Οδηγός επιλογής σχολείου και παιδικού σταθμού: Ψηφιακή εκπαίδευση και ηλεκτρομαγνητική επιβάρυνση

Ποια σχολεία έχουν πιο ανεβασμένα ηλεκτρομαγνητικά πεδία; Ποιες οι επιπτώσεις από την αυξημένη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών; Ποιοι παράγοντες στο σχολεία μπορεί να επηρεάσουν την φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού;

Πριν επιλέξετε σχολείο ή παιδικό σταθμό με βάση την εγγύτητα στην κατοικία, τις εγκαταστάσεις, τις δραστηριότητες, το κόστος φοίτησης, την ποιότητα διδακτικού προσωπικού κ.α. προτείνουμε να λάβετε υπόψη σας κάποια ακόμη κριτήρια:

Τα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του σχολείου αλλά και την έκταση της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα.

Ψηφιακή τεχνολογία στα σχολεία. Πόσο βοηθάει τα παιδιά;

Πολλά, ιδιωτικά κυρίως, σχολεία δίνουν έμφαση στην αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, laptop, tablet και άλλων ψηφιακών συσκευών στο εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα αντικαθιστώντας σταδιακά τα βιβλία και την γραφή από ολοένα και μικρότερες ηλικίες.

Πολλοί ειδικοί ωστόσο υποστηρίζουν ότι τα θετικά από την γρηγορότερη εξοικείωση των παιδιών με τις νέες τεχνολογίες είναι λιγότερα από τα αρνητικά.

Ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη δημοσίευσε μελέτη σχετικά με την επίδραση της τεχνολογίας στα σχολεία σε περισσότερες από 36 χώρες και βρήκε ότι ενώ οι μαθητές που κάνουν μετρημένη χρήση υπολογιστών έχουν κάποιο κέρδος, η έντονη χρήση της τεχνολογίας έχει αρνητικό αντίκτυπο[i].

Εκπαιδευτικά συστήματα όπως το Μοντεσσόρι και το Waldorf, που εφαρμόζονται σε πολλά σχολεία παγκοσμίως, αποφεύγουν ηθελημένα την χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και ψηφιακής τεχνολογίας γενικότερα, επειδή θεωρούν ότι αναστέλλουν την δημιουργική σκέψη, την κίνηση και την ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Σε σχολείο Waldorf στη Silicon Valey στέλνει το παιδί του και επικεφαλής τεχνολογίας του Ebay…

Χειρότερη επίδοση στις εξετάσεις

Βάσει μελέτης που δημοσιεύτηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, οι μαθητές στους οποίους απαγορεύτηκε η χρήση laptops ή άλλων ψηφιακών συσκευών, κατά τη διάρκεια ομιλιών και σεμιναρίων, πήγαν καλύτερα στις εξετάσεις από τους μαθητές στους οποίους επετράπη η χρήση υπολογιστών και η πρόσβαση στο ίντερνετ. Οι ερευνητές συμπέραναν πως « η απομάκρυνση laptops and iPads από τις τάξεις ισοδυναμεί με βελτίωση της ποιότητας διδασκαλίας»[ii].

Μειωμένη ανάπτυξη δεξιοτήτων

Κατά την ειδικό δόκτορα Kristy Goodwin, οι ψηφιακές συσκευές εμποδίζουν τα παιδιά να δημιουργήσουν αναμνήσεις, τονίζοντας πως αποκτούν ελλειμματική προσοχή και προβληματικές λεκτικές δεξιότητες. «Τα παιδιά αποθηκεύουν τόσα πολλά πράγματα στις συσκευές τους που δεν μπορούν να αναπτύξουν τον μυ της μνήμης», αναφέρει χαρακτηριστικά[iii].

Η Dr Goodwin προτείνει πως οι γονείς πρέπει να περιορίσουν τον χρόνο που περνούν τα παιδιά τους μπροστά σε οθόνες, επισημαίνοντας πως ναι μεν η ψηφιακή τεχνολογία ήρθε για να μείνει, δεν γνωρίζει όμως κανείς μας τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που θα έχει το γεγονός αυτό για τα παιδιά μας.

Η Launa Hall , δασκάλα στη Βόρεια Βιρτζίνια και συγγραφέας, σε σχετικό άρθρο της στην Washington Post[iv] τονίζει πως τα παιδιά πρέπει πρώτα να αναπτύξουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες μιλώντας μεταξύ τους εκφράζοντας τις ιδέες τους και ακούγοντας τους άλλους. Πρέπει να χρησιμοποιούν και τις πέντε αισθήσεις τους, να παίζουν ομαδικά παιχνίδια, να δραστηριοποιούνται στο ύπαιθρο.

Έχουν τόσα πολλά να μάθουν, τόσες προκλήσεις να αντιμετωπίζουν και δίνοντας τους tablets και iPads τους φορτώνουμε με ακόμα περισσότερα. Όπως λέει χαρακτηριστικά, «Έδωσα στους μαθητές μου iPads και εύχομαι να τα έπαιρνα πίσω».

Εθισμός και κατάθλιψη

Ειδικοί και ερευνητές υποστηρίζουν ότι η συνεχής χρήση κινητών τηλεφώνων, smartphone, tablet, ηλεκτρονικού υπολογιστή, laptop κλπ έχει αρνητικές επιπτώσεις στη συμπεριφορά και την κοινωνικοποίηση, συνδέεται με την κατάθλιψη, το άγχος, τη συρρίκνωση της προσοχής και άλλες ψυχικές διαταραχές.

Ο εγκέφαλος των εθισμένων στην τεχνολογία, συνηθισμένος στη συνεχή διέγερση από ηλεκτρονικές εργασίες, αδυνατεί να προσαρμοστεί στους πιο χαμηλούς ρυθμούς της ζωής εκτός διαδικτύου.

