτινοβολίας και πιθανών επιπτώσεων της τεχνολογίας κινητής τηλεφωνίας και ασύρματης μετάδοσης εξηγεί ότι[28]:.

“Όταν χρησιμοποιούνται πολύ ψηλότεροι ιστοί, π.χ. 20-30 μέτρα πάνω από το επίπεδο της στέγης, υπάρχουν δύο πλεονεκτήματα.

Πρώτον, οι πομποί μπορεί να είναι λιγότερο ισχυροί (0,6 watt αντί για 10-20 watt) επειδή η ακτινοβολία προέρχεται πλέον από πάνω και μπορεί να διεισδύσει ακόμη και στο επίπεδο του υπογείου χωρίς να περάσει μέσα από πάρα πολλούς τοίχους.

Δεύτερον, η κύρια δέσμη (όπου το επίπεδο ακτινοβολίας είναι το υψηλότερο) μπορεί να είναι υπό γωνία ώστε να μην φτάνει στα πλησιέστερα σπίτια.

Με αυτό το σχέδιο, τα υψηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας δεν βρίσκονται σε κοντινά σπίτια αλλά σε σπίτια 300 μέτρα μακριά, όπου η μέγιστη ισχύς σήματος είναι χαμηλότερη στα 10-50 μικροβάτ/μ2.

Η ακτινοβολία κατανέμεται επίσης πολύ πιο ομοιόμορφα. Η εμβέλεια αυτού του συστήματος (πόσο μακριά θα ταξιδέψει ένα χρήσιμο σήμα) είναι περίπου η ίδια με αυτή των πομπών υψηλής ισχύος σε χαμηλούς ιστούς.

Αυτό το είδος σχεδίου κεραίας αποτελεί ήδη συνήθη πρακτική σε πολλά μέρη, π.χ. Σάλτσμπουργκ, Αυστρία.”

Με την υπάρχουσα κατάσταση, όπου οι εταιρείες και οι συνεργαζόμενοι πολίτες που τοπθετούν τις κεραίες στις ταράτσες τους, ενδιαφέρονται μόνο για να τοποθετηθεί η κεραία, χαμηλά, σε μη εμφανές σημείο και συνήθως καμουφλαρισμένη ως καμινάδα, διαφημιστική πινακίδα, θερμοσίφωνας κλπ, για να μην την πάρουν είδηση οι γείτονες, οι τιμές στις γύρω κατοικίες συνήθως υπερβαίνουν τα 10.000μW/m2 και στις πιο κοντινές από αυτές και τα 100.000μW/m2.

Με το εναλλακτικά σχέδιο που προτείνεται (και το οποίο χρησιμοποιείται ήδη σε ορισμένα μέρη, π.χ. Σάλτσμπουργκ και μέρη της Ελβετίας), οι ψηλοί ιστοί κεραιών με σχετικά ασθενείς πομπούς δίνουν στην ακτινοβολία πολύ καλύτερη εξάπλωση και εκθέτουν τον γύρω πληθυσμό σε τιμές 10-100 microwatt/m2, δηλδή μέσα στα προτεινόμενα όρια έκθεσης.

Επίσης το κράτος θα έπρεπε να υποχρεώνει τις εταιρείες να μοιράζονται τα ίδια σημεία εγκατάστασης (όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες π.χ. Παναμάς).

Ωστόσο υπάρχουν και πολλά εναλλακτικά μοντέλα ασύρματης τηλεπικοινωνίας χαμηλής ακτινοβολίας.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασιακής Ασφάλειας και Πρόληψης της Ιταλίας έχει ήδη κάνει μελέτη για την εφαρμογή στην Βενετία ενός μοντέλου αντικατάστασης των κεραιών κινητής τηλεφωνίας (η πρόταση τους παρουσιάστηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τις επιπτώσεις των Ηλεκτρομαγνητικών Πεδίων).

Προτείνεται η χρησιμοποίηση δικτύων μικροκυψελών που θα συνδέονται με οπτικοηλεκτρονικά κέντρα με οπτικές ίνες.

Οι οπτικές ίνες προσφέρουν μεγαλύτερη ταχύτητα μετάδοσης δεδομένων, περισσότερη ασφάλεια (η ασύρματη μετάδοση πληροφοριών υποκλέπτεται εύκολα) και ελάχιστη ακτινοβολία στην ατμόσφαιρα.

