Ακτινοβολίες: Μια πιθανή αιτία υπογονιμότητας που δεν έχετε λάβει υπόψη σας

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η αυξημένη έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες από laptop, tablet, smartphone κ.α. αποτελεί αρνητικό παράγοντα που συμβάλλει στην σύγχρονη αύξηση της ανδρικής και γυναικείας υπογονιμότητας. Ποιες άλλες πηγές ακτινοβολίας φαίνεται να επηρεάζουν; Πως μπορείτε να προστατεύσετε τα γεννητικά σας όργανα;

Μεγάλη αύξηση της υπογονιμότητας

To πρόβλημα της υπογονιμότητας έχει πλέον πάρει παγκοσμίως μεγάλες διαστάσεις. 32% μείωση της συγκέντρωσης σπερματοζωαρίων στο σπέρμα καταγράφηκε στη Γαλλία από το 1989 έως το 2005 [1] και 29% μείωση στη Μεγάλη Βρετανία μόνο την τελευταία δεκαετία [2]. Yπολογίζεται ότι ένας στους πέντε νεαρούς άνδρες ηλικίας 18-25 ετών παράγει χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων και μόνο το 5-15% αυτών θεωρούνται φυσιολογικά με βάση την ταξινόμηση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η Ελλάδα, που επίσης παρουσιάζει αύξηση στην υπογονιμότητα [3], κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη, με το 17% των ζευγαριών στην Ελλάδα να αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας [4].

Η μεγάλη αύξηση στην υπογονιμότητα τα τελευταία χρόνια συμπίπτει χρονικά με την αντίστοιχη αύξηση της έκθεσης του πληθυσμού σε τεχνητές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες από κινητά τηλεφωνά, ασύρματα tablet και laptop, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. και η σύνδεση αυτή επιβεβαιώνεται πλέον από αρκετές μελέτες σε ανθρώπους και ζώα.

"Υπάρχει μια πραγματική πλημμύρα νέων μελετών που αναφέρουν βλάβη του σπέρματος σε ανθρώπους και ζώα, οδηγώντας σε σημαντικές ανησυχίες για τη γονιμότητα, την αναπαραγωγή και την υγεία των απογόνων. Αρκετά διεθνή εργαστήρια έχουν αναπαραγάγει μελέτες που δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος, την κινητικότητα και την παθολογία στους άνδρες που χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, laptop ή συσκευή τηλεειδοποίησης στη ζώνη τους ή σε μια τσέπη. Μελέτες του ανθρώπινου σπέρματος δείχνουν γενετικές βλάβες από τα κινητά τηλέφωνα σε κατάσταση αναμονής και από ασύρματη χρήση φορητού υπολογιστή. Το σπέρμα δεν μπορεί να επισκευάσει βλάβες του DNA. Μειωμένη ποιότητα, κινητικότητα και βιωσιμότητα του σπέρματος συμβαίνει σε εκθέσεις 0.00034 μW/cm2 σε 0,07 μW/cm2 (σ.σ. πολύ χαμηλές) με αποτέλεσμα την μείωση της ανδρικής γονιμότητας" Πόρισμα διεθνούς επιστημονικής έκθεσης BioInitiative Report 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects on Fertility and reproduction