Η εξάπλωση των, υπό ένταξη στις νέες ψυχιατρικές διαταραχές, εθισμών στη χρήση διαδικτύου / Wi-Fi ("ιντερνετισμού") και κινητού τηλεφώνου ("Nomophobia" = No mobile phone phobia), είναι παγκόσμια και αφορά όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες.

Στις νεαρές ηλικίες, η αυξημένη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών θεωρείται ότι έχει σχέση με την αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, αϋπνίας και στρες[v].

Στο εξωτερικό, οι πρώτες κλινικές απεξάρτησης που δέχονται ακόμα και 12χρονα παιδιά έχουν ανοίξει τις πόρτες τους από το 2009.

Στην Ελλάδα συνεχώς αυξάνονται τα παιδιά που πάσχουν από «ιντερνετισμό»[vi]. Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας ότι τα παιδιά που πάσχουν από την ασθένεια αυτή ζουν σε μια εικονική πραγματικότητα και χάνουν την επαφή με τη ζωή.

Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο [vii]παρέχει ενημερωτικό υλικό και εφαρμόζει προγράμματα υποστήριξης των εθισμένων στο Διαδίκτυο και των οικογενειών τους.

 

Αυξημένη έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες

Η αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών συνεπάγεται επιπλέον την αυξημένη έκθεση σε ασύρματα ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλών συχνοτήτων από τις κεραίες των modem-routers-repeaters και των περιφερειακών συσκευών αλλά και σε ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων.

Μερίδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι η έκθεση του παιδιού σε ανεβασμένα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, μπορεί να οδηγήσει σε ελλιπή ή προβληματική ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, ψυχολογικά προβλήματα κ.α.

Οι αναπτυσσόμενοι οργανισμοί είναι πιο ευάλωτοι στις ακτινοβολίες γιατί το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι λιγότερο ανεπτυγμένο από αυτό των ενηλίκων, ο αυξημένος πολλαπλασιασμός των νεανικών κυττάρων τα κάνει περισσότερο ευάλωτα στις γενετικές βλάβες[viii], οι βιολογικές επιδράσεις στην κυτταρική ανάπτυξη που προκαλούνται από την έκθεση σε τεχνητές ακτινοβολίες είναι πολύ μεγαλύτερες στα νεαρά και ταχέως αναπτυσσόμενα κύτταρα από ότι στα γερασμένα  (Kwee 2003[ix]) και η διείσδυση των ακτινοβολιών γίνεται σε μεγαλύτερο βάθος στους ανήλικους εξαιτίας του μικρότερου μεγέθους τους, των λεπτότερων οστών τους και της μεγαλύτερης περιεκτικότητας του σώματος τους σε νερό (αυξημένη αγωγιμότητα).

«Υπήρξε μια 60πλάσια αύξηση στις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος τα τελευταία χρόνια, η οποία δεν μπορεί να εξηγηθεί από τη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων και μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τις αλλαγές στο περιβάλλον. Η αύξηση αυτή αντιστοιχεί χρονικά στην εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας, του Wi-Fi, (...), καθώς και στα πεδία χαμηλής συχνότητας από την καλωδίωση και τις ηλεκτρικές συσκευές. Μπορούμε τώρα να δικαιολογήσουμε, τουλάχιστον ένα μέρος της αύξησης, στην προκαλούμενη από τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες διαρροή της κυτταρικής μεμβράνης, που οδηγεί σε υπερκινητικότητα και μη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου» Δρ. Andrew Goldsworthy, πρώην λέκτορας Imperial College London[x]

Ασύρματες ακτινοβολίες από δίκτυα ίντερνετ (Wi-Fi modems, repeaters, tablets και laptops)

Για λόγους κόστους και ευκολίας, πολλά ιδιωτικά σχολεία που χρησιμοποιούν laptop, tablet ή H/Y για μικρό ή μεγάλο μέρος της διδασκαλίας τους, επιλέγουν την ανάπτυξη ασύρματου δικτύου με Wi-Fi repeaters σε κάθε αίθουσα διδασκαλίας, αντί για ενσύρματο δίκτυο με καλώδια δικτύου.

• Υψηλές τιμές ακτινοβολίας καταγράφονται κυρίως σε αποστάσεις <4 μέτρων γύρω από τα ασύρματα μόντεμ ρούτερ και repeater τα οποία εκπέμπουν συνεχώς ακτινοβολία υψηλών συχνοτήτων. Τα Wi-Fi repeaters τοποθετούνται συνήθως στο κέντρο των αιθουσών διδασκαλίας, συχνά όμως είναι κρυμμένα στις ψευδοροφές οπότε δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε.
• Ακόμη και τα παιδιά που βρίσκονται απομακρυσμένα από τα Wi-Fi repeaters εκτίθενται σε ανεβασμένα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τις κεραίες WLAN ή Wi-Fi που χρησιμοποιούν τα desktop ή laptop ή tablet ή κινητά για να επικοινωνούν με τα ασύρματα μόντεμ-ρούτερ.
• Η έκθεση ενός μαθητή που χρησιμοποιεί ασύρματη συσκευή ή/και βρίσκεται κοντά σε Wi-Fi repeater είναι συνήθως >1000 μW/m2, όταν επιστημονικοί φορείς προτείνουν όρια ακόμη και <10 μW/m2.

Οι νέες παλμικές ασύρματες ακτινοβολίες που εκπέμπονται από τις κεραίες Wi-Fi παρεμποδίζουν την διαμόρφωση της φυσιολογικής ηλεκτρομαγνητικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, η οποία σταθεροποιείται περίπου σε ηλικία 12 ετών, γεγονός που εξηγεί την αύξηση των περιστατικών υπερκινητικότητας και επιληψίας στις παιδικές ηλικίες σύμφωνα με τον Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικό στο Πανεπιστήμιο Warwick και 2 φορές υποψήφιο για βραβείο Νόμπελ Ιατρικής[xi].