Πλήρη ανάλυση των ασφαλών ενσύρματων εναλλακτικών στα ασύρματα δίκτυα 5G περιλαμβάνει η έκθεση "Re-Inventing Wires: The Future of Landlines and Networks" (http://electromagnetichealth.org/wp-content/uploads/2018/05/Wires.pdf), που δημοσιεύθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστήμης, Νομικής και Δημόσιας Πολιτικής των ΗΠΑ.

Οπτική ίνα: η ασφαλής εναλλακτική στην ασύρματη επικοινωνία και το 5G

Πολλοί ειδικοί προτείνουν στις κυβερνήσεις να επενδύσουν στην ενσύρματη τηλεπικοινωνιακή υποδομή για να υποστηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη, να γεφυρώσουν το ψηφιακό χάσμα και να μειώσουν τους κινδύνους για την ασφάλεια, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας[29].

Η έκθεση δημόσιας πολιτικής για το Διαδίκτυο και το μέλλον των σταθερών γραμμών και των ασύρματων δικτύων, "Re-Inventing Wires: The Future of Landlines and Networks"[65], που δημοσιεύθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστήμης, Νομικής και Δημόσιας Πολιτικής (NISLAPP) , θεωρεί απαραίτητη την διατήρηση και ανάπτυξη ενσύρματων, και όχι ασύρματων τηλεπικοινωνιακών υποδομών. Η έκθεση συντάχθηκε από τον εμπειρογνώμονα τεχνολογίας επικοινωνιών Dr. Timothy Schoechle, διεθνή σύμβουλο στον τομέα της πληροφορικής, πρώην καθηγητή Μηχανικής και Εφαρμοσμένων Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κολοράντο και ανώτερο ερευνητή στο Εθνικό Ινστιτούτο Επιστήμης, Νομικής και Δημόσιας Πολιτικής των ΗΠΑ.

Ο δρ. Schoechle λέει: “Βλέπουμε την παρούσα εθνική έμφαση στις ασύρματες τεχνολογίες, επειδή οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών (…) που κυριαρχούν στην πρόσβαση μας στο Διαδίκτυο επιβάλλουν τεχνητή έλλειψη, προγραμματισμένη απαξίωση και υψηλές τιμές για να διατηρήσουν τα τεράστια κέρδη τους. Είναι προς το συμφέρον τους να αποκρύψουν το γεγονός ότι τα προηγμένα καλώδια χαλκού και οι οπτικές ίνες είναι πολύ ανώτερα από τις ασύρματες συνδέσεις, τόσο σε κόστος όσο και σε απόδοση."

Από μια ευρεία ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων, το "Re-Inventing Wires: The Future of Landlines and Networks" καταδεικνύει ότι τα ασύρματα συστήματα δεν μπορούν να παρέχουν μακροπρόθεσμες λύσεις για καθολική, αξιόπιστη και προσιτή πρόσβαση στο Διαδίκτυο, ούτε να υποστηρίξουν τους συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς δεδομένων που χρειάζονται στο εγγύς μέλλον για κάθε κατοικία και επιχείρηση.

Η επένδυση σε ενσύρματη και όχι ασύρματη υποδομή πληροφοριών είναι απαραίτητη σήμερα

Σύμφωνα με τον Δρ. Schoechle: "Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν παραπλανηθεί για την επάρκεια των ασύρματων επικοινωνιών. Οι νομοθέτες θα πρέπει να σταματήσουν να επιτρέπουν στα σχέδια της βιομηχανίας ασύρματης επικοινωνίας να πραγματοποιήσουν μαζικές νέες εφαρμογές κεραιών 4G και 5G σε γειτονιές και να δεσμευτούν να υποστηρίξουν αξιόπιστη και ενεργειακά αποδοτική και σταθερή τηλεπικοινωνιακή υποδομή που ανταποκρίνεται στις άμεσες και μακροπρόθεσμες ανάγκες.”

H ασύρματη βιομηχανία πιέζει για να εγκαταστήσει εκατομμύρια νέες κεραίες και δεκάδες νομοσχέδια στο Κογκρέσο και σε κρατικές νομοθετικές αρχές επιδιώκουν να προκαταλάβουν τους τοπικούς νόμους και κανονισμούς. Ένα εθνικό ευρυζωνικό σύστημα οπτικών ινών που αναπτύσσεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στον καταναλωτή, σύμφωνα με την έκθεση, είναι μια πιο έξυπνη επιλογή από πολλές απόψεις. Ένα εθνικό δίκτυο τοπικά ελεγχόμενων δικτύων οπτικών ινών θα εξυπηρετούσε πολύ καλύτερα τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας, την κάλυψη της προβλεπόμενης ζήτησης στην αγορά, την εξάλειψη των ανισοτήτων πρόσβασης και των ζητημάτων συνδεσιμότητας δευτέρου επιπέδου και τη μείωση ενός φάσματος γνωστών κινδύνων από την ασύρματη επικοινωνία, ασφάλειας, προστασίας της ιδιωτικής ζωής, της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, μειώνοντας ταυτόχρονα τις εξαιρετικές και ελάχιστα εξεταζόμενες ενεργειακές απαιτήσεις ασύρματων και κυψελοειδών δικτύων.