Ακτινοβολίες και ανδρική υπογονιμότητα

• Αρνητικές επιπτώσεις στην ποσότητα και ποιότητα του σπέρματος από την αυξημένη χρήση κινητού τηλεφώνου έχουν δείξει δεκάδες έρευνες τα τελευταία χρόνια (Wdowiak 2007[5], La Vignera 2011 [6], Falzone 2011 [7], Erogul 2006 [8], De Iuliis 2009 [9], Agarwal 2008 [10], 2009 [11], Mailankot 2009 [12], Yan 2007 [13], Fejes 2005 [14], Aitken 2005 [15] κ.α.)
• Η μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων, αλλά και η αύξηση του ποσοστού των σπερματοζωαρίων με κακή μορφολογία είναι συνήθως ανάλογες του χρόνου χρήσης. Π.χ. Χρήση κινητού τηλεφώνου για περισσότερες από 4 ώρες την ημέρα μείωσε των αριθμό των σπερματοζωαρίων κατά 25% και από αυτά μόνο το 20% ήταν φυσιολογικά (Agarwal 2008 [16])
• Το συμπέρασμα της έρευνας του De Iuliis (2009 [17]) ήταν ότι: "Οι ασύρματες ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες στην ισχύ και συχνότητα που εκπέμπονται από τα κινητά τηλέφωνα αυξάνουν τις μιτοχονδριακές δραστικές μορφές οξυγόνου στα ανθρώπινα σπερματοζωάρια, μειώνοντας την κινητικότητα και ζωτικότητα των κυττάρων (…) και διεγείροντας τον κατακερματισμό του DNA. Τα ευρήματα αυτά έχουν σαφείς επιπτώσεις στην ασφάλεια της εκτεταμένης χρήσης κινητού τηλεφώνου από άνδρες αναπαραγωγικής ηλικίας, που ενδεχομένως επηρεάζουν τόσο τη γονιμότητά τους, όσο και την υγεία και την ευημερία των παιδιών τους (…) Υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ της διάρκειας της χρήσης κινητού τηλεφώνου και της μείωσης του αριθμού των σπερματοζωαρίων. Ο αριθμός των σπερματοζωαρίων μειώνεται στο μισό στους άνδρες που έχουν τα κινητά τηλέφωνα στις τσέπες του παντελονιού τους για τέσσερις ώρες την ημέρα. Η κινητικότητα του σπέρματος είναι επίσης μειωμένη. Το φράγμα των όρχεων, που προστατεύει το σπέρμα, είναι το πιο ευαίσθητο από τους ιστούς στο σώμα, και είναι 100 φορές πιο απορροφητικό. Εκτός από τον αριθμό και τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων, η καταστροφή του μιτοχονδριακού DNA των σπερματοζωαρίων τριπλασιάζεται με την έκθεση σε ακτινοβολία κινητού τηλεφώνου".

"Κάποτε χρησιμοποιούσαμε τα μικροκύματα για αντισύλληψη. Σήμερα τηλεφωνούμε με αυτά. Βγάλτε συμπέρασμα..." Huai Chiang, σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. σε θέματα ακτινοβολιών [18]

• Ποντίκια που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία από κεραίες κινητής τηλεφωνίας παρουσίασαν ανωμαλίες στη μορφολογία σπέρματος σε ποσοστό 39-46%, ενώ το δείγμα ελέγχου παρουσίασε μόνο 2% ανωμαλίες (Otitoloju 2010 [19]).
• Έρευνα του 2012 (Avendaño [20]) έδειξε σημαντική μείωση της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων και του κατακερματισμού του DNA του σπέρματος αντρών μετά την 4ωρη χρήση laptop συνδεδεμένου ασύρματα με το ίντερνετ.
• Έρευνα σε χρήστες ραντάρ έδειξε σημαντικά μειωμένη συγκέντρωση και κινητικότητα σπέρματος, αλλά και αύξηση των σπερματοζωαρίων με κακή μορφολογία ότι ανάλογα με το βαθμό έκθεσης (Ye 2007 [21]).
• Έλληνες ερευνητές, αφού εξέθεσαν 5 γενιές ποντικιών σε ασύρματες ακτινοβολίες (από πάρκο κεραιών) κατέγραψαν "προοδευτική μείωση του αριθμού των νεογνών , η οποία κατέληξε σε μη αναστρέψιμη στειρότητα" (Magras & Xenos 1997 [22])
• Έρευνα του 2010 (Li [23]) έδειξε ότι οι άντρες που εκτίθενται σε μαγνητικά πεδία >160 nT για περισσότερο από 6 ώρες την ημέρα (σχετικά συνηθισμένες τιμές για όσους μένουν σε απόσταση <5 μέτρων από καλώδια ρεύματος) είχαν 4πλάσιες πιθανότητες να έχουν προβληματικό σπέρμα.
• H επιστημονική έκθεση BioInitiative Report του 2012 σημειώνει επιπλέον ότι "τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία από ηλεκτρικά στρώματα νερού και ηλεκτρικές κουβέρτες έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν θέρμανση των ιστών, η οποία μπορεί να έχει δυσμενή επίδραση στο σπέρμα (Van Demark 1970) και στην διαδικασία της εμβρυογένεσης (Edwards 1974, Lacy 1981). Οι υψηλές θερμοκρασίες θα μπορούσε επίσης να είναι τερατογόνες (Miller 1978, Frase 1978). Είναι προφανές ότι είτε η θερμότητα ή τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία που παράγονται μπορούν να επηρεάσουν το έμβρυο. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση ηλεκτρικών στρωμάτων νερού και ηλεκτρικών κουβερτών έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του εμβρύου"[24]