Η Ρωσική Επιτροπή για την Προστασία από την Μη-Ιονίζουσα Ακτινοβολία αναφέρει ότι[xii] : “Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από το Wi-Fi δημιουργεί πρόσθετη επιβάρυνση για τον εγκέφαλο των παιδιών, των οποίων το σώμα είναι σε μια κατάσταση ανάπτυξης και δημιουργίας νοητικής δραστηριότητας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ​​τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα σε δυσμενείς περιβαλλοντικούς παράγοντες.”

Επιπλέον, πολλές έρευνες δείχνουν πλέον σύνδεση της χρήσης ασύρματων συσκευών με την αύξηση της υπογονιμότητας όπως π.χ. έρευνα του 2012 (Avendaño[xiii]) η οποία κατέγραψε σημαντική μείωση της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων και του κατακερματισμού του DNA του σπέρματος μετά την 4ωρη χρήση laptop συνδεδεμένου ασύρματα με το ίντερνετ.

Διαβάστε περισσότερα για τις επιπτώσεις από τα ασύρματα μόντεμ..

«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ασύρματη τεχνολογία (κινητή τηλεφωνία, δίκτυα WiFi/WiMAX/Bluetooth, ασύρματα τηλέφωνα σταθερής βάσης DECT) εκπέμπει Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία που ενδέχεται να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, προτείνει να συμπεριλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πολιτική της για την ποιότητα του αέρα στο εσωτερικό των κτηρίων, τη μελέτη ασύρματων οικιακών συσκευών, όπως τα δίκτυα WiFi για την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις ασύρματες τηλεφωνικές συσκευές τύπου DECT, η χρήση των οποίων έχει γενικευθεί τα τελευταία χρόνια σε δημόσιους χώρους και σε κατοικίες, εκθέτοντας τους πολίτες σε διαρκείς εκπομπές μικροκυμάτων» Ψήφισμα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (2008/2211) [xiv]

Πολλές χώρες πλέον απαγορεύουν την χρήση ασύρματου ίντερνετ σε σχολεία!

• Απαγόρευση Wi-Fi σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς στη Γαλλία: http://ehtrust.org/france-new-national-law-bans-wifi-nursery-school/
• Η βρετανική Ένωση Καθηγητών ζητά την απαγόρευση του Wi-Fi στα σχολεία, http://www.dailymail.co.uk/news/article-1039235/Suspend-wi-fi-schools-says-union-chief-following-reports-causes-ill-health.html
• Οι δημόσιες βιβλιοθήκες στο Παρίσι απαγορεύουν το WiFi, http://lavieverte.wordpress.com/2008/05/23/public-libraries-in-paris-shut-down-wifi-in-response-to-health-worries/
• Η γερμανική κυβέρνηση συμβουλεύει την αποφυγή της χρήσης wi-fi, http://www.independent.co.uk/environment/green-living/germany-warns-citizens-to-avoid-using-wi-fi-5329224.html
• Η Ρωσική Επιτροπή για την Προστασία από την Μη-Ιονίζουσα Ακτινοβολία προειδοποιεί για τους κίνδυνους χρήσης ασύρματης τεχνολογίας από παιδιά, http://www.radiationresearch.org/pdfs/rncnirp_children.pdf
• Επιστήμονες ζητούν την αποφυγή της χρήσης Wi-Fi στα σχολεία: http://wifiinschools.org.uk/resources/safeschools2012.pdf
• Ο Δρ. George Carlo μιλάει για τους κινδύνους της χρήσης Wi-Fi στα σχολεία (βίντεο), http://www.mcs-international.org/red_alert_1_wifi_schoolchildren.html
• Ενσύρματες συνδέσεις για τα σχολεία στην Ελβετία: Free FIBER For Swiss School, http://www.magdahavas.com/free-internet-access-in-swiss-schools-no-wifi/
• Το κόμμα των Πράσινων στη Γαλλία προειδοποιεί για τις επιπτώσεις από τα σήματα Wi-Fi και 3G στους σταθμούς του μετρό στο Παρίσι: Greens warn of health risks from Wi-Fi/ 3G in Paris metro
• Ισραηλινός Δήμαρχος αποσυνδέει το WIFI στα Σχολεία και Νηπιαγωγεία, http://nea.allnewz.gr/?p=31225
• Ιταλική πόλη κλείνει το Wi-Fi στα σχολεία για λόγους υγείας: http://www.thelocal.it/20160108/italy-town-turns-off-school-wifi-over-health-concerns
• Ενώσεις καθηγητών στο Οντάριο του Καναδά ζητούν να κλείσει το Wi-Fi στα σχολεία: http://www.rcinet.ca/en/2016/03/21/teachers-concerned-over-wifi-health-risks/ και http://www.cbc.ca/news/canada/toronto/ban-wi-fi-in-classroom-ontario-teachers-union-urges-1.1194936

 

«Με βάση τα ισχύοντα επιστημονικά στοιχεία, πολλοί ειδικοί στην δημόσια υγεία πιστεύουν ότι είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε μια επιδημία καρκίνων στο μέλλον, λόγω της ανεξέλεγκτης χρήσης κινητών τηλεφώνων και της αυξημένης έκθεσης του κοινού στα δίκτυα Wi-Fi και τις άλλες ασύρματες τεχνολογίες», Δρ. David Carpenter, καθηγητής σχολής Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Albany, Νέας Υόρκης[xv]

Προτρέψτε το σχολείο σας να καταργήσει τα ασύρματα δίκτυα

Πριν γράψετε το παιδί σας στο σχολείο ρωτήστε την διεύθυνση αν έχει ή σκοπεύει να αποκτήσει ασύρματο δίκτυο ίντερνετ καθώς μπορεί να αποτελέσει την σημαντικότερη ηλεκτρομαγνητική επιβάρυνση του παιδιού στην κρίσιμη ηλικία της ανάπτυξης.