Η έκθεση καταδεικνύει γιατί:

Η τεχνολογία οπτικών ινών, που αποτελείται από καλώδια που μεταφέρουν δεδομένα κωδικοποιημένα σε φωτεινές ακτίνες, είναι ικανή να παρέχει ταχύτητες δεδομένων που έχουν τάξεις μεγέθους μεγαλύτερες από το καλώδιο, το DSL και το ασύρματο δίκτυο.
Οι ασύρματες τεχνολογίες είναι αναξιόπιστες, ευάλωτες σε προβλήματα ασφάλειας και προστασίας της ιδιωτικής ζωής και επιρρεπείς σε προβλήματα καθυστέρησης. Το ασύρματο σύστημα παρέχει φτωχή ποιότητα φωνής, τεχνητή έλλειψη υπηρεσιών, άσκοπα υψηλό κόστος για το κοινό και, κυρίως, κακή οικονομική απόδοση για αυξημένες ταχύτητες.
Τα χάλκινα καλώδια διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επέκταση των δικτύων οπτικών ινών στο σπίτι και η υποδομή χάλκινων καλωδίων που χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους δεν πρέπει να αποσυναρμολογηθεί. Η ρητορική για “ξεπερασμένα” καλώδια χαλκού είναι προπαγάνδα που προωθείται από την ασύρματη βιομηχανία. Οι νέες τεχνολογίες, όπως το VDSL, επιτρέπουν στα παλαιότερα τηλεφωνικά καλώδια να μεταφέρουν τα δεδομένα ταχύτερα από τα ασύρματα δίκτυα και σε ορισμένες περιπτώσεις αντίστοιχα με τις οπτικές ίνες. Η αποσυναρμολόγηση των καλωδίων χαλκού στα οποία έχουν γίνει επενδύσεις δεκαετιών εξυπηρετεί μόνο τις φιλοδοξίες των ασύρματων εταιρειών και θα πρέπει να απαγορευτεί.
Τα ασύρματα δίκτυα δεν είναι ενεργειακά βιώσιμα. Μια ενσύρματη σύνδεση (χάλκινο καλώδιο, DSL, οπτική ίνα) είναι η πιο ενεργειακά αποδοτική μέθοδος πρόσβασης στο διαδίκτυο. Μια "έκρηξη" στην κατανάλωση ενέργειας, που προσεγγίζει το 5-10% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρισμού, είναι πλέον απαραίτητη για τη λειτουργία και την κατασκευή της ασύρματης υποδομής
Η καθολική εξάρτηση από τα ασύρματα συστήματα αφήνει τους ανθρώπους ευάλωτους σε περίπτωση βλάβης του δικτύου. Σε περίπτωση παρατεταμένης διακοπής ρεύματος, οι κινητές συσκευές αφήνουν τους ανθρώπους χωρίς καμία υπηρεσία, σε αντίθεση με τις σταθερές γραμμές με ανεξάρτητες πηγές ενέργειας που μπορούν να προσφέρουν αξιόπιστη επικοινωνία ακόμη και όταν το δίκτυο είναι εκτός λειτουργίας.
Το 5G και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT) είναι μηχανισμοί που αποσκοπούν στη δημιουργία κερδοφόρας δημόσιας ζήτησης για περισσότερα εκατομμύρια νέων τσιπ, εφαρμογών και ασύρματων συσκευών. Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT) θα επιτρέψει στα εμπορικά συμφέροντα να συλλέξουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων για τις πιο οικείες λεπτομέρειες της ζωής μας, λεπτομέρειες που μπορούν να πωληθούν και / ή να καταληφθούν από τα botnets. Το IoT εγείρει επίσης πολλά ζητήματα υγείας και ασφάλειας, όπως για παράδειγμα ένας φούρνος ενεργοποιείται από ένα κινητό τηλέφωνο όταν βρίσκεται κοντά κάτι εύφλεκτο, ή ένας χάκερ βρίσκει έναν τρόπο να ελέγξει τις κλειδαριές των θυρών, τους κλιβάνους ή το εθνικό σύστημα παροχής ρεύματος.
Οι νέες τεχνολογίες καλωδίωσης για εγκαταστάσεις εσωτερικών χώρων και κτιρίων παρέχουν μια ασφαλή και αξιόπιστη εναλλακτική λύση για Wi-Fi και άλλες πλατφόρμες ασύρματης πρόσβασης. Το ιδανικό μοντέλο για ένα εθνικό σύστημα οπτικών ινών είναι το FTTC (fiber-to-the-curb) ή το FTTH (fiber-to-the-home) με το οποίο μια οπτική ίνα τερματίζει σε ένα κουτί μόντεμ στο πεζοδρόμιο ή στις κτιριακές εγκαταστάσεις όπου θα μετατρέπονται τα ψηφιακά δεδομένα σε Ethernet μέσω καλωδίου χαλκού, δίνοντας τηλεόραση, τηλέφωνο και Internet, εξαλείφοντας την ανάγκη τόσο για ασύρματα συστήματα 5G.
Ήδη παρατηρείται ανεπάρκεια του φάσματος συχνοτήτων για να εξυπηρετήσουν την συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για ασύρματη επικοινωνία και ψυχαγωγία. Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα τι θα συμβεί με τις απαιτήσεις ασύρματου φάσματος όταν 50 δισ. “έξυπνες” συσκευές IoT θα συνδέονται ασύρματα με το Διαδίκτυο. Εκατομμύρια νέες κεραίες θα απαιτηθούν με τεράστιες ενεργειακές καταναλώσεις.
Οι ασύρματες τεχνολογίες μπορούν να έχουν ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην δημόσια υγεία και το κόστος της, όπως ο καπνός, ο μόλυβδος και ο αμίαντος. Επί του παρόντος, υπάρχουν χιλιάδες μελέτες, οι οποίες παρουσιάζουν βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις από τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ωστόσο έχουν πραγματοποιηθεί ελάχιστες έρευνες σχετικά με τις βιολογικές και υγειονομικές επιπτώσεις των συχνοτήτων 5G. Η ενσύρματη πρόσβαση στο διαδίκτυο θα εξαλείψει αυτές τις δυνητικές επιπτώσεις στην υγεία και τα συναφή έξοδα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Ασύρματα τηλέφωνα