Ακτινοβολίες και μειωμένη τεστοστερόνη – στυτική δυσλειτουργία

• Σύμφωνα με τα πρακτικά της Παγκόσμιας Συνέλευσης Σεξουαλικής Ιατρικής του 2012, οι άνδρες με στυτική δυσλειτουργία είναι 2,6 φορές πιο πιθανό να έχουν τα κινητά τηλέφωνα στη μπροστινή τσέπη του παντελονιού τους[25].
• Σε έρευνα του 2010 (Meo [26]) η έκθεση αρουραίων σε 60 λεπτά ακτινοβολίας κινητών τηλεφώνων την ημέρα, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της τεστοστερόνης. Οι ερευνητές αναφέρουν στα συμπεράσματα της έρευνας ότι: "Η μακροχρόνια έκθεση σε ακτινοβολία κινητού τηλεφώνου οδηγεί σε μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ανδρική ορμόνη και οποιαδήποτε μεταβολή στα φυσιολογικά επίπεδα μπορεί να είναι καταστροφική για την αναπαραγωγή και τη γενική υγεία των ανδρών".
• Άλλες δύο έρευνες του 2010 (Salama [27],[28]) έδειξαν ότι τα κινητά τηλέφωνα, ακόμη και σε κατάσταση αναμονής επηρεάζουν την λειτουργία και τη δομή των όρχεων, αλλά και τη συχνότητα εκσπερμάτισης.
• O Qin το 2014 έδειξε ότι αρουραίοι εκτεθειμένοι σε ασύρματες ακτινοβολίες παρουσίασαν μειωμένη παραγωγή και κινητικότητα σπερματοζωαρίων, διαταραχές των κιρκαδικών ρυθμών, αλλά και μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης [29].
• Έρευνα του 2009 (Zhang [30]) έδειξε βλάβες στους όρχεις από μακροχρόνια έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες και έρευνα του 2007 (Farkhad 2007 [31]) έδειξε επίσης αλλαγές στους όρχεις και σημαντικά μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης.

Ακτινοβολίες και γυναικεία υπογονιμότητα

• Όπως σημειώνει ο Dr Andrew Goldsworthy, πρώην λέκτορας London Imperial College of Science, Technology and Medicine: "Η έρευνα του Agarwal[32] έδειξε ότι οι άνδρες που χρησιμοποιούν τα κινητά τους για περισσότερες από 4 ώρες την ημέρα είχαν τις περισσότερες βλάβες στο σπέρμα (...) Οι γυναίκες θα πρέπει επίσης να έχουν λόγους να ανησυχούν. Σε αντίθεση με το ανδρικό σπέρμα που χρειάζεται μόνο 3 μήνες για να παραχθεί και συνεχώς παράγονται δισεκατομμύρια σπερματοζωάρια, όλα τα αυγά που θα έχει ποτέ μια γυναίκα ήταν στις ωοθήκες της πριν γεννηθεί και δεν μπορούν να αντικατασταθούν. Σε αντίθεση με το σπέρμα, αυτά δεν είναι σίγουρα αναλώσιμα" [33]
• Έρευνα τoυ 2009 (Gul [34]) διαπίστωσε ότι η ενδομήτρια έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες είχε τοξική επίδραση στις ωοθήκες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι "τα μικροκύματα των κινητών τηλεφώνων θα μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των ωοθυλακίων σε αρουραίους με αρκετούς γνωστούς και, χωρίς αμφιβολία, αμέτρητους άγνωστους μηχανισμούς"
• Και οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας φαίνεται ότι επηρεάζουν την επίτευξη εγκυμοσύνης. Έρευνα που δημοσιεύθηκε από τον Augner διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που ζούσαν σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων από κεραίες κινητής τηλεφωνίας είχαν υψηλότερα επίπεδα του ενζύμου άλφα-αμυλάση στο σάλιο τους, το οποίο αποτελεί ένδειξη αυξημένων επιπέδων στρες. Νεότερη έρευνα (Courtney Lynch) διαπίστωσε ότι οι γυναίκες με τα υψηλότερα επίπεδα αυτού του ενζύμου στο σάλιο τους, είχαν 29% μικρότερη πιθανότητα εγκυμοσύνης σε σύγκριση με εκείνες με τα χαμηλότερα επίπεδα [35].