Αν το σχολείο του παιδιού σας διαθέτει ήδη ασύρματο δίκτυο ίντερνετ ή σκοπεύει να εγκαταστήσει προτείνετε του να το αντικαταστήσει με ενσύρματο δίκτυο ή να περιορίσει τη χρήση του.

Στο διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε δεκάδες υποδείγματα επιστολών σε ξένα εκπαιδευτήρια, που ζητούν την απαγόρευση ή τον περιορισμό της χρήσης ασύρματων συσκευών και να πάρετε ιδέες για την δημιουργία μιας αντίστοιχης επιστολής προς το δικό σας σχολείο.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ανοιχτή επιστολή της ερευνήτριας Δρ. Magda Havas στην οποία εξηγεί τους λόγους που πρέπει να αποσυρθούν τα ασύρματα δίκτυα ίντερνετ από τα σχολεία[xvi] και η εμπεριστατωμένη παρέμβαση του Δρ. David Carpenter στην αστική αγωγή γονιών κατά των δημοσιών σχολείων του Πόρτλαντ[xvii].

Δείτε το βίντεο της Εθνικής Επιτροπής Περιβάλλοντος και Υγείας του Παιδιού για την χρήση ασύρματου ίντερνετ!

Αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών

Η αυξημένη χρήση Η/Υ, tablet, laptop κ.α. δεν αυξάνει μόνο την έκθεση σε ασύρματες ακτινοβολίες.

Ακόμη και όταν η σύνδεση των περιφερειακών συσκευών είναι ενσύρματη (με καλώδιο δικτύου), υπάρχει αυξημένη έκθεση σε ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία χαμηλών συχνοτήτων τα οποία σήμερα δεν έχουν την μορφή που είχαν στο παρελθόν.

Η ολοένα και μεγαλύτερη παραμόρφωση του απλού ημιτονοειδούς σήματος 50Hz του ηλεκτρικού δικτύου με αρμονικές υψηλών συχνοτήτων λόγω της αυξημένης χρήσης λαμπτήρων φθορισμού, αντάπτορων εναλλασσόμενου ρεύματος, ηλεκτρονικών διακοπτών dimmer, κλιματιστικών inverter, τηλεοράσεων plasma, φωτοβολταϊκών συστημάτων κ.α. αποκαλείται «Βρώμικος Ηλεκτρισμός» και έχει συνδεθεί με το σύνδρομο έλλειψης προσοχής, την σκλήρυνση κατά πλάκας και τον διαβήτη[xviii].

Η ερευνήτρια Magda Havas υποστηρίζει ότι: «Έχουμε σημαντικά στοιχεία ότι τα συμπτώματα κάποιων νευρολογικών ασθενειών στα παιδιά όπως το Σύνδρομο Έλλειψης Προσοχής και ο αυτισμός επιδεινώνονται από τον βρώμικο ηλεκτρισμό και ότι η συμπεριφορά των παιδιών βελτιώνεται σημαντικά σε ένα (ηλεκτρικά) καθαρό περιβάλλον»[xix].

«Νέες έρευνες, δείχνουν ότι σχεδόν όλες οι μάστιγες που έπληξαν τον άνθρωπο από τον 20ο αιώνα, όπως η παιδική λευχαιμία, ο καρκίνος του στήθους, το κακόηθες μελάνωμα και το άσθμα μπορούν να συνδεθούν με τη χρήση του ηλεκτρισμού»[xx] Δρ. Samuel Milham, Ιατρικός ερευνητής εξειδικευμένος στην εργασιακή επιδημιολογία [xxi]

Χρήση κινητών τηλέφωνων

Μελέτη του London School of Economics που έγινε το Μάιο του 2015 με αντικείμενο το αντίκτυπο είχε η απαγόρευση κινητών στα σχολεία στην Αγγλία, έδειξε ότι επίδοση των μαθητών στις εξετάσεις βελτιώθηκε σημαντικά μετά την απαγόρευση[xxii].

Η Sherry Turkle, συγγραφέας του “Reclaiming Conversation: The Power of Talk in a Digital Age,” επισημαίνει με τη σειρά της πως η συνεχής χρήση κινητών από μαθητών καθιστά πολύ πιο δύσκολη για αυτούς την πρόσωπο με πρόσωπο συζήτηση[xxiii].

Αν και δεν γνωρίζουμε σχολεία ή παιδικούς σταθμούς στην Ελλάδα που απαγορεύουν την χρήση κινητού τηλεφώνου από τους μαθητές στους χώρους τους, θεωρούμε ότι ο περιορισμός της χρήσης του είναι μια κίνηση που επιπλέον θα βοηθήσει σημαντικά στην μείωση της ηλεκτρομαγνητικής επιβάρυνσης των μαθητών.

H Ρωσική Επιτροπή για την Προστασία από την Μη-Ιονίζουσα Ακτινοβολία[xxiv] σε ανακοίνωση της αναφέρει:

«Για πρώτη φορά στην ιστορία, αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση όπου τα περισσότερα παιδιά και οι έφηβοι είναι συνεχώς εκτεθειμένοι στην εν δυνάμει εχθρική επίδραση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τα κινητά τηλέφωνα.