Οι βάσεις των περισσότερων ασύρματων τηλεφώνων (DECT) αποτελούν κεραίες συνεχούς εκπομπής ασύρματης ακτινοβολίας.

Ορισμένα μοντέλα τηλεφώνων έχουν μειωμένη ή μικρή ή μηδενική εκπομπή όταν το ακουστικό βρίσκεται πάνω στην βάση.

Το ακουστικό εκπέμπει μόνο όταν γίνεται κλήση.

Η πρόταση μας είναι να αποφύγετε τη χρήση ασύρματου τηλεφώνου και να χρησιμοποιείτε ενσύρματα τηλέφωνα τα οποία δεν εκπέμπουν ασύρματη ακτινοβολία ούτε από το ακουστικό (επίσης λειτουργούν ακόμα και σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, σε αντίθεση με τα ασύρματα τηλέφωνα).

Αν θέλετε να χρησιμοποιείτε ασύρματο τηλέφωνο, επιλέξτε τουλάχιστον κάποιο ασύρματο τηλέφωνο ειδικής τεχνολογίας η βάση του οποίου εκπέμπει ακτινοβολία μόνο κατά την ομιλία.

Tα ασύρματα τηλέφωνα Gigaset που υποστηρίζουν την λειτουργία ECO PLUS (ECO+) διακόπτουν την μετάδοση σήματος του σταθμού βάσης όταν το τηλέφωνο είναι σε κατάσταση αναμονής (απαραίτητη η ενεργοποίηση της προαιρετικής λειτουργίας ECO+ από ΜΕΝΟΥ à ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ à ΒΑΣΗ àΠΡΟΣΘΕΤΑ à ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ECO+), ακόμη και όταν το ακουστικό βρίσκεται εκτός βάσης.

Ο σταθμός βάσης εκπέμπει σήμα μόνο όταν είναι απαραίτητο, για παράδειγμα, όταν υπάρχει εισερχόμενη κλήση, όταν προετοιμάζεστε για μία εξερχόμενη κλήση ή όταν ζητάτε κάποια στοιχεία από το σταθμό βάσης (π.χ αναπάντητες κλήσεις).