"Αν και τα αιτιώδη στοιχεία των μηχανισμών δεν είναι ακόμη πλήρως προσδιορισμένα, είναι γενικά αποδεκτό ότι το οξειδωτικό στρες και η δράση των ελευθέρων ριζών μπορεί να είναι υπεύθυνα για τις γενοτοξικές επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές της γονιμότητας και της αναπαραγωγής. Ελεύθερες ρίζες ή /και υδρολυτικά ένζυμα που παράγονται από την έκθεση σε ακτινοβολίες μπορεί να αποτελούν βιοχημικές δράσεις που οδηγούν σε δυσμενείς μεταβολές στις απαραίτητες ορμόνες της αρσενικής και θηλυκής αναπαραγωγής και βλάβες του DNA, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν βλάβη στην κινητικότητα, τη βιωσιμότητα και τη μορφολογία του σπέρματος. Τέτοιες εκθέσεις είναι πλέον συχνές σε άνδρες που χρησιμοποιούν και κουβαλούν ασύρματες συσκευές στο σώμα τους ή χρησιμοποιούν ασύρματους φορητούς υπολογιστές. Μπορεί επίσης να ευθύνονται για βλάβες σε κύτταρα των ωοθηκών και στη γυναικεία γονιμότητα, αλλά και σε αποβολές εγκυμοσύνης", Πόρισμα διεθνούς επιστημονικής έκθεσης BioInitiative Report 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects on Fertility and reproduction

Σε περίπτωση σύλληψης, υπάρχουν επιπτώσεις στο έμβρυο από τις τεχνητές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες;

Διαβάστε το αναλυτικό μας άρθρο: “Ακτινοβολίες: Κίνδυνος για την εγκυμοσύνη; Αιτία πρόκλησης αυτισμού;“

Πως θα διαπιστώσετε πόση ακτινοβολία δέχεστε καθημερινά

Τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστημονικοί φορείς έχουν προτείνει νέα όρια ασφαλούς έκθεσης για την προστασία του κοινού από τα τεχνητά ηλεκτρομαγνητικά πεδία, βασισμένοι σε νεότερες έρευνες που δείχνουν ότι μη θερμικά επίπεδα ακτινοβολίας οδηγούν μακροπρόθεσμα σε σοβαρές επιπτώσεις υγείας.

• Μπορείτε να μετρήσετε την ακτινοβολία που δέχεστε από ασύρματες συσκευές, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. ενοικιάζοντας τον μετρητή ακτινοβολίας Gigahertz HF38B (70 ευρώ η διήμερη ενοικίαση – δωρεάν μεταφορικά).
• Μπορείτε να μετρήσετε την ακτινοβολία που δέχεστε από καλώδια ΔΕΗ, ηλεκτρικούς πίνακες, ηλεκτρικές συσκευές κ.α. ενοικιάζοντας τον μετρητή ακτινοβολίας Gigahertz NFA30M (70 ευρώ η διήμερη ενοικίαση – δωρεάν μεταφορικά).
• Εναλλακτικά, μπορείτε να ζητήσετε τον Έλεγχο Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης της κατοικίας σας από μηχανικό της Home Biology, που περιλαμβάνει μετρήσεις ακτινοβολιών χαμηλών συχνοτήτων (από καλώδια, ηλεκτρικές συσκευές κ.α.), μετρήσεις ακτινοβολιών υψηλών συχνοτήτων σε ένα ευρύτερο φάσμα (εντοπισμός περισσότερων πηγών ακτινοβολίας), μετρήσεις στατικού μαγνητισμού και ραδιενέργειας και εξατομικευμένη μελέτη με προτάσεις μείωσης των επιπέδων ακτινοβολίας στον κάθε χώρο (ενδεικτικό κόστος της υπηρεσίας : 160 ευρώ + Φ.Π.Α ).

Πώς να προστατεύσετε τα γεννητικά σας όργανα από τις τεχνητές ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες

• Αποφύγετε να έχετε το κινητό τηλέφωνο στην τσέπη σας (ή σε άλλο σημείο κοντά στα γεννητικά σας όργανα) ακόμη και όταν μιλάτε από hands free. Η πρακτική αυτή, στην οποία εστιάζεται και η ενημερωτική καμπάνια “Save the Males” του οργανισμού EM Radiation Research Trust, παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία της γονιμότητας με βάση τις μέχρι τώρα έρευνες.
• Αν χρησιμοποιείτε laptop αποφύγετε να το τοποθετείτε πάνω στο σώμα σας, καθώς σας εκθέτει σε ανεβασμένα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων λόγω της μπαταρίας, των καλωδίων και των ηλεκτρικών τους κυκλωμάτων, αλλά και σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων λόγω των κεραιών Wi-Fi. Προτείνουμε να προμηθευτείτε εξωτερικό ενσύρματο πληκτρολόγιο και κάποια βάση για το laptop, η οποία ανυψώνει την οθόνη στο εργονομικά σωστό ύψος του κεφαλιού. Επίσης προτιμάτε να το λειτουργείτε μόνο με την μπαταρία του.
• Απενεργοποιείτε την ασύρματη λειτουργία του laptop, tablet και κινητού όταν δεν σας είναι απαραίτητη. Η κεραία τους εκπέμπει ακτινοβολία ακόμη και αν δεν είστε συνδεδεμένοι στο ίντερνετ!

 

• Αντικαταστήστε την ασύρματη σύνδεση του ίντερνετ με ενσύρματη, χρησιμοποιώντας καλώδιο δικτύου (Ethernet) για να συνδέσετε τον υπολογιστή με το μόντεμ. Εναλλακτικά χρησιμοποιήστε το σύστημα σύνδεσης στο διαδίκτυο που αποκαλείται Broadband over power lines (BPL) ή power-line Internet (βάζετε έναν αντάπτορα Powerline σε μια πρίζα και τον συνδέετε με το router - τους υπόλοιπους αντάπτορες Powerline τους βάζετε σε πρίζες των απομακρυσμένων δωματίων όπου θέλετε να έχετε ίντερνετ και τις συνδέετε με τους εκεί Η/Υ ή λάπτοπ).
• Αντικαταστήστε το ασύρματο τηλέφωνο σας με ενσύρματο (το οποίο λειτουργεί ακόμα και σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, σε αντίθεση με τα ασύρματα τηλέφωνα) ή τουλάχιστον με κάποιο ασύρματο τηλέφωνο μηδενικής ακτινοβολίας σε stand by (π.χ. συγκεκριμένα μοντέλα Gigaset ECO DECT που υποστηρίζουν την λειτουργία ECO+ ).
• Στην περίπτωση μη αντικατάστασης του ασύρματου τηλεφώνου και της ασύρματης σύνδεσης του ίντερνετ, σας συμβουλεύουμε να τα απενεργοποιείτε τουλάχιστον κατά τις βραδινές ώρες (ή τις ώρες ύπνου γενικότερα) και να τα τοποθετήσετε σε σημεία μακριά από χώρους υψηλής χρήσης.
• Αν καταγράψετε ανεβασμένες τιμές ακτινοβολίας εξαιτίας καλωδίων ΔΕΗ, πινάκων κλπ προτείνουμε να αυξήσετε την απόσταση σας από τις πηγές ή να ζητήσετε τις συμβουλές μας για τα υλικά μαγνητικής θωράκισης.
• Αν καταγράψετε ανεβασμένες τιμές ακτινοβολίας εξαιτίας των κεραιών κινητής τηλεφωνίας της περιοχής ή ασύρματων συσκευών των γειτόνων μπορείτε να προστατευτείτε χρησιμοποιώντας σύγχρονα υλικά ηλεκτρομαγνητικής θωράκισης (μπογιές, υφάσματα κ.α.) που ανακλούν τις ασύρματες ακτινοβολίες σε ποσοστό >99% λόγω της ειδική αγώγιμης σύνθεσης τους.

Δείτε περισσότερες προτάσεις για την μείωση της καθημερινής σας έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες..

Ακτινοβολίες και υπογονιμότητα - Σχετικά links

BioInitiative Report 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects (ELF-EMF and RFR) on Fertility and reproduction

Ελευθεροτυπία: Αυξάνεται η υπογονιμότητα στην Ελλάδα

17% το ποσοστό υπογονιμότητας στην Ελλάδα

Το ανδρικό σπέρμα χάνει τη δύναμή του – Έρευνα

How Does Laptop Wi-Fi Affect Male Fertility?

Fertility and Wireless Devices

Cell Phone Use Linked to Male Infertility

Warning: Why You Should Avoid Using Your Laptop as Recommended

WiFi “Laptops” affect male fertility

Laptop Wi-Fi said to nuke sperm

Sperm vs Cell Phone (video)

Heavy mobile use 'damages sperm'

Mobilize (documentary that explores the potential long-term health effects from cell phone radiation, including cancer and infertility)

Male Infertility Linked to Cell Phone EMF Exposure

Radiation from cell phones linked to erectile dysfunction

Radiation from WiFi connections can reduce sperm activity in up to a quarter of men, study finds

Is cell phone radiation a risk factor for female infertility?