Τα παρακάτω προβλήματα υγείας είναι πιθανόν να εμφανιστούν στους παιδικούς χρήστες κινητών τηλεφώνων:

άμεσα: μεγαλύτερη ευαισθησία στο στρες, μείωση μνήμης, δυνατότητας συγκέντρωσης και μάθησης, αυξημένη ευερεθιστότητα, προβλήματα ύπνου, αύξηση επιληπτικών επεισοδίων

μελλοντικώς αναμενόμενα: καρκίνοι εγκεφάλου και ακουστικών νεύρων (σε ηλικία 25-30 ετών), Αλτσχάϊμερ, άνοια, κατάθλιψη και άλλες μορφές εκφυλισμού των νευρικών δομών του εγκεφάλου (σε ηλικία 50-60 ετών)»

Ανακοινώσεις για την αποφυγή της χρήσης κινητών τηλεφώνων από τα παιδιά και τις εγκύους έχουν εκτός των άλλων εκδώσει:

• η Διεθνής Επιτροπή για την Ηλεκτρομαγνητική Ασφάλεια
• το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
• το Υπουργείο Εκπαίδευσης της Μεγάλης Βρετανίας («Παιδιά κάτω των 16 δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο παρά μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις»)
• το Ινστιτούτο Καρκίνου του Πανεπιστημίου Πίτσμπουργκ
• η επιτροπή της βρετανικής κυβέρνησης Independent Expert Group on Mobile Phones (IEGMP)[xxv]
• το Υπουργείο Υγείας του Ισραήλ και της Γαλλίας
• η φιλανδική επιτροπή Προστασία από τις Ακτινοβολίες η Γερμανική Ακαδημία Παιδιατρικής[xxvi] κ.α.

Διαβάστε περισσότερα για τις επιπτώσεις από τα κινητά τηλέφωνα..

Γειτνίαση με κεραίες κινητής τηλεφωνίας

Οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας αποτελούν μια επιπλέον επιβάρυνση για τα σχολεία ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε απόσταση <300μ από το σχολείο και έχουν οπτική επαφή με αυτό.

Ελέγξτε τα κτίρια γύρω από το σχολείο παιδικό σταθμό για την παρουσία κεραιών κινητής τηλεφωνίας. Οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας είναι συχνά καμουφλαρισμένες σαν θερμοσίφωνες, πινακίδες, καμινάδες, μέσα σε καμπαναριά κ.α.

Πιο πιθανή η κοντινή παρουσία κεραιών κινητής τηλεφωνίας σε σχολεία που βρίσκονται σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και ιδιαίτερα κοντά σε δρόμους μεγάλης κυκλοφορίας.

Αν υπάρχει κεραία κοντά στο σχολείο και η τάξη του παιδιού βλέπει προς αυτή, είναι προτιμότερο το παιδί να κάθεται σε θέσεις απομακρυσμένες από τα τζάμια που είναι τα πιο ευάλωτα σημεία διείσδυσης της ακτινοβολίας.

Η ακτινοβολία από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας προκαλεί αύξηση της διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, βλάβες στα νευρικά κύτταρα[xxvii], αύξηση του οξειδωτικού στρες[xxviii] κ.α.

Τουλάχιστον 5 επιδημιολογικές έρευνες έχουν συνδέσει την παρουσία κεραιών κινητής τηλεφωνίας με την σημαντική επιδείνωση της υγείας του γειτονικού πληθυσμού (αύξηση καρκίνου κ.α.).

Διαβάστε περισσότερα για τις επιπτώσεις από τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας..

«αρνητικές επιπτώσεις υγείας που προκαλούνται στους ανθρώπους όπως πονοκέφαλοι, αϋπνία, βλάβες στην μνήμη κλπ, μπορεί να μην απειλούν του ζωή αλλά έχουν ένα εξασθενητικό αποτέλεσμα που επηρεάζει την ευεξία και στην περίπτωση των παιδιών μπορεί να υπονομεύσει την νευρολογική και ακαδημαϊκή τους ανάπτυξη, όπως είναι ήδη φανερό από τις εμπειρίες γειτνίασης παιδικών σταθμών με κεραίες κινητής τηλεφωνίας» Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick, 2 φορές υποψήφιος βραβείου Νόμπελ[xxix}

Υπάρχουν κεραίες κινητής τηλεφωνίας κοντά στο σχολείο που σας ενδιαφέρει;

Η Ενημερωτική Πύλη Κατασκευών Κεραιών (keraies.eett.gr) είναι μια διαδικτυακή εφαρμογή που παρέχει στους πολίτες τη δυνατότητα να ενημερώνονται για τις κατασκευές κεραιών που είναι αδειοδοτημένες ή έχουν δηλωθεί στην ΕΕΤΤ (Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων).

Στη σελίδα της ΕΕΤΤ θα βρείτε χάρτη με τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας της περιοχής σας.

Εισάγοντας τη διεύθυνση σας μπορείτε να επιλέξετε να εμφανιστεί η λίστα των κεραιών κινητής τηλεφωνίας που βρίσκονται σε απόσταση <250 μέτρων ή <500 μέτρων ή σε μεγαλύτερη απόσταση από την κατοικία ή το χώρο εργασίας σας.

Προτείνουμε να αναζητήσετε τις κεραίες που βρίσκονται σε απόσταση <500 μέτρων, οι οποίες είναι και πιο πιθανό να επηρεάζουν το χώρο σας (ιδιαίτερα αν υπάρχει οπτική επαφή).

Αν μένετε σε πυκνοκατοικημένη περιοχή θα εκπλαγείτε με τον αριθμό των κεραιών που υπάρχουν γύρω σας!