Όταν δεν υπάρχει καμία χρήση της συσκευής, τότε υπάρχει διακοπή κάθε επικοινωνίας του σταθμού βάσης με το ακουστικό. Αυτό ισχύει είτε το ακουστικό βρίσκεται στο σταθμό βάσης, είτε εκτός του σταθμού βάσης. Σε τακτά χρονικά διαστήματα το ακουστικό «ακούει» τη βάση που το «καλεί» ώστε να διασφαλιστεί η μεταξύ τους επικοινωνία.

Τα προϊόντα που επιπλέον περιλαμβάνουν και τη λειτουργία ECO, μειώνουν την ακτινοβολία κατά 80% (σε σύγκριση με τα συμβατικά ασύρματα) κατά τη διάρκεια της ομιλίας (απαραίτητη η ενεργοποίηση της προαιρετικής λειτουργίας ECO από από ΜΕΝΟΥ à ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ à ΒΑΣΗ àΠΡΟΣΘΕΤΑ à ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ECO).

Τα παραπάνω τηλέφωνα επιπλέον εξοικονομούν έως 60% ενέργεια, σε σύγκριση με τα συμβατικά ασύρματα.

Wi-Fi router / repeater / access point

Υψηλές τιμές ακτινοβολίας καταγράφονται γύρω από τα ασύρματα router / repeater / access point τα οποία εκπέμπουν συνεχώς ακτινοβολία υψηλών συχνοτήτων όταν είναι ενεργοποιημένη η ασύρματη λειτουργία τους.

Αν επιθυμείτε να μειώσετε την έκθεση σας σε ασύρματες ακτινοβολίες προτείνουμε να απενεργοποιήσετε την ασύρματη λειτουργία του router / repeater / access point (πατώντας το κουμπί WLAN/Wi-Fi ή από τις ρυθμίσεις της συσκευής μέσω του υπολογιστή σας – για ακριβείς οδηγίες ρωτήστε τον πάροχο σας) και να συνδέεστε με αυτό χρησιμοποιώντας καλώδιο δικτύου (Ethernet) ή/και να απενεργοποιείτε την ασύρματη λειτουργία του router όταν δεν σας είναι απαραίτητη.

Εναλλακτικά, αν δεν διαθέτετε ενσύρματο δίκτυο, για να έχετε ίντερνετ σε απομακρυσμένα από το router σημεία χωρίς να περάσετε καλώδια Ethernet, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αντάπτορες Powerline Internet. H τεχνολογία Powerline (= PLC = Power Line Communication ή DLΑΝ = Direct LAN) χρησιμοποιεί το υπάρχον ηλεκτρικό κύκλωμα του χώρου ως μέσο για να δημιουργήσετε απλά το δικό σας δίκτυο, δίνοντας σας πρόσβαση από οποιαδήποτε πρίζα του χώρου. Ένας αντάπτορας Powerline τοποθετείται σε μια πρίζα και συνδέεται με το router και οι υπόλοιποι αντάπτορες Powerline τοποθετούνται σε πρίζες των απομακρυσμένων δωματίων και συνδέονται με τους εκεί Η/Υ ή laptop.

Οι λύσεις ενσύρματης σύνδεσης με χρήση καλωδίου δικτύου προϋποθέτουν την ύπαρξη θύρας Ethernet. Θύρα Ethernet διαθέτουν όλα τα desktop και τα περισσότερα laptop, έξυπνες τηλεοράσεις, κάμερες και άλλες έξυπνες συσκευές.

Ωστόσο, ακόμη και τα περισσότερα κινητά τηλέφωνα και tablet αλλά και laptop που δεν διαθέτουν θύρα Ethernet μπορούν να συνδεθούν ενσύρματα με την χρήση αντάπτορα Ethernet to USB / mini-USB / USB-C / Lightning (ανάλογα με τον τύπο USB θύρας που διαθέτει η συσκευή σας).

Τέλος, όπως και στα ασύρματα τηλέφωνα έτσι και στα Wi-Fi router υπάρχουν ασφαλέστερες εναλλακτικές, όπως τα router χαμηλής ακτινοβολίας της ολλανδικής εταιρείας JRS Eco.

Τα router JRS Eco έχουν 90% μειωμένο ρυθμό εκπομπής, μεταβαίνουν αυτόματα σε κατάσταση μηδενικής ακτινοβολίας όταν δεν είναι συνδεδεμένες συσκευές Wi-Fi (δηλαδή εκπομπή Wi-Fi on demand, αντίστοιχα με τα ασύρματα τηλέφωνα της Gigaset που υποστηρίζουν την λειτουργία ECO+) και ενεργοποιούν ξανά το ασύρματο σήμα τους αμέσως μόλις ενεργοποιήσετε ξανά το wifi στην ασύρματη συσκευή σας ή ανοίξετε τη λίστα των διαθέσιμων δικτύων. Θα ανταποκριθούν μόνο στις δικές σας συσκευές.