 

 

[1] Το ανδρικό σπέρμα χάνει τη δύναμή του – Έρευνα, http://www.econews.gr/2012/12/05/sperma-andras-spermatozoaria/

[2] Mobile Phones, Dementia, reproductive, neurological & cognitive effects, Alasdair & Jean Philips

[3] Ελευθεροτυπία, Αυξάνεται η υπογονιμότητα στην Ελλάδα, http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=331520

[4] 17% το ποσοστό υπογονιμότητας στην Ελλάδα, http://www.care.gr/post/3279/17-to-pososto-ypogonimotitas-stin-ellada

[5] Evaluation of the effect of using mobile phones on male fertility, Wdowiak2007

[6] Effects of the exposure to mobile phones on male reproduction: a review of the literature. La Vignera, 2011

[7] The effect of pulsed 900-MHz GSM mobile phone radiation on the acrosome reaction, head morphometry and zona binding of human spermatozoa, Falzone 2011

[8] Effects of electromagnetic radiation from a cellular phone on human sperm motility: an in vitro study. Erogul 2006

[9] Mobile Phone Radiation Induces Reactive Oxygen Species Production and DNA Damage in Human Spermatozoa In Vitro, De Iuliis 2009

[10] Effect of cell phone usage on semen analysis in men attending infertility clinic: an observational study, Agarwal 2008

[11] Effects of radiofrequency electromagnetic waves (RF-EMW) from cellular phones on human ejaculated semen: an in vitro pilot study, Agarwal 2009

[12] Radio frequency electromagnetic radiation (RF-EMR) from GSM (0.9/1.8GHz) mobile phones induces oxidative stress and reduces sperm motility in rats, Mailankot 2009

[13] Effects of cellular phone emissions on sperm motility in rats, Yan 2007

[14] Is there a relationship between cell phone use and semen quality?, Fejes 2005

[15] Impact of radio frequency electromagnetic radiation on DNA integrity in the male germline, Aitken 2005

[16] Effect of cell phone usage on semen analysis in men attending infertility clinic: an observational study, Agarwal 2008

[17] Mobile Phone Radiation Induces Reactive Oxygen Species Production and DNA Damage in Human Spermatozoa In Vitro, De Iuliis 2009

[18] Wolfgang Maes, Science – really;, Συνέδριο 2006 «Building Biology – Architecture – Environmental Medicine»

[19] Preliminary study on the induction of sperm head abnormalities in mice, Mus musculus, exposed to radiofrequency radiations from global system for mobile communication base stations, Otitoloju 2010

[20] Use of laptop computers connected to internet through Wi-Fi decreases human sperm motility and increases sperm DNA fragmentation Avendaño 2012

[21] Radar radiation damages sperm quality, Ye 2007

[22] RF radiation-induced changes in the prenatal development of mice, Magras, Xenos 1997

[23] Exposure to magnetic fields and the risk of poor sperm quality, Li 2010

[24] BioInitiative 2012, Electromagnetic Field Exposure Effects (ELF-EMF and RFR) on Fertility and reproduction

[25] Fertility and Wireless Devices, http://www.electronicsilentspring.com/primers/fertility/fertility-wireless-devices/

[26] Effects of mobile phone radiation on serum testosterone in Wistar albino rats. Meo 2010

[27] Effects of exposure to a mobile phone on sexual behavior in adult male rabbit: an observational study, Salama 2010

[28] Effects of exposure to a mobile phone on testicular function and structure in adult rabbit, Salama 2010

[29] Circadian alterations of reproductive functional markers in male rats exposed to 1800 MHz radiofrequency, Qin 2014

[30] Study on testicle tissue of rats in extremely low frequency electromagnetic fields, Ζhang 2009

[31] Effects of extremely low frequency electromagnetic fields on testes in guinea pig Farkhad 2007

[32] Effect of cell phone usage on semen analysis in men attending infertility clinic: an observational study, Agarwal 2008

[33] Mobile Phones, Dementia, reproductive, neurological & cognitive effects, Alasdair & Jean Philips

[34] The effects of microwave emitted by cellular phones on ovarian follicles in rats, Gul 2009

[35] Is cell phone radiation a risk factor for female infertility? http://www.saferemr.com/2014/03/is-cell-phone-radiation-risk-factor-for.html