Έχετε υπόψη σας ότι η συγκεκριμένη εφαρμογή παρουσιάζει μόνο τις κατασκευές κεραιών που είναι αδειοδοτημένες ή έχουν δηλωθεί στην ΕΕΤΤ. Δυστυχώς υπάρχουν πολλές κεραίες που δεν έχουν αδειοδοτηθεί αλλά εκπέμπουν κανονικά…

Επιτρέπεται να υπάρχουν κεραίες κινητής δίπλα σε σχολεία και βρεφονηπιακούς σταθμούς;

Το κράτος για άλλη μια φορά εντυπωσιάζει με τις ευρηματικές του ιδέες για την προστασία των ευαίσθητων ομάδων πληθυσμού:

Επιτρέπει την εγκατάσταση κεραιών δίπλα σε σχολεία κλπ, αρκεί να μην υπερβαίνονται το 60% των επιτρεπόμενων ορίων. Ο ισχύων σήμερα νόμος 4070/2012 (και παλαιότερα το άρθρο 31 παρ.10 του Ν. 3431/2006) δεν καθορίζει ένα όριο ελάχιστης απόστασης κεραιών από σχολεία, νοσοκομεία κλπ, (είχαν προταθεί τα 300 μέτρα), αλλά απλά καθορίζει πως αν η κεραία είναι σε απόσταση ως 300 μέτρα από ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού πρέπει τα όρια έκθεσης του κοινού να μην ξεπερνούν το 60% των τιμών που καθορίζονται από την ΚΥΑ 53571/3839/6.9.2000 (ενώ για το γενικό πληθυσμό τα όρια έκθεσης δεν πρέπει να ξεπερνούν το 70% των τιμών που καθορίζει η παραπάνω ΚΥΑ).

Αυτό πρακτικά δεν σημαίνει τίποτα, γιατί οι επιτρεπόμενες τιμές που κυμαίνονται σε εκατομμύρια μW/m2, είναι ούτως ή άλλως πολύ υψηλές και είναι σχεδόν απίθανο να τις υπερβούμε ακόμη και σε πολύ κοντινές αποστάσεις από τις κεραίες. Τα προτεινόμενα όμως όρια έκθεσης (100 μW/m2) είναι πολύ πιθανό να υπερβαίνονται.

Από την άλλη πλευρά, απαγορεύει την εγκατάσταση κεραίας πάνω σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, σχολεία, γηροκομεία και νοσοκομεία (βλ. παρ. 18, αρθρ. 30 Ν 4070/2012). Η εγκατάσταση όμως της κεραίας πάνω στο κτίριο του σχολείου κτλ. σε επαρκές ύψος, θα σήμαινε ότι η ακτινοβολία της θα κατευθυνόταν στα γύρω κατοικίες και όχι στο ίδιο το κτίριο. Επειδή όμως αυτό απαγορεύεται, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας εγκαθιστούν κεραίες συνήθως δίπλα στα σχολεία, νοσοκομεία κλπ (σημεία με πολλούς χρήστες κινητού) εκθέτοντας τα παιδιά και τους ασθενείς σε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας.

Όσον αφορά σε νέες παιδικές χαρές που πρόκειται να κατασκευαστούν, η υπ’αρ.28492/ 2009 Υπουργική απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών καθορίζει «τις προϋποθέσεις και τις τεχνικές προδιαγραφές για την κατασκευή και τη λειτουργία των παιδικών χαρών των Δήμων και των Κοινοτήτων». Σύμφωνα με αυτήν, «Ο χώρος που πρόκειται να δημιουργηθεί μία παιδική χαρά πρέπει να συγκεντρώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια και η υγεία των παιδιών πρέπει (…) να μην βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 300 μέτρων από εγκαταστάσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (κεραίες εκπομπής τηλεφωνίας, τηλεόρασης, ραδιοφωνίας) ή πυλώνες υψηλής τάσης κλπ)». Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Υπουργική αυτή απόφαση αναφέρεται σε μελλοντικές παιδικές χαρές και όχι στις ήδη υπάρχουσες.

Επίσης, αφού αποφασίζεται η αποφυγή της γειτνίασης κεραιών κινητής τηλεφωνίας σε νέες παιδικές χαρές, γιατί δεν ισχύει το ίδιο με νέους ή υπάρχοντες παιδικούς σταθμούς και σχολεία;

«η τοποθέτηση κεραιών κινητής τηλεφωνίας κοντά σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς πρέπει να οπωσδήποτε να εμποδιστεί: το οικονομικό όφελος δεν πρέπει να επιτραπεί να είναι το κυρίαρχο μέλημα» Δρ. Gerard Hyland, βιοφυσικός, Πανεπιστήμιο Warwick[xxx]

Γειτνίαση με καλώδια και μετασχηματιστές ΔΕΗ

Πολλά σχολεία βρίσκονται κοντά σε γραμμές υψηλής ή μέσης τάσης ή μετασχηματιστές της ΔΕΗ που συχνά δημιουργούν ανεβασμένα μαγνητικά πεδία στους εσωτερικούς χώρους του σχολείου.

Ανεβασμένα μαγνητικά πεδία δημιουργούνται πολύ συχνά και από τα καλώδια χαμηλής τάσης, ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Τα μαγνητικά πεδία που προέρχονται από καλώδια ρεύματος, μετασχηματιστές κ.α. έχουν συνδεθεί με την παιδική λευχαιμία (διπλάσιος κίνδυνος για τα παιδιά που είναι εκτεθειμένα σε τιμές πάνω από 300nT [xxxi],[xxxii],[xxxiii]) που είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου των ανηλίκων.

Τιμές μαγνητικών πεδίων >300nT δεν είναι καθόλου ασυνήθιστες σήμερα.