Δείτε περισσότερα εδώ: https://www.jrseco.com/pcat/low-radiation-wifi-routers-jrs-eco-wifi/

Κινητά τηλέφωνα

Η μελέτη Cell Phone Radiation Exposure Limits and Engineering Solutions των International Commission on the Biological Effects of Electromagnetic Fields (ICBE-EMF) – Héroux et al., 2023, στο International Journal of Environmental Research and Public Health[30] – είναι μια ανασκόπηση-κριτική της τρέχουσας κατάστασης όσον αφορά τα όρια έκθεσης σε ραδιοσυχντική ακτινοβολία (RFR – radio-frequency radiation) από κινητά και αντίστοιχες τεχνολογίες και προτείνει τεχνικές λύσεις για μείωση της έκθεσης.

Οι συγγραφείς προτείνουν έναν συνδυασμό λογισμικών και υλικών/συσκευαστικών λύσεων που θα μπορούσαν να μειώσουν την έκθεση σε RFR χωρίς να θίγεται η λειτουργικότητα των κινητών τηλεφώνων:

Καταστολή της μετάδοσης ακτινοβολίας όταν η συσκευή είναι σε επαφή με το σώμα (body contact).

Σχεδιασμός και χρήση κεραιών που μειώνουν το ποσοστό της ισχύος που απορροφάται από το κεφάλι/σώμα (Percent of Power absorbed in the Head – PPHead) και αυξάνουν το ποσοστό της ισχύος που εκπέμπεται για επικοινωνία (Percent of Power Radiated – PPR).

Αυτοματοποιημένοι έλεγχοι πρωτοκόλλων που να μειώνουν τον αριθμό εκπομπών, τη διάρκεια τους ή τη συνολική δόση (integrated dose).

Γενικά, λύσεις «φθηνές» σε υλικό/λογισμικό που δεν απαιτούν άμεση αλλαγή της συνήθειας του χρήστη ή της υποδομής.

Η ομάδα International Commission on the Biological Effects of Electromagnetic Fields (ICBE-EMF) έχει δημοσιεύσει ένα σχετικό αρχείο infographic/προώθησης με τίτλο “Six simple engineering fixes can reduce cellphone radiation”[31]:

cell phone reduction emf

Δίκτυο ηλεκτρισμού

H αύξηση των μαγνητικών πεδίων από το δίκτυο ηλεκτρισμού είναι συνεχής, γιατί οι τιμές τους επηρεάζονται από την αύξηση στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος που οφείλεται στην μεγαλύτερη χρήση ηλεκτρικών συσκευών, στην σταδιακή μείωση της χρήσης καυσίμων όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και την αύξηση της χρήσης ηλεκτρικών συστημάτων θέρμανσης/ψύξης (κλιματιστικά, ηλεκτρικές θερμάστρες κ.α.) και ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Τα μαγνητικά πεδία είναι συχνά ανεβασμένα, ιδιαίτερα σε πυκνοδομημένες και πυκνοκατοικήμενες περιοχές, κυρίως λόγω μεγαλύτερων φορτίων και μικρότερων αποστάσεων των καλωδίων του δικτύου χαμηλής τάσης.

Μείωση των μαγνητικών πεδίων είναι εφικτή με την αντικατάσταση των γυμνών εναέριων αγωγών με συνεστραμμένα καλώδια.

Μείωση των μαγνητικών πεδίων είναι εφικτή, σε περίπτωση που η ΔΕΗ λάβει μέτρα για την διόρθωση ενδεχόμενων προβλημάτων στο τοπικό δίκτυο διανομής ρεύματος (π.χ. αλλαγή φορτίων σε κάθε γραμμή, προσθήκη γραμμών ή/και μετασχηματιστών, επισκευή κομμένων ουδετέρων, αποφυγή συνδέσεων ουδετέρων από διαφορετικά κυκλώματα ή/και άλλα εξειδικευμένα μέτρα που προτείνονται από σχετικούς οδηγούς μείωσης των μαγνητικών πεδίων από το ηλεκτρικό δίκτυο[32],[33]).

Τα ανεβασμένα ηλεκτρικά πεδία από τα καλώδια υπερυψηλής, υψηλής και μέσης τάσης, μπορούν να εξαφανιστούν με την υπογειοποίηση όλων των καλψδίων.

^[1] http://electromagnetichealth.org/quotes-from-experts/

[2] Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025. Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

^[3] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

[4] Nyberg R, McCredden J, Hardell L. The European Union assessments of radiofrequency radiation health risks - another hard nut to crack (Review). Rev Environ Health. 2023 Aug 23;39(4):707-719. doi: 10.1515/reveh-2023-0046. PMID: 37609829.

^[5] Actual or potential effects of ELF and RF/MW radiation on enhancing violence and homicide, and accelerating aging of human, animal or plant cells. Dr Neil Cherry Associate Professor of Environmental Health Lincoln University New Zealand www.neilcherry.com/documents/90_s8_EMR_and_Aging_and_violence.pdf

[6] Health Implications of Electromagnetic Fields, Mechanisms of Action, and Research Needs, Sarika Singh, Neeru Kapoor, First published: 2014, https://doi.org/10.1155/2014/198609

^[7] Guidelines For Limiting Exposure To Time-Varying Electric, Magnetic, And Electromagnetic Fields της ICNIRP

^[8] European Parliament resolution of 4 September 2008 on the mid-term review of the European Environment and Health Action Plan 2004-2010 (2007/2252(INI)

^[9] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[10] James Oschman, Energy Medicine in Therapeutics and Human Performance

^[11] Panagopoulos et al. (2025), A comprehensive mechanism of biological and health effects of anthropogenic extremely low frequency and wireless communication electromagnetic fields. Panagopoulos et al. Front. Public Health, 04 June 2025. Sec. Radiation and Health. Volume 13 – 2025. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1585441

^[12] Actual or potential effects of ELF and RF/MW radiation on enhancing violence and homicide, and accelerating aging of human, animal or plant cells. Dr Neil Cherry Associate Professor of Environmental Health Lincoln University New Zealand, neilcherry.com/documents/90_s8_EMR_and_Aging_and_violence.pdf

[13] International Commission on the Biological Effects of Electromagnetic Fields, https://icbe-emf.org/fcc-and-icnirp-limits/

^[14] “EUROPAEM EMF Guideline 2016 for the prevention, diagnosis and treatment of EMF-related health problems and illnesses, Article in Reviews on Environmental Health · July 2016, DOI: 10.1515/reveh-2016-0011”

^[15] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[16] Nordhagen, Else K. and Flydal, Einar. "Self-referencing authorships behind the ICNIRP 2020 radiation protection guidelines" Reviews on Environmental Health, vol. 38, no. 3, 2023, pp. 531-546. https://doi.org/10.1515/reveh-2022-0037

^[17] Melnick, R.L., Moskowitz, J.M., Héroux, P. et al. The WHO-commissioned systematic reviews on health effects of radiofrequency radiation provide no assurance of safety. Environ Health 24, 70 (2025). https://doi.org/10.1186/s12940-025-01220-4

^[18] Melnick, R.L., Moskowitz, J.M., Héroux, P. et al. The WHO-commissioned systematic reviews on health effects of radiofrequency radiation provide no assurance of safety. Environ Health 24, 70 (2025). https://doi.org/10.1186/s12940-025-01220-4

^[19] The International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection: Conflicts of interest , corporate capture and the push for 5G (UPLOAD)

[20] Lin James C., Health and safety practices and policies concerning human exposure to RF/microwave radiation, JOURNAL=Frontiers in Public Health, Volume 13 – 2025, URL=https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2025.1619781, DOI=10.3389/fpubh.2025.1619781, ISSN=2296-2565

^[21] https://guardian.ng/technology/communications/cell-phone-wireless-radiation-classified-group-1-carcinogenic-to-humans/

^[22] Understanding the public voices and researchers speaking into the 5G narrative, Steven Weller,Julie E. McCredden, Front. Public Health, 12 January 2024, Sec. Radiation and Health, Volume 11 - 2023 https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1339513

^[23] International Commission on the Biological Effects of Electromagnetic Fields (ICBE-EMF). Scientific evidence invalidates health assumptions underlying the FCC and ICNIRP exposure limit determinations for radiofrequency radiation: implications for 5G. Environ Health 21, 92 (2022). https://doi.org/10.1186/s12940-022-00900-9

^[24] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

^[25] https://ehtrust.org/landmark-italian-court-ruling-recognizes-causal-link-cellphone-use-brain-tumor/

^[26] https://www.lefigaro.fr/conjoncture/tres-haute-tension-rte-condamne-a-verser-plus-de-450-000-euros-a-des-eleveurs-20220603