«Οι αρνητικές επιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ρύπανσης μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να εκτιμηθούν, αν και κάποιες όπως η πρόκληση καρκίνου ήδη έχουν βγει στην επιφάνεια. Αυτό το γιγαντιαίο πείραμα στα παιδιά και τα εγγόνια μας μπορεί να οδηγήσει σε τεράστιες βλάβες στο μυαλό και το σώμα και έχει την προοπτική να προκαλέσει τραγωδία πρωτόγνωρων διαστάσεων, εκτός και αν ληφθούν άμεσα μέτρα», Paul Rosch, καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή Νέας Υόρκης [xxxiv]

Μπορεί να υπερβαίνονται στο σχολείο του παιδιού μου τα ασφαλή όρια έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες;

Τα ασφαλή όρια έκθεσης που ορίζει η νομοθεσία είναι απίθανο να υπερβαίνονται στα σχολεία καθώς βασίζονται μόνο σε θερμικές επιδράσεις από πολύ υψηλής έντασης πεδία που καταγράφονται σχετικά σπάνια.

Ωστόσο, είναι πολύ συχνές οι υπερβάσεις των χαμηλότερων ορίων έκθεσης που προτείνουν επιστημονικοί φορείς τα τελευταία χρόνια, οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τους τις νεότερες έρευνες που συνδέουν μη θερμικά επίπεδα έκθεσης με σημαντικές επιπτώσεις υγείας και την διαφορετική απορρόφηση των ακτινοβολιών από ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού όπως τα παιδιά.

«Τα όρια της έκθεσης του κοινού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι ανεπαρκή. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις εξελίξεις στις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών και την ύπαρξη ευάλωτων ομάδων πληθυσμού όπως οι έγκυοι, τα νεογέννητα και τα παιδιά», Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα 2007/2252[xxxv]

Πώς να μετρήσω τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία στο σχολείο του παιδιού μου;

• Η Home Biology σας παρέχει την δυνατότητα μέτρησης των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων στο σχολείο ενοικιάζοντας κάποιον μετρητή ακτινοβολίας ή με την βοήθεια μηχανικού (υπηρεσία Ελέγχου Ηλεκτρομαγνητικής Επιβάρυνσης).
• Σε συνεννόηση με το σχολείο οι μετρήσεις μπορούν να γίνουν στο εσωτερικό του, ωστόσο συχνά οι γονείς προτιμούν να κάνουν κάποια μέτρηση στον εξωτερικό χώρο αποφεύγοντας τις προστριβές με το σχολείο.
• Η μέτρηση σε εξωτερικούς χώρους συνήθως μας αποκαλύπτει προβλήματα που σχετίζονται με εξωτερικές πηγές ακτινοβολίας (π.χ. κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ραδιοτηλεοπτικές κεραίες, πυλώνες ΔΕΗ κ.α.).
• Στο εσωτερικό, οι τιμές μπορεί να είναι αυξημένες όταν υπάρχει ασύρματο δίκτυο ίντερνετ, ασύρματα τηλέφωνα, προβλήματα στις καλωδιώσεις, λαμπτήρες φθορισμού σε χαμηλό ύψος κ.α.
• Η μέτρηση των μαγνητικών πεδίων από καλώδια της ΔΕΗ, μετασχηματιστές, εσωτερικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, Η/Υ, λαμπτήρες φθορισμού κ.α. μπορεί να γίνει εύκολα ενοικιάζοντας τον μετρητή NFA30M της Gigahertz. Ο NFA30M μπορεί να καταγράφει αθόρυβα τις μετρήσεις στην ενσωματωμένη κάρτα μνήμης του.
• Η μέτρηση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από ασύρματα δίκτυα ίντερνετ, κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. μπορεί να γίνει ενοικιάζοντας τον μετρητή HF38B της Gigahertz. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος μετρητής δεν διαθέτει κάρτα μνήμης για την αποθήκευση των μετρήσεων και επιπλέον διαθέτει εξωτερική κεραία που κάνει δύσκολη την μέτρηση στο εσωτερικό του σχολείου χωρίς να γίνετε αντιληπτοί.

Το σχολείο βρίσκεται κοντά σε πυλώνες/κεραίες κινητής τηλεφωνίας κ.α. αλλά έχει μέτρηση από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που λέει ότι η ακτινοβολία είναι πολύ χαμηλή.

Το βασικό πρόβλημα με τις μετρήσεις της ΕΕΑΕ, είναι το γεγονός ότι οι τιμές μέτρησης συγκρίνονται μόνο με τα επίσημα επιτρεπτά όρια έκθεσης της ελληνικής νομοθεσίας τα οποία είναι πολύ υψηλά και θεωρούνται ξεπερασμένα από μερίδα επιστημόνων.

Δεν γίνεται αναφορά ούτε στα προτεινόμενα όρια από διάφορους επιστημονικούς φορείς τα τελευταία χρόνια ούτε για τις τιμές ακτινοβολίας που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί καρκινογόνες/πιθανά καρκινογόνες, αλλά ούτε και για τους μέσους όρους έκθεσης του πληθυσμού που θα δώσουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.

Για παράδειγμα μια τιμή μαγνητικών πεδίων 1000nΤ κοντά σε πυλώνες υψηλής τάσης θα χαρακτηριστεί πολύ χαμηλή αφού είναι 100 φορές κάτω από τα όρια της ελληνικής νομοθεσίας (100.000nT), ενώ 1) τα μαγνητικά πεδία έχουν ενταχθεί στα πιθανά καρκινογόνα με βάση έρευνες για διπλασιασμό της παιδικής λευχαιμίας σε τιμές >300-400nT, 2) πολλοί επιστημονικοί φορείς τα τελευταία προτείνουν την αποφυγή τιμών έκθεσης >200nT και 3) οι μέσες τιμές στις κατοικίες είναι τουλάχιστον 10 φορές χαμηλότερες (π.χ. 70nT στην Ευρώπη - World Health Organization, Electromagnetic fields and public health, Exposure to extremely low frequency fields).