^[27] https://www.connexionfrance.com/news/french-court-orders-4g-antenna-switch-off-over-cow-health-concerns/181324

[28] http://www.kennisplatformveiligmobielnetwerk.info/1607198.htm

^[29] Wireless Networks Are Not as Fast, Secure, Reliable or Energy-Efficient as Wired Systems, Says New Report, http://electromagnetichealth.org/electromagnetic-health-blog/wires-long-press-release/

[30] Héroux, P.; Belyaev, I.; Chamberlin, K.; Dasdag, S.; De Salles, A.A.A.; Rodriguez, C.E.F.; Hardell, L.; Kelley, E.; Kesari, K.K.; Mallery-Blythe, E.; et al. Cell Phone Radiation Exposure Limits and Engineering Solutions. Int. J. Environ. Res. Public Health 2023, 20, 5398. https://doi.org/10.3390/ijerph20075398

^[31] https://icbe-emf.org/wp-content/uploads/2023/04/Cellphone-Infographic-04162023.pdf

[32] Electricity Distribution and Report on Discussions on Science, Stakeholder Advisory Group on ELF EMFs (SAGE)

[33] Electric and Magnetic Field Management Book, Electric Power Research Institute (EPRI)

[34] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+REPORT+A6-2009-0089+0+DOC+XML+V0%2F%2FEL

[35] Wolfgang Maes, Science – really;, Συνέδριο 2006 «Building Biology – Architecture – Environmental Medicine»

[36] Lloyd's preparing for personal injury related to cell phone use, Canadian Underwriter, http://www.canadianunderwriter.ca/issues/story.aspx?aid=1000071020&issue=10222007

[37] Insurers Balk at Risks of Phones, Sarah Ryle, The Observer, http://www.guardian.co.uk/uk/1999/apr/11/sarahryle.theobserver

[38] IEGMP - Stewart Report, 2000. United Kingdom Independent Expert Group on Mobile Phones, Health Protection Agency. www.iegmp.org.uk

[39] Russian National Committee on Non-Ionizing Radiation Protection, CHILDREN AND MOBILE PHONES: THE HEALTH OF THE FOLLOWING GENERATIONS IS IN DANGER

[40] Dr. Dietrich Klinghardt, MD, PhD, Why the U.S. Needs Pre-Conception Healthcare, http://www.youtube.com/watch?v=sSit3i_-z0w

[41] The Freiburger Appeal - Ψήφισμα της Ένωσης Περιβαλλοντικής Ιατρικής Γερμανίας (IGUMED) http://www.laleva.cc/environment/freiburger_appeal.html

[42] http://www.emrnetwork.org/pdfs/becker.pdf

[43] How Exposure to GSM & TETRA Base-station Radiation can Adversely Affect Humans by G J Hyland http://www.whale.to/b/hyland.html

[44] German court finds property owners can be liable for health impacts from base station antennas on their property, https://www.emfacts.com/2022/07/german-court-finds-property-owners-can-be-liable-for-health-impacts-from-base-station-antennas-on-their-property/

[45] https://www.diagnose-funk.org/aktuelles/article-archiv/detail?newsid=1846

[46] CONGRESS TOOK $101 MILLION IN DONATIONS FROM THE ISP INDUSTRY — HERE’S HOW MUCH YOUR LAWMAKER GOT, https://www.theverge.com/2017/12/11/16746230/net-neutrality-fcc-isp-congress-campaign-contribution

[47] Your Elected Officials Received How Much $$ From AT&T, Verizon and Comcast??, https://www.activistpost.com/2018/09/your-elected-officials-received-how-much-from-att-verizon-and-comcast.html

[48] President Donald J. Trump is Leading the Way on Wireless Technology and Empowering American Innovation, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/president-donald-j-trump-leading-way-wireless-technology-empowering-american-innovation-2/

[49] Ο δρόμος προς το 5G έχει πολλά …αγκάθια, https://banks.com.gr/dromos-pros-5g-echei-polla-agkathia/

[50] Ericsson: Αποκαλύπτει τη δυνητική επιχειρηματική αγορά για την τεχνολογία 5G στην Ελλάδα, http://www.businessnews.gr/article/80161/ericsson-apokalyptei-ti-dynitiki-epiheirimatiki-agora-gia-tin-tehnologia-5g-stin

[51] Dr. Leszczynski Sounds Warning at Australian Meeting: Precaution with 5G, https://mdsafetech.org/2018/07/18/dr-leszczynski-sounds-warning-at-australian-meeting-precaution-with-5g/