Οι μετρήσεις της ΕΕΑΕ επιπλέον είναι σημειακές. Δεν αναζητούνται οι πιο επιβαρημένοι χώροι ή οι χώροι υψηλής χρήσης καθώς ο μόνος σκοπός είναι να αποδειχθεί ότι οι τιμές ακτινοβολίας δεν υπερβαίνουν τα όρια που ορίζει η νομοθεσία.

 

 

[i] Organization for Economic Co-operation and Development (OECD), Students, Computers and Learning, Making the Connection http://www.oecd.org/education/students-computers-and-learning-9789264239555-en.htm

[ii] The Guardian, Students who use digital devices in class 'perform worse in exams', https://www.theguardian.com/education/2016/may/11/students-who-use-digital-devices-in-class-perform-worse-in-exams

[iii] Why our children aren’t making memories, http://www.kidspot.com.au/parenting/real-life/in-the-news/why-our-children-arent-making-memories

[iv] The book that will have everyone talking about how we never talk anymore, https://www.washingtonpost.com/news/book-party/wp/2015/10/01/the-book-that-will-have-everyone-talking-about-how-we-never-talk-anymore

[v] Thomée S, Dellve L, Härenstam A, Hagberg M., Perceived connections between information and communication technology use and mental symptoms among young adults - a qualitative study. BMC Public Health. 2010 Feb 12;10:66.

[vi] http://www.techpress.gr/index.php/archives/43681

[vii] http://www.hasiad.gr/

[viii] Don Maisch, Children and Mobile Phones ... Is There a Health Risk?, Journal of Australasian College of Nutritional & Environmental Medicine - Vol. 22 No. 2; August 2003: page 3-8

[ix] Συνέντευξη Prof. Sianette Kwee, Department of Medical Biochemistry, University of Aarhus, Denmark. (September, 2001), άρθρο Children and Mobile Phones ... Is There a Health Risk?,

[x] Andrew Goldsworthy, The Biological Effects of Weak Electromagnetic Fields, MCSA NEWS, VOLUME 7 , ISSUE 7, JULY 2012

[xi] G.J. Hyland, University of Warwick, International Institute of Biophysics, The Physiological and Environmental Effects of Non-ionising Electromagnetic Radiation’ http://www.feb.se/EMFguru/EMF/Physiological.html

[xii] http://www.emfacts.com/2012/06/wi-fi-recommendations-from-the-russian-national-committee-on-non-ionizing-radiation-protection-rncnirp/

[xiii] Use of laptop computers connected to internet through Wi-Fi decreases human sperm motility and increases sperm DNA fragmentation Avendaño 2012

[xiv]Ψήφισμα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2008/2211), http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+REPORT+A6-2009-0089+0+DOC+XML+V0%2F%2FEL

[xv] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

[xvi] Dr. Magda Havas, B.Sc., Ph.D., Open Letter to Parents, Teachers, School Boards, Regarding Wi-Fi Networks in Schools http://www.magdahavas.com/wordpress/wp-content/uploads/2009/10/09_Havas_WiFi_schools.pdf

[xvii] Amended Declaration of Dr David Carpenter, http://wirelesswatchblog.org/wp-content/uploads/2001/11/Amended-Declaration-of-Dr-David-Carpenter.pdf

[xviii] Havas M, (2006) Electromagnetic hypersensitivity: biological effects of dirty electricity with emphasis on diabetes and multiple sclerosis.

[xix] http://biotech.about.com/od/biotechindailylife/a/dirtyEinterview.htm

[xx] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

[xxi]Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

[xxii] Centre for Economic Performance, London School of Economics and Political Science, CEP Discussion Paper No 1350, Technology, Distraction & Student Performance, http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/dp1350.pdf

[xxiii] The book that will have everyone talking about how we never talk anymore, https://www.washingtonpost.com/news/book-party/wp/2015/10/01/the-book-that-will-have-everyone-talking-about-how-we-never-talk-anymore/?utm_term=.3a1e396c035b

[xxiv] Russian National Committee on Non-Ionizing Radiation Protection, CHILDREN AND MOBILE PHONES: THE HEALTH OF THE FOLLOWING GENERATIONS IS IN DANGER

[xxv] Independent Expert Group on Mobile Phones,Mobile Phones and Health, Advice to Industry, (1.53), pp 8, April 2000.

[xxvi] “German Academy of Pediatrics: Keep Kids Away from Mobiles”, Microwave News, Vol. 21, No. 4, p 5, Jan/Feb 2001.

[xxvii] Eberhardt, Blood-brain barrier permeability and nerve cell damage in rat brain 14 and 28 days after exposure to microwaves from GSM mobile phones, Electromagn Biol Med. 2008;27(3)

[xxviii] Yurekli, GSM base station electromagnetic radiation and oxidative stress in rats, Electromagn Biol Med 25(3):177-88

[xxix]How Exposure to GSM & TETRA Base-station Radiation can Adversely Affect Humans by G J Hyland

[xxx] How Exposure to GSM & TETRA Base-station Radiation can Adversely Affect Humans by G J Hyland http://www.whale.to/b/hyland.html

[xxxi] Kheifets L, Kavet R, Sussman S. Wire codes, magnetic fields, and childhood cancer. Bioelectromagnetics

[xxxii]Ahlbom A, Day N, Feychting M, et al. A pooled analysis of magnetic fields and childhood leukemia. Br J Cancer

[xxxiii]Greenland S, Sheppard A, Kaune W, Poole C, Kelsh M. A pooled analysis of magnetic fields, wire codes, and childhood leukemia. Childhood Leukemia-EMF Study Group. Epidemiology

[xxxiv] Camilla Rees- Magda Havas, Public Health SOS – The Shadow Side of the Wireless Revolution

[xxxv] http://www.europarl.europa.eu/oeil/FindByProcnum.do?lang=2&procnum=INI/2007/